Iðnneminn - 01.10.1993, Page 78

Stakkstœðin austan
við Bjarnaborg í
byrjun aldarinnar.
Einnig sést vitinn
sem Vitastígur er
kenndur við, en
hann stóð rétt
austan við húsið.
(Abs. Ljósm.: óþ.
11.403.)
höfuðstaðnum. Næstu árin hægði á
fjölguninni í Reykjavík en hún tók
aftur kipp á árunum 1893-1914.
Margt varð til þess að efla
höfuðstaðinn og íbúafjöldi meira en
tvöfaldaðist á þessum árum. Það var
einmitt á þessu vaxtarskeiði
Reykjavíkur að Bjami fór hamförum
við húsbyggingar. Á meðan faðir
Bjarna var handverksmaður
sveitasamfélagsins, var Bjami
snikkari þéttbýlisins.
Grunninn að smíðaferli sínum lagði
Bjarni á árunum 1882-86 er hann bjó
hjá Jakobi Sveinssyni snikkara og
lærði af honum húsa- og
húsgagnasmíði. Jakob var sigldur
smiður og hafði dvalið bæði í
Danmörku og Frakklandi. Hann
kenndi mörgum sem síðar urðu
nafnkenndir smiðir. Iðnmenntunin á
Islandi var eingöngu verkleg fram
yfir miðja 19. öld og voru ekki sett
lög um hana fyrr en árið 1893. Fyrir
þá lagasetningu kenndu smiðirnir
lærlingum í óákveðinn tíma og eftir
það var viðkomandi heimilt að starfa
við iðnina. Eftir 1850 var þó orðið
algengt að menn smíðuðu „prófsmíð“
að loknum námstímanum. Var að
einhverju leyti farið eftir danskri
venju um þetta í kaupstöðunum.
Bjarni taldist fullnuma eftir fjörgurra
ára dvöl hjá Jakobi og smíðaði sína
prófsmíð. Bæjarfógetinn, Eggert
Theódór Jónassen, gaf þá út
sveinsbréf handa honum hinn 21.
apríl 1886. Með sveinsbréf sitt í
trésmíði upp á vasann og áralanga
reynslu í málmsmíðum með föður
sínum, var Bjama ekkert að
vanbúnaði að hella sér út í
athafnalífið.
HÚSBYGGINGAR Á MÖLINNI
Starfsævi Bjama var stutt en miklu
var afkastað. Hann var fyrst og fremst
smiður, en í tengslum við smíðarnar
fór hann að versla með timbur og
fékk borgararéttindi. Borgarabréfinu
fylgdu bæði réttindi og skyldur.
Borgararnir greiddu meira til
sameiginlegra þarfa bæjarins og
höfðu einnig meiri áhrif. Þá tók
Bjami þátt í mörgu öðru, bæði í
stjómmála- og athafnalífi bæjarins.
Eftir því sem líða tók að
aldamótum, fjölgaði húsasmiðum
mjög í Reykjavík en á þeim tíma voru
iðngreinar sem tengdust
húsbyggingum lítið aðgreindar.
Fljótlega eftir að Bjami hóf smíðar,
fór hann að taka til sín lærlinga.
Virðist sem venja hafi verið að þeir
byggju heima hjá læriföður sínum.
Þeir voru tólf talsins sem lærðu hjá
Bjarna, þeir Páll Markússon, Gísli
Kaprasíusson, Jóakim Guðmundson,
Kristján E. Hansson, Sveinn G.
Gíslason, Halldór M. Olafsson, Lýður
Bjarnason, Jón Ásmundsson, Bjarni
Jónsson, Guðni Þorláksson, Gísli
Guðnason og Sigurður
Guðmundsson. En þar að auki vann
Jón sonur hans mikið með honum.
Bjami hefur því haft fjölda pilta
búandi hjá sér, sérstaklega frá 1896
og til aldamóta, allt að fimm í einu.
Misjafnt var hversu lengi þeir dvöldu
hjá Bjarna, en það var frá einu og upp
í fjögur ár. Tveir bjuggu hjá honum
áfram í eitt til tvö ár eftir að þeir voru
orðnir útlærðir smiðir. Þannig var til
að mynda mannmargt á heimili
Bjama árið 1899, þegar lærlingamir
voru fjórir og smiðimir tveir, auk
fjölskyldunnar.
Ekki er eins auðvelt og ætla mætti
að komast að því hvaða hús það voru
sem Bjami byggði í Reykjavík.
Aðeins er vitað um lítinn hluta þeirra,
en mörg þeirra voru í gamla
austurbænum, við Laugaveg,
Hverfisgötu og Lindargötu, auk þess
sem hann reisti þó nokkur hús í
Grjótaþorpi. Bjami vann einnig að
byggingu skálans við Geysi í
Haukadal vegna konungskomunnar
1907, þegar Friðrik VIII kom til
landsins, og einnig tók Bjarni þátt í
byggingu á húsi
78