Fálkinn - 17.10.1962, Síða 9

Sigurður Sumarliðason skipstjóri segir i þessari frásögn frá
grátlegum þætti íslenzkrar sjémannasögu, þegar menn
hættu að beita lóðir en reru i þess stað með brennivín • • .
i
Einn sérkennilegasti, eöa eigum viS
heldur aS segja grátbroslegasti þáttur
íslenzkrar sjómannassögu er sá, þegar
menn hættu aS beita lóSir, en reru í
þess staS meS brennivín, plötutóbak og
svera sígara út í Englendinga og Frakka,
sem voru aS skarka hér upp í kálgörS-
um á gufutogurunum.
Trollaraskippararnir þáSu brennivíniS
og tóbakiS og borguSu í úrkastsfiski,
sem ella hefSi veriS látinn renna út
um lensportiS, því í þá daga var nægur
fiskur í trolliS, þó ekki væri veriS aS
hirSa um ódýrar fisktegundir.
MikiS var um þess konar „útróSra-1
hér á landi um aldamótin og gerSu
margir reifarakaup, sem þennan útveg
stunduSu, og þá sér í lagi, þegar brjóst-
birtan, sem notuS var fyrir beitu var
farin aS virka á togaramenn, og hún
brást sjaldan, eftir aS menn voru komn-
ir upp á lagiS. Heldur munu viShorf
manna til þessara veiSa hafa breytzt,
en eigi aS síSur er fróSlegt aS kynnast
þessum sérstæSa atvinnuvegi, sem svo
margir stunduSu og þóttust heldur af.
Þó SigurSur SumarliSason, skipstjóri,
þessi aldni og merki höfSingi verSi um
flest annaS sakaSur í sínu lífshlaupi, en
þaS aS láta aSra menn veiSa fyrir
sig fisk um dagana, þá er því ekki aS
leyna, aS eitt sinn lenti hann á ungl-
ingsárum sínum í slíku ævintýri, sem
hér er til umræSu og einn dag í vetur
meSan sólargangur var skemmstur, þá
gerSum viS þaS okkur til dundurs, aS
setja saman frásögn um þaS og hljóSar
hún svo:
Ekki datt mér þaS í hug, þegar ég
var strákur í foreldrahúsum, aS ég ætti
eftir aS lifa þá upphefð aS verSa
á unglingsárunum trollaraskipstjóri,
svona alveg upp úr þurru, alveg án
skólagöngu og alls þess, sem þarf til
þess aS stjórna gufuskipum. AS vísu var
allt slíkt ofarlega í huga mér á þessum
árum, því fljótlega varS ég staSráSinn
í því að verða stjórnarmaður í stórum
skipum og þá með löglegum hætti og
skólagöngu.
Árið 1889 var ég háseti á kútter
Helgu, sem Helgi Helgason útgerðar-
maður og kaupmaður í Reykjavík átti.
Hafði ég verið þar vetrarvertíðina og
yfir sumarið til 1. september, að ég
afskráðist þaðan.
Þetta haust stóð mikið til, því ég
ætlaði í stýrimannaskólann og hugurinn
var fullur af framtíðaráformum. Ég
ákvað að nota tímann, frá því ég af-
skráðist þar til kennslan í skólanum
byrjaði, til að heimsækja móður mína,
en við bjuggum í Akurhúsum í Garði.
Ferðalagið frá Reykjavík gekk vel, þó
ekki væri Keflavíkurrútunni til að
dreyfa á þeim árum, en ég fór fótgang-
andi alla leiðina og farangurinn var ekki
annað en kápa, sem ég bar undir hend-
inni. Veður var hiS fegursta, hlýtt og
gott og ég gekk þennan spotta á 14
klukkustundum. Já það var gott að
koma heim eftir svona langa göngu og
móttökurnar voru góðar, hjá móður
minni og systkinum.
II
Um þetta leyti, var mikið um það,
að inn- og suðurnesjamenn sæktu fisk
í togara, sem þá voru í fjöldatali að
veiðum í Faxabugt, allar götur upp í
landsteina. Þeir, sem beztar ástæður
höfðu til að stunda þessar sérstæðu
„veiðar“ voru vitaskuld þeir, sem eitt-
hvað gátu bablað í ensku og svo urðu
þeir auðvitað að hafa næga „beitu“,
sem var ýmis konar vínföng; enskt
whisky, koníak, brennivín og fleira af
því tagi, ennfremur voru plötutóbak
vindlar og skro gjaldgengur miðill í
þessum viðskiptum við enskinn. Þetta
mýkti togaraskipstjórana, svo að
þeir gæfu þeim fiskinn af þilfarinu,
eða réttar sagt þann hluta hans, sem
þeir hirtu ekki sjálfir. í þá daga hirtu
togararnir alls ekki bolfisk, nema
stærstu ýsuna og þorskinn, lúðu og rauð-
sprettu. Smáfiski, millifiski og öllu öðru
var mokað dauðu í hafið aftur. Þetta
var ófögur sjón, að sjá dauðan fiskinn
fljóta kringum allt skipið, eftir að byrj-
að var að moka út. Að vísu var hugsana-
gangurinn .öðruvísi í þessum efnum í
þá daga, en þó blöskraði manni aðfar-
irnar.
Þegar þeir viðburðir áttu sér stað,
sem hér verður frá greint, var Einar
Jónsson hreppstjóri þar syðra og bjó
hann á Hofi í Garði. Einar var mesti
greindar og dugnaðarmaður; vel efnum
búinn.
Ég hafði ekki verið nema einn dag
heima, þegar ég hitti Einar, hreppstjóra.
Hann fór strax að biðja mig að koma
með sér fram í trollara, sem voru að
veiðum skammt fyrir landi. Höfðu
nokkrir menn þegar farið árangursrík-
ar ferðir út í þá og haft af stóran ábata.
Ástæðan fyrir því, að Einar bað mig að
koma með sér var sú, að hann vissi,
að ég kunni nokkur orð í ensku. Átti
ég jafnframt að vera formaður á átt-
æringi, sem Einar leigði til ferðarinnar,
ásamt „beitunni“. Alls áttum við að
vera sjö á skipinu og var skipt í ellefu
staði. Fékk skipið fjóra hluti og ég
hálfan formannshlutinn þar úr. Mér
fannst þetta hljóta að vera skemmtilegt
ævintýri, en í þá daga sló maður ekki
hendinni á móti þeim. Ég lét því til-
leiðast. Einar ljáði mér sjóklæði, en
einhver vinnuföt lét móðir mín mig
hafa.
III
Það var blíðasta veður, þegar við
lögðum af stað í þennan sérkennilega
„róður“ og klukkan var þrjú um eftir-
miðdaginn. Stutt var að róa út og þegar
við komum að fyrsta togaranum, þá var
þar bátur í sams konar erindum. Var
þar fyrir Þorvaldur Þorvaldsson frá
Kothúsum í Garði, en hann og Sigurður
Hafliðason frændi minn frá Húsatóftum
höfðu verið athafnasamir á þessu sviði
undanfarna daga.
Mér þótti sýnt, að ekki myndi nú
mikið að hafa í þeim togara fyrst Þor-
valdur var þar fyrir, svo ég bauð að
róa að stórum, grænum togara, sem
kom siglandi sunnan fyrir Skaga og
kastaði skammt frá okkur. Sigurður
Hafliðason hafði líka komið auga á
hann og komum við frændurnir jafn
snemma að honum.
Skipstjórinn á togaranum kannaðist
við Sigurð og bað hann að róa með sig
yfir í annan togara, sem þarna var
skammt frá. Féllzt Sigurður á það og
Framh. á bls. 28.
FALKINN
9