Stúdentablaðið - 17.06.1954, Blaðsíða 23

STÚDENTABLAÐ
15
veita frelsi og heiður ættjarðarinnar með ár-
vekni og dyggð, og á þessum stað votta fulltrú-
ar hennar hinu unga lýðveldi fullkomna holl-
ustu“.
Annar sagði: „Hamingjan brosir við oss Is-
lendingum í dag, er göfugir fulltrúar frjálsra og
vinveittra þjóða hafa lofað á þessum helga stað
að virða sjálfsákvörðunarrétt vorn, er hið ís-
lenzka lýðveldi er endurreist“.
Þriðji sagði: „Látum samhug þann og þjóð-
areining, sem endurheimt hefir lýðveldi Islands,
festa sannhelgan þjóðaranda í brjósti vorrar
frjálsu þjóðar, við einhuga leit sannleika, dreng-
skapar og réttlætis“.
Fjórði sagði: „En réttur skilningur á hlut-
verki þjóðarinnar, trúnaður við hið æðsta og
göfugasta í fari hennar, þjóðhollusta og þegn-
skapur, er grundvöllur framtíðar hlutskiptis
hennar og hamingju“.
Og mannfjöldinn tók undir einum sterkum
rómi:
Storma og ánauð stóðst vor andi
stöðugur sem hamraberg.
Breytinganna straum hann standi
sterkur, nýr, á gömlum merg.
Heimur skal hér líta í landi
lifna risa fyrir dverg.
En 17. júní 1944 var ekki fyrst og fremst fá-
ein andartök í eilífðarrásinni, heldur öllu frem-
ur hugur fólks. Hann táknaði frelsislandnám
langkúgaðrar þjóðar. Og hann hélt áfram dag-
inn eftir í Reykjavík. Sá sem þessar línur ritar
leit höfuðborg okkar fyrsta sinn þann dag, og
var með hvítan koll sem hann hafði sett upp á
Akureyri þremur dögum áður. Okkur dimitt-
endum 1944 þótti það spá góðu um framtíð
okkar að verða stúdentar einmitt þetta vor; og
okkur, sem ekki höfðum komið áður til Reykja-
víkur, varð það tilefni ánægjulegra þenkinga
að fyrsta ganga okkar um bæinn skyldi einmitt
vera skrúðganga, farin í tilefni þess að þjóð
okkar hafði í gær heimt frelsi sitt þannig að
ekki yrði aftur tekið. Það var mikill dagur. Og
við stóðum framan við stjórnarráðið og hlýdd-
um ræðum forustumanna okkar:
„Islendingar óska þess að mega lifa í friði
við aðra. Mestu skiptir þó, að vér séum eigi
sjálfum oss sundurþykkir. Vér vonum, að þótt
vér séum fáir og lítils megnugir, megi oss takast
að skapa réttan skilning á högum vorum og
samúð með baráttu vorri og hugsjónum. — Þá
mun oss auðnast að tryggja oss þann sess í
heimi framtíðarinnar, sem vér þörfnumst og
teljum oss hæfa til að skipa“.
Þannig mælti einn ræðumaður. Sá næsti
sagði:
„Vér Islendingar munum kappkosta að koma
þannig fram við aðrar þjóðir, að við öðlumst
vináttu þeirra og traust. Vér munum unna öðr-
um réttar og sannmælis, en halda á rétti vorum.
Slíkar verða landvarnir þjóðarinnar og aðrar
eigi“.
Þetta voru einstakar stundir, ógleymanlegar
í vonum sínum og fyrirheitum, sérstæðar um
alla sögu fyrir þann unga eldmóð sem gagntók
allt fólkið í landinu. Það er út af fyrir sig mikil
gifta að hafa verið uppi slika daga, lifað þvílíka
atburði. Við vorum komin heim á björtum
mcrgni eftir myrka nótt og langa. Framundan
beið allur dagurinn. Við horfðum í gleði móti
verkefnum hans, og létum þegar hendur standa
fram úr ermum. Framtíðin breiddi við okkur
faðminn í dýrð og fögnuði. Við vorum ham-
ingjusöm þjóð, og bjuggumst að auki til að
gerast mikil þjóð fyrir skuld þeirrar gleði sem
við sjálfir höfðum búið okkur. Við vorum það
fólk sem vissi sitt hlutverk.
Tíu ár eru liðin. Við hljótum að spyrja: hvar
er 17. júní 1944 í íslenzku þjóðlífi í dag? Hvar
er sá hugur sem þessi dagur táknaði fyrst og
síðast? Höfum við efnt fyrirheit þessa dags?
Hvar er þessi dagur nú í dag?
Tvö dæmi svara þessum spurningum beint
og óbeint: sá maður er fyrsta dag hins íslenzka
lýðveldis lýsti því að kjörorð þess væri mann-
helgi, hann sigaði nokkrum árum síðar vopn-
uðu stjórnmálafélagi á tíu þúsundir manna er
voru á öðru máli en hann um afgreiðslu ör-
lagamáls. Sá maðurinn er 18. júní 1944 lýsti því
yfir að einustu landvarnir Islendinga skyldu
vera vinátta og traust annarra þjóða, hann hef-
síðan orðið einna kappfyllstur málsvari her-
búnaðar hér á landi. Þriðja dæmið má raunar
nefna: einn háværasti stjórnmálamaður okkar
hefur skýrt frá því að hann sjái ísland ekki sem
land og ættjörð, heldur sem skammbyssu. Þess-
ari skammbyssu var eitt sinn stefnt í vestur.
Það var lífshlutverk þessa einkennilega sjáanda
að snúa hlaupinu í hina áttina.
Er við stofnuðum lýðveldið okkar stóð enn