Stúdentablaðið - 17.06.1954, Blaðsíða 20

12
STÚDENTABLAÐ
stjórnmálunum. Þeir Hrafn og Ásgrímur voru
valdafíknir menn og urðu báðir ánetjaðir er-
lenda valdinu. Hrafn fékk Borgarfjörð, en Ás-
grímur fékk erkibiskupsbréf fyrir Grenjaðar-
stað og með því valdaaðstöðu í Þingeyjarsýslu.
Þegar svo var komið urðu þessir höfðingjar að
standa með Gissuri. Með fullum sáttum við þá
Hrafn og Ásgrím hafði Gissur unnið stórkost-
legan sigur. Hættunni frá Vesturlandi var að
mestu bægt frá, og ríki Ásgríms í Þingeyjar-
sýslu var eins og fleygur rekinn milli þeirra
mága, Þorvarðs Þórarinssonar á Austurlandi
og Lofts Halldórssonar í Eyjafirði. Eftir sættina
við Ásgrím stafaði heldur ekki hætta frá
Hvammverjum í Húnaþingi.
Tilraunir til að koma á bandalagi gegn Giss-
uri og Hrafni voru þó engan veginn úr sögunni.
Ég hygg, að tilraunum Vigfúsar Gunnsteinsson-
ar í þessa átt hafi ekki verið nægur gaumur
gefinn. Vigfús var í röð fremstu höfðingja í
Vestfirðingafjórðungi og frændmargur í
Breiðafjarðarbyggðum. Hann var systursonur
Skarð-Snorra, en tengdasonur Sturlu Sighvats-
sonar, og hafði verið framarlega í Sturlunga-
flokknum áður fyrr. I ritum Sturlungu er Vig-
fúsi víða borin sagan heldur illa, að líkindum
verr en efni standa til. Pólitík Vigfúsar á ár-
unum 1261—1263 er að ýmsu leyti mjög svo
athyglisverð. Varla verður annað séð, en að
fyrir honum hafi vakað að koma á víðtæku
bandalagi með þeim höfðingjum, er í mestri
andstöðu voru við þá Hrafn og Gissur. Sjálf-
sagt hefur Vigfúsi ekki gengið til nein sérstök
þjóðhollusta, hann var einn þeirra höfðingja,
er sóru konungi trúnaðareið 1262. Fyrir honum
hefur sennilega vakað fyrst og fremst að brjóta
á bak aftur cfurveldi Hrafns í Vestfirðinga-
fjórðungi, en hann hefur séð glöggt, að íslenzk
stjórnmál voru ein heild, landið var allt skák-
borð átakanna. Og ef tekizt hefði að koma á slíku
bandalagi gegn umboðsmönnum konungs hefði
það af eðlisnauðsyn einnig hlotið að beinast
óbeint gegn hinu erlenda konungsvaldi, þótt
raunverulegar hvatir Vigfúsar væri valda-
streita, en ekki nein þjóðhollusta.
Vigfús hefur sennilega verið laginn stjórn-
málamaður, þótt ribbaldi væri. Á einum stað í
Sturlungu stendur, að hann hafi flutt mál sín
„með mikilli kunnáttu“. Vigfúsi var ljóst, að
fjandskapur Sturlu Þórðarsonar og Staðar-
manna við Þorvarð Þórarinsson vegna vígs Þor-
gils skarða var einna mestur Þrándur í Götu
víðtæks bandalags gegn þeim Hrafni og Gissuri.
Hann sneri sér fyrst að því að koma hér á sætt-
um og var aðalhvatamaður sættafundar við
Iðu þar sem fullar sættir tókust. Ástæða er til
að ætla, að Vigfús hafi hér haft víðtækari áform
í huga. Með þessum sættum var vegurinn rudd-
ur til bandalags andstæðinga Hrafns og Giss-
urar í Vestfirðingafjórðungi og Þorvarðs, er
sökum tengda naut fylgis Oddaverja. Þorvarð-
ur cg bandamenn hans réðu yfir Austfirðinga-
fjórðungi, þar sem andstaðan gegn erlenda vald-
inu virðist hafa verið hvað öflugust, ennfremur
Rangárþingi og Eyjafirði. Og ef til vill hefur
Vigfús gert sér vonir um beinan eða óbeinan
stuðning Brandssona í Skagafirði. Kálfur
Brandsson var tengdasonur Sturlu Þórðarson-
ar. Nckkru áður hafði Þórður Andrésson reynt
að gera bandalag við þessa skagfirzku frændur
sína gegn Gissuri. Yfirleitt verður barátta Odda-
verja gegn jarli lítt skiljanleg og lítið annað
en heimskuflan, ef ekki er gert ráð fyrir, að
þeir hafi þótzt eiga vísa bandamenn utan
þrengsta hrings Oddaverjaættarinnar.
En tilraunir Vigfúsar Gunnsteinssonar til að
koma á bandalagi milli helztu andstæðinga
Hrafns og Gissurar fóru út um þúfur, hvað
sem valdið hefur, sundurþykki þeirra innbyrðis
eða óttinn við hið erlenda vald, er stóð að baki
umboðsmönnum konungs. Árið eftir sættar-
gerðina við Iðu tókst Vigfúsi að vísu að æsa
Snorra, son Sturlu Þórðarsonar, til ófriðar gegn
Hrafni, en dró sig sjálfur úr leiknum, er á hólm-
inn kom ,hefur sennilega séð, að leikurinn var
tapaður. Frásögn sögunnar af afskiptum Vig-
fúsar af þessum málum er annars rituð af svo
megnu hatri í hans garð, að henni er varlega
treystandi. Þeir feðgar, Sturla og Snorri, stóð-
ust ekki Hrafni snúning, er til átakanna kom,
og Hrafn hrakti Sturlu úr landi. Tók Magnús
konungur Sturlu afar fálega í fyrstu, og er auð-
sætt, að hann hefur talið baráttuna gegn Hrafni
einnig baráttu gegn norska konungsvaldinu.
Má af þessu ráða, að allar tilraunir til mótþróa
við Gissur og Hrafn hafa í Noregi verið taldar
uppreisn gegn konungsvaldinu.
Síðasti þáttur þessara misheppnuðu tilrauna
til mótspyrnu gegn konungsmönnum fór svo
fram 1264, er Gissur gersigraði Oddaverja og
lét taka Þórð Andrésson af lífi. Auðsætt er, að
Hrafn Oddsson hefur óttazt ráðabrugg Odda-