Stúdentablaðið - 17.06.1954, Blaðsíða 22

14
STUDENTABLAÐ
BJARNI BENEDIKTSSON, blaðamaður:
17. JÚNI 1944
Sumir eru að halda því fram, í ofmetnaði
þeim er leiðir af smæðarkennd, að við séum
eitthvað gáfaðri en aðrar þjóðir. Slíkt er vita-
skuld hin mesta firra. Hitt er rétt að örlög
okkar hafa verið sérkennileg um margt. Til
dæmis munu fáar hvítar þjóðir hafa lotið öllu
grimmari kúgun en íslendingar
á 17. og 18. öld. Líklega hefur
heldur engin hvít þjóð legið
fyrir dauða jafnlangan tíma,
vafalaust engin komið slyppari
út úr nótt kúgunarinnar en við
— og sloppið þó. Aðeins eitt
var okkur léð: tungan, þær
bækur sem á henni voru skráð-
ar, þau ljóð sem á henni voru
ort. En hér stóð ekki steinn
yfir steini í upphafi fyrri ald-
ar, við lágum á knjánum með
tvær hendur galtómar, — um
langan tíma hafði helmingur
þjóðarinnar eða meir fallið úr
sulti og hungursóttum, þeir
sem ekki voru hengdir eða
sökkt í vatn fyrir viðleitni sína
að halda kynslóðinni við. Fyrir
þessar sakir verður einnig
sjálfstæðisbarátta okkar á fyrri öld tiltölulega
einstök í sinni röð, og árangur hennar ekki
síður: það var allt að því öryrkja fólk er skyndi-
lega tók að berjast fyrir frelsi sínu á fyrri ára-
tugum aldarinnar — eins og frelsið skipti hana
meira máli en brauðið, eins og sjálfstæðið væri
henni meira virði en þak yfir höfuðið. Við höf-
um alltaf skilið hlutina andlegri skilningu.
Hinni merkilegu sjálfstæðisbaráttu okkar
lauk formlega með minnisstæðum hætti 17. júní
1944 á Þingvelli við Öxará. Ef til vill hefur
engin þjóð nokkru sinni lifað slíkan dag í sögu
sinni. Næstu mánuðirnir á undan bentu til þess
hvað verða mundi þennan dag: að öll þjóðin
mundi hafa eina sál. Að vísu höfðu nokkrir
áhrifamenn í einum flokki reynt að kasta stein-
um í strauminn; og sendiherra þess ríkis, er þá
sem nú hafði her í landinu, var látinn flytja
íslenzkum yfirvöldum skrýtn-
ar orðsendingar. En eins og
jafnan verður, þegar fólkið
sjálft stendur sameinað, fengu
þessir tignarmenn ekki að gert.
I þjóðaratkvæðagreiðslu um
niðurfellingu dansk-íslenzka
sambandslagasamningsins
greiddu ÐS.ö'X kosningabærra
manna í landinu atkvæði, en af
þeim greiddu 99Vzc/( atkvæði
með stofnun lýðveldis. Þjóðin
ákvað að frelsi hennar yrði
formlega staðfest 17. júní
seinna um vorið.
Þann dag voru samankomnir
á Þingvelli fleiri Islendingar á
einum stað en nokkru sinni
fyrr eða síðar. Enginn sem þar
var staddur kveðst nokkru
sinni gleyma þeim stundum.
Þó himinn væri dökkur var hugur fólksins því
um bjartari þennan dag, þegar saga þess um
nærfellt sjö aldir hafði náð marki að lokum.
Og þúsundirnar sungu einum rómi: „ . . . svo
aldrei framar íslands byggð / sé öðrum þjóð-
um háð“ — orð sem lýsti til fulls tilgangi allrar
sjálfstæðisbaráttu okkar, orð sem gagntók hvert
hjarta þennan eilífbjarta rigningardag. Ræðu-
mennirnir gengu fram hver á fætur öðrum, og
leituðust við það eitt að segja hug sinn — og
fólksins, lýsa gildi stundarinnar. Einn sagði:
„í dag heitstrengir hin íslenzka þjóð að varð-