Fálkinn - 24.05.1965, Page 37

Þannig hefur jörðin litið út fyrir 3.000 milljón árum,
þegar hún var helmingi minni en í dag, og þá verið
nær alveg þakin þurrlendi. Til þess að auðveldara sé
að átta sig á myndinni, eru meginlöndin sýnd á henni
eins og við könnumst bezt við þau. En séu landgrunn
þeirra tekin með í reikninginn myndu þau falla miklu
betur hvert að öðru (dökku svæðin á myndinni svo til
hverfa).
ÝMSAR sannanir hafa nú
fengizt fyrir því, að
jörðin hafi eitt sinn verið
helmingi minni en hún er
núna, en hafi belgzt út, líkt
og blaðra sem blásið er í.
Dr. K. M Creer, eðlisfræði-
prófessor við háskólann í
Newcastle upon Tyne, segir
í grein í brezka náttúru-
fræðiritinu „Nature“, að
menn verði nú að gefa kenn-
ingunni um útvíkkun jarð-
arinnar „alvarlegan gaum,“
— enda þótt enginn geti enn
sagt, hvað þeirri útvíkkun
hafi valdið.
Það sem fyrst og fre.mst
bendir til þessa er sú ein-
falda en einkennilega stað-
reynd, að ef maður klippir
út úr hnattlíkani þá hluta
þess sem sýna þurrlendi
jarðarinnar, þá er hægt að
setja þá svo að þeir falli nær
alveg saman utan um líkan,
sem er um það bil helmingi
minna um sig.
Fyrir hálfu þriðja ári
gerði brezkur leikmaður í
þessum fræðum, dr. C. H.
Barnett, tilraun sem sannaði
þetta, og hann hefur nýlega
endurtekið þessa tilraun og
þá notað plastþynnur, sem
hann lagaði til, svo að þær
féllu að minna hnattlíkan-
inu.
Þynnurnar falla ákaflega
vel saman (sjá skýringar-
mynd), nema hvað Pata-
gónía (syðsti hluti Suður-
Ameríku) leggst yfir Suður-
skautslandið. En dr Creer
bendir á að Patagónía
samanstandi úr tiltölulega
nýlegum bergmyndunum.
Dr. Creer hefur einnig
safnað saman öðrum sönn-
unargögnum sem benda til
þess að meginlöndin eins og
við þekkjum þau í dag hafi
gliðnað hvert frá öðru. Rann-
sóknir á „steingerðu segul-
magni“ í fornbergi sýna, að
afstaða meginlandanna til
segulskautanna var áður
fyrr allt önnur en nú. Jarð-
fræðiathuganir benda einnig
til þess að meginlöndin hafi
gliðnað hvort frá öðru.
EGAR allar þessar niður-
stöður eru bornar saman,
virðast sterk rök vera fyrir
því að meginlöndin hafi áður
öll verið samtengd og þá
myndað samfellt meginland,
sem kallað hefur verið
„Pangea“. En þetta megin-
land þakti, að áliti dr.
Creers, jörð sem var mikfu
minni um sig en hún er
núna.
Er jörðin víkkaði út, hlaut
jarðskorpan að springa. Dr.
Creer telur, að fyrsta sprung-
an hafi verið svipuð U-i í
laginu, legið meðfram mörk-
um Norður- og Suður-Ame-
ríku annars vegar, og hafi
smám saman breikkað og
myndað Kyrrahafshvilftina.
Dr. Creer álítur að þes*i
útvíkkun jarðarinnar hafi
staðið yfir a. m. k. í 3.000
milljón ár og numið um 5
sentimetrum á öld. En allan
þennan tíma virðist „Pan-
gea“ hafi verið samfellt
meginland.
En fyrir um 500 milljón
árum, þegar jörðin hafði
nærri því náð þeirri stærð
sem hún hefur nú, tók
„Pangea“ að sundrast í ein-
staka hluta sína og megin-
löndin að gliðna hvert frá
öðru.
Fyrst klofnaði Asía frá
Afríku og Suður-Ameríku og
þá mynduðust tvö mikil
meginlönd sem nefnd hafa
verið Laurasia og Gond-
wanaland. Síðar, fyrir um
það bil 250 milljón árum,
tóku önnur þau meginlönd
að myndast sem við þekkj-
um í dag (Suður-Ameríka
klofnaði þannig frá Afríku),
og meginlöndin fjarlægðust
smám saman hvert ann~ð
og mynduðu þannig m. a.
Atlantshafið.
vaijörðin
einu sinni
helmingi minni
en hun ei i dog ?
FALKINN
37