Fréttablaðið - 30.10.2009, Blaðsíða 20

20 30. október 2009 FÖSTUDAGUR
UMRÆÐAN
Aðalheiður Jóhanns-
dóttir skrifar um
dómsmál
Þann 15. október sl. gekk dómur hjá EB-dómstóln-
um, mál C-263/08, beiðni
um forúrskurð. Í málinu
lagði Hæstiréttur Svíþjóð-
ar fyrir dómstólinn nokkrar spurn-
ingar sem vörðuðu túlkun á tilskip-
un um mat á umhverfisáhrifum
(85/337/EBE) með síðari breyting-
um, m.a. þeim sem voru gerðar með
tilskipun (2003/35/EB) sem innleið-
ir í EB-rétt þriðju stoð Árósasamn-
ingsins um aðgang að réttlátri máls-
meðferð, þ.m.t. aðgang almennings
og umhverfisverndarsamtaka að
endurskoðunarleiðum í stjórnsýsl-
unni og fyrir dómstólum. Málið, sem
var til meðferðar fyrir Hæstarétti
Svíþjóðar, varðaði kæru fámennra
og staðbundinna umhverfisvernd-
arsamtaka á frávísun yfirumhverf-
isdómstóls en samtökin höfðu kært
útgáfu leyfis fyrir matsskylda fram-
kvæmd. Yfirumhverfisdómstóllinn
vísaði málinu frá á þeim grundvelli
að umhverfisverndarsamtökin upp-
fylltu ekki lögbundin skilyrði fyrir
aðild. Samkvæmt sænskum lögum
gátu samtökin hins vegar komið að
athugasemdum á meðan leyfisveit-
ingin var undirbúin, þ.m.t. mat á
umhverfisáhrifum.
Í 13. gr. 16. kafla sænska umhverf-isbálksins 1998:808, með síðari
breytingum, eru lögfest ákveðin
skilyrði sem umhverfisverndarsam-
tök verða að uppfylla svo þau geti
fengið ákveðin leyfi til framkvæmda
endurskoðuð af umhverfisdóm-
stól, eftir atvikum yfirumhverfis-
dómstól eða Hæstarétti Svíþjóðar.
Skilyrðin eru að tilgangur
samtakanna sé umhverf-
isvernd, að þau hafi verið
virk í Svíþjóð í a.m.k. þrjú
ár, og að félagsmenn séu
a.m.k. 2000. Hæstiréttur
Svíþjóðar beindi m.a. þeirri
spurningu til EB-dómstóls-
ins hvort ríki gæti innleitt
tilskipun 85/337/EBE með
þeim hætti að fámenn, stað-
bundin umhverfisverndar-
samtök hefðu rétt til þess að taka
þátt í undirbúningi ákvörðunar án
þess að eiga rétt á að fá endanlega
ákvörðun (leyfi) endurskoðað þegar
þeirri málsmeðferð lyki.
Í stuttu máli svaraði EB-dómstóll-
inn fyrrgreindri spurningu þannig
að réttur til þess að taka þátt í und-
irbúningi ákvörðunar kæmi ekki
í stað þess réttar að geta fengið
ákvörðunina sjálfa endurskoðaða
þegar hún lægi endanlega fyrir.
Jafnframt sagði EB-dómstóllinn
að 10. gr. a í tilskipun 85/337/EBE
útilokaði ákvæði í landsrétti sem
einvörðungu heimilaði umhverf-
isverndarsamtökum með a.m.k.
2000 félagsmenn að áfrýja ákvörð-
un (endanlegt leyfi) vegna mats-
skyldrar framkvæmdar. Þótt niður-
staða EB-dómstólsins sé ekki að öllu
leyti skýr hefur hún a.m.k. í för með
sér að breyta verður ofangreindu
skilyrði um lágmarksfjölda félags-
manna. Sennilega verður að lögfesta
annað og matskenndara skilyrði eða
fella það niður með öllu.
Tilskipun 2003/35/EB er ekki hluti
af Samningi um Evrópska efna-
hagssvæðið (EES-samningur) og
þ.a.l. hefur hún ekki verið sérstak-
lega innleidd í íslenskan rétt. Samt
sem áður er rétt að skoða þau skil-
yrði sem umhverfisverndarsamtök
verða að uppfylla hér á landi svo þau
geti skotið ákveðnum ákvörðunum,
þ.m.t. tilteknum leyfum fyrir mats-
skyldar framkvæmdir, til æðra
stjórnvalds. Skilyrðin eru að sam-
tökin eigi varnarþing á Íslandi, að
tilgangur samtakanna sé að gæta
þeirra hagsmuna sem kæran lýtur
að og félagsmenn séu 30 eða fleiri.
Ekki verður fjallað hér um hvort
varnarþingsskilyrðið stenst EES-
samninginn almennt séð eða jafn-
ræðisreglu.
Hins vegar er staðan sú sam-
kvæmt íslenskum rétti að öllum er
heimilt að taka þátt í málsmeðferð
mats á umhverfisáhrifum (undir-
búningur ákvörðunar) og allir geta
gert athugasemdir við framlagða
frummatsskýrslu. Þeir sem ekki
eiga einstaklingsbundna hagsmuni
samkvæmt íslenskum rétti eiga
ekki möguleika á að kæra ákvörð-
un (endanlegt leyfi) nema að ganga
í umhverfisverndarsamtök og þá
eiga samtökin hagsmuni lögum sam-
kvæmt ef þau uppfylla ofangreind
skilyrði. Jafnframt getur sú staða
hæglega komið upp hér á landi að
fámenn staðbundin umhverfis-
verndarsamtök taki þátt í undirbún-
ingi ákvörðunar en hafi hins vegar
ekki rétt til þess að kæra endanlega
ákvörðun til æðra stjórnvalds vegna
þess að skilyrðið um fjölda félags-
manna er ekki uppfyllt.
Þótt tilskipun 2003/35/EB sé ekki
hluti af EES-samningnum og
strangt tiltekið beri Íslandi ekki
að taka tillit til ofangreindrar nið-
urstöðu EB-dómstólsins ætti samt
sem áður að endurskoða skilyrðin
sem umhverfisverndarsamtök hér
á landi verða að uppfylla svo þau
geti skotið ákveðnum ákvörðunum
til æðra stjórnvalds. Jafnframt ætti
án tafar að ganga frá fullgildingu
Árósasamningsins.
Höfundur er prófessor við laga-
deild Háskóla Íslands.
Athyglisverður dómur
AÐALHEIÐUR
JÓHANNSDÓTTIR
UMRÆÐAN
Reinhold Richter skrif-
ar um áfengisvarnir
Á hverju ári deyr fjöldi manns ótímabært af
völdum alkóhólisma, fjöl-
skyldur þjást og einstakl-
ingar missa starfsþrek og
samfélagslegan dug. Ung-
menni tapa áttum, flosna úr skóla
og tapa dýrmætum tækifærum,
jafnvel lífinu sjálfu. Fíknisjúk-
dómurinn er þjóðfélagsmein sem
fer vaxandi um allan hin vestræna
heim. Íslendingar hafa lengi stað-
ið fremstir þjóða í meðhöndlun á
áfengis- og vímuefnasýki en nú
kann að verða breyting þar á.
Fyrir liggur að þjónustusamning-
ur ríkisins við SÁÁ verður skert-
ur um 70 milljónir fyrir árið 2010
miðað við fast verðlag. Útilokað er
að halda uppi núverandi þjónustu-
stigi gangi áform heilbrigðisráð-
herra eftir.
Í kjölfar kreppunnar dróst sjálfs-
aflafé SÁÁ verulega saman, styrk-
ir fyrirtækja þurrkuðust nánast út
á einni nóttu og framlag ríkisins
til Sjúkrahússins Vogs var skorið
niður um 3,4% fyrir yfirstandandi
ár. Fyrsti skellurinn var því stór,
tugir milljóna, og brást SÁÁ strax
við til að verja meðferðina sjálfa og
fór í umfangsmikinn sársaukafull-
an niðurskurð.
Öllum steinum var velt við,
allar hugsanlegar leiðir voru nýtt-
ar til hagræðingar og sparnaðar,
starfsfólki var fækkað verulega
og dregið úr nauðsynlegu viðhaldi
fasteigna. Öll áhersla var lögð á
að halda gæðum og umfangi með-
ferðarinnar óbreyttu, starfsfólkið
sem eftir er hefur því tekið á sig
aukið álag og umtalsverða tekju-
skerðingu.
Allir hugsandi menn hafa samúð
með fjárlaganefnd og þingmönnum
öllum, því aldrei fyrr í sögu lýðveld-
isins hefur meira mætt á skynsemi
fjárlaganefndar og siðgæðisþreki
þingsins. Þjóðin hefur ekki þurft að
draga seglin jafn mikið saman milli
ára síðan sögur hófust.
Engum er alveg sama um hvar
og hvernig skera skal og allir eru
á móti flötum niðurskurði.
Skynsamt fólk veit að á
samdráttartímum þarf
að forgangsraða og sumt
er ekki hægt að spara því
að stundargróðinn getur
á augabragði umhverfst í
andstæðu sína.
Þannig er því varið ef
hætt er að meðhöndla
virka áfengis- og fíkni-
efnasjúklinga. Samkvæmt tölum
frá NIDA (The National Institute
on Drug Abuse) sem er stofnun í
bandaríska heilbrigðisráðuneyt-
inu, fást tólf dollarar til baka fyrir
hvern einn sem fjárfestur er í
meðferð við áfengis- og fíkniefna-
sjúkdómnum, vegna sparnaðar á
afleiddum kostnaði þjóðfélagsins
er hlýst af virkum fíknisjúkdómi.
Ætla má að mjög svipað hlutfall
gildi hjá okkur. 70 milljóna króna
niðurskurður á meðferðinni á Vogi
getur því jafngilt 840 milljóna tapi
fyrir þjóðfélagið í heild þegar upp
er staðið. Höfum við efni á því, mér
er spurn, hvað heldur þú?
Stór hluti þessa afleidda kostn-
aðar er ótímabær dauðsföll, því er
nauðsyn að ráðamenn svari þessari
siðferðislegu spurningu: Hvert eiga
dauðsjúkir einstaklinga að leita
sem koma á næstunni að læstum
dyrum í heilbrigðiskerfinu vegna
fjárskorts?
Við Íslendingar segjum allir sem
einn: Nei, við viljum ekki skera
niður aðgengi, þjónustu og endur-
hæfingu þeirra sem þurfa á aðstoð
heilbrigðiskerfisins að halda.
Hjá okkur í SÁÁ hefur hagræð-
ing þegar farið fram, hér er varla
nokkur möguleiki á ýtarlegri til-
tekt, það eina sem blasir við okkur
er að skerða aðgengi og þjónustu
við fólk sem er lífshættulega sjúkt,
verði þjónustusamningurinn ekki
virtur.
Allir Íslendingar eru sammála
um að það gengur ekki að neita fár-
sjúku fólki um læknisaðstoð. Þess
vegna þarf fjárveitingarvaldið að
taka sig saman í andlitinu og hætta
við að skerða nýgerðan þjónustu-
samning við SÁÁ.
Höfundur er félagi í SÁÁ og starf-
ar sem áfengisráðgjafi.
Sigur í tapleik
eða tap í sigurleik
REINHOLD RICHTER
UMRÆÐAN
Karin Erna Elmarsdótt-
ir skrifar um endur-
skinsmerki
Nú er skammdeg-ið skollið á og þá er
mikilvægt að allir veg-
farendur séu með endur-
skinsmerki svo að þeir
séu sem öruggastir í umferðinni.
Myrkrið veldur því að ökumenn
sjá oft illa í kringum sig þrátt
fyrir götulýsingu og yfirleitt
góð ökuljós á bifreiðum. Endur-
skinsmerki gera það að verkum
að ökumenn taka mun fyrr eftir
gangandi vegfarendum þegar
dimmt er úti. Mikilvægt er að
endurskinsmerkin séu vel sýni-
leg og er best að hafa endurskins-
merkin fremst á ermum, á skóm
eða neðarlega á buxnaskálm-
um. Þá virka endurskinsmerkin
eins og blikkljós þegar ljós skín
á þau. Því fyrr og betur sem öku-
menn greina gangandi vegfar-
endur, þeim mun meira er öryggi
þeirra síðarnefndu í umferðinni.
Það er staðreynd að ökumenn sjá
gangandi vegfarendur með end-
urskinsmerki fimm sinnum fyrr
og því getur notkun endurskins-
merkja skilið milli lífs og dauða.
Allir ættu að finna endurskin
við hæfi en til eru margar gerð-
ir og stærðir eins og endurskins-
vesti, endurskinsborðar, lím-
merki, barmmerki eða
hangandi endurskins-
merki. Á mörgum skóla-
töskum eru endurskins-
merki og gott er að líma
endurskin á barnavagna,
sleða, bakpoka og skíða-
stafi.
Fullorðnir eiga að sjálf-
sögðu að vera fyrirmyndir
barna og vera með endur-
skinsmerki á sínum flík-
um. Nauðsynlegt er fyrir skokk-
ara að vera í endurskinsvestum
eða með gott endurskin á æfinga-
fatnaði þegar æft er utandyra.
Endurskinsmerki er einnig hægt
að líma á hunda- og kattahálsbönd
og sjálfsagt er að bregða endur-
skinsborðum um fætur hestsins ef
farið er í reiðtúr.
Líklegt er að til séu endur-
skinsmerki í skúffum og skáp-
um á flestum heimilum og þá er
um að gera að nota þau merki,
enda gera þau lítið gagn ef þau
eru ekki notuð. Kaupþing hóf í
vikunni endurskinsmerkjaátak í
samstarfi við Umferðarstofu og
er hægt að nálgast endurskins-
merki í útibúum Kaupþings víða
um land. Að öðrum kosti er hægt
að fá endurskinsmerki í mörgum
verslunum, apótekum og bensín-
stöðvum.
Sjáumst í umferðinni, vel sýni-
leg.
Höfundur er fræðslufulltrúi hjá
Umferðarstofu.
Ódýrt og afar mikil-
vægt öryggistæki
KARIN ERNA
ELMARSDÓTTIR
Fjarðabyggð – flott í vetur
FJARÐABYGGÐ
StöðvarfjörðurFáskrúðsfjörðurReyðarfjörðurEskifjörðurNorðfjörðurMjóifjörður
fjardabyggd.is
ÍS
L
E
N
S
K
A
/S
IA
.I
S
/F
JA
4
74
40
1
0/
09
Eskifjörður
Reyðarfjörður
Fáskrúðsfjörður
Stöðvarfjörður
Mjóifjörður
Norðfjörður
Kynnum skíðaparadísina í Oddsskarði
og hvað er í boði fyrir ferðamenn í vetur
í Höfuðborgarstofu, Aðalstræti 2, 101 Reykjavík,
laugardaginn 31. október kl. 11:00–16:00 og
sunnudaginn 1. nóvember kl. 11:00–14:00.
Verið velkomin.
Fjarðabyggð – snjór, skíði, rómantík og rólegheit