Tímarit kaupfjelaga og samvinnufjelaga - 01.03.1907, Blaðsíða 10

10
mönnum minnisstæð öll harmkvæli einokunar-verzlunar-
innar. Pessar tilraunir unnu meira gagn, en menn til
þessa tíma hafa viðurkennt, þótt þær misheppnuðust,
eða færu öðruvísi en til var ætlazt. Má hjer benda á
Gránufjelagið, er var stofnað með miklum og almennum
áhuga, en komst brátt í sama horfið og aðrar verzlanir,
vegna fyrirkomulags síns. En áður hafði því samt tekizt
að koma. á mikilli hreyfingu og samkeppni í verzlun
norðanlands, og ryðja braut ýmsum nýungum.
En eptir 1880 hefst ný hreyfing> sem að minni hyggju
er framhald og endurtekning umbótatilraunanna fyrir og
um 1870, enda voru á þessum árum mikil og margvís-
leg umbrot í verzlun landsins. Hún var smám saman að
brjótast úr fjötrum einokunarinnar, og ryðja sjer nýjar
brautir.
Árið 1882 er hið fyrsta kaupfjelag stofnað hjer á landi, í
Pingeyjarsýslu, einmitt á þeim stöðvum, þar sem einnamest-
ur áhugi hafði verið á stofnun Gránufjelagsins, rúmum tíu
árum áður. Árið 1886 er verzlunarfjelag Dalamanna stofnað,
og úr því og um sömu mundir hvert fjelagið af öðru,
nálega um land allt, svo að nokkru eptir 1890 ráða þau
yfir allmiklum hluta af verzlun landsins. Skipulag þess-
ara fjelaga var veikt, en sviplíkt hjá þeim flestum. Öll
áttu þau sammerkt í því, að þau höfðu lítið eða ekkert
starfsfje, og engin teljandi samvinna var með þeim inn-
byrðis. Menn fundu samt fljótt til þess, að þetta var
óeðlilegt, og hættulegt fyrir þrif fjelaganna, einkum
samvinnuleysið. Hinir áhugasamari kaupfjelagsmenn tóku
því að vinna að því, um 1892, að koma á sambandi milli
kaupfjelaganna, og eptir nokkur fundahöid varð það loks úr,
að fimm heiztu fjelögin mynduðu samband 1895, og átti
þetta samband, fyrst og fremst, að halda úti tímariti fyrir
íslenzk kaupfjelög. Af þessu tímariti kom 1. heptið út
1896, og 2. hepti 1897, en úr því ekki, enda mun þetta
fjelaga samband þá hafa verið úr sögunni.
Svo sem kunnugt er, bönnuðu Englendingar árið 1897,
innflutning sauðfjár öðruvísi en til slátrunar í sóttkví. Lækk-