Tímarit iðnaðarmanna - 01.09.1928, Blaðsíða 4

T í M A R I T
IÐNAÐARMANNA
líka er komist svo aðorði:1) »Váru þá görvir eldar
fyrir þeim og gefit öl at drekka«. Þá getur Sæ-
mundaredda um mjöð, öl og bjór, t. d.:
„Vas þar at kveldi
of komit snimma
ok fyr jötna
öl fram borit"2)
Síðar í sama kvæði er getið um »sáld þrjú mjaðar«,
og í Skírnismálum er sagt:3)
„Inn biÖ hann ganga í okkarn sal
ok drekka enn mæra mjöð".
Alvíssmál f jalla meðal annars um heiti drykkjarfanga:4 5)
„01 heitir með mönnum,
en með Ásum bjórr,
kalla veig vanir, ...
... en í helju mjöð,
kalla sumbl Suttungs synir".
f Hávamálum segir: »Við eld skal öl drekkav)
og kemur það heim við hjervistarsiði vora. í Atla-
málum er komist svo að orði:6)
„Báru mjöð mærar,
margs vas alls-beini,
fór þar fjöld horna,
unz þótfi fulldrukkit,
hjú gerðu hvílu sem þeim hægst þótti
Allir kannnast við, að valkyrjan Sigrdrífa kveður:7 8)
„Bjór færik þér,
brynþings apaldr,
magni blandinn
ok megintíri", o. s. frv.
Olföngin hafa svo sem verið áfeng í goðheimum,
eftir hugmyndum skáldanna, því Eddukvæðin geta
beinlínis um varnaðarreglur.
„Esa svá gótt
sem gótt kveða,
öl alda sonum;
því at færa veil
es fleira drekkr,
síns til geðs gumi.3)
„Haldit maðr á keri,
drekki þó at hófi mjöð,
mæli þarft eða þegi“.9) o. s. frv.
Þá voru aðrar varnaðarreglur, eins og sjá má af
vísuupphafi þessu í Sigrdrífumálum:
1) Sn. E., bls. 199.
2) Sæm. E., bls. 143.
3) Sæm. E., bls. 91.
4) Sæm. E., bls. 168.
5) Sæm. E., bls. 38.
6) Sæm. E., bls. 417.
7) Sæm. E., bls. 321.
8) Sæm. E., bls. 22.
9) Sæm. E., bls. 24.
„Full skal signa
ok við fári séa“ .. .')
Þá verða menn varir við ýmislegt annað í Eddu-
kvæðunum, svo sem að menn strengdu heit »at
bragarfulli*. Það ber Helgakviða með sér2). Sagt
er frá erfisdrykkjum og veislum í Eddunum, og
svona mætti halda áfram að sýna fram á, að ölið
og mjöðurinn voru ekki veigaminstu þættirnir í
hugsunarhætti hinna fornu skálda í goðafræðinni.
En hversvegna er nú alt þetta rifjað upp úr Edd-
unum? Það er fyrir þá sök, að skáldskapurinn
forni er vitanlega nokkurnveginn spegilmynd af
lifnaðarháttum hins forn-norræna kynþáttar. Þetta
kemur líka jafnskjótt í Ijós, ef nokkuð er farið að
athuga lifnaðarhættina í fornsögum vorum. Eftir
því sem hinn lærði fræðimaður, Axel Holst, og
fleiri halda fram, þá hefir Egyptum þótt mikið til
ölsins koma, enda var sú iðn hjá þeim einskonar
ríkisrekstur. Einstöku menn vilja álíta, að Egyptar
eigi upptök að ölgerðinni, en slíkt er mjög ólík-
legt. Menn eru líka hættir að trúa því, að Osiris,
hinn egyptski guð, hafi gert yfirreið sína yfir jörð-
ina, til þess að kenna mannkyninu að nota bygg
til ölgerðar, þar sem ekki uxu ber til víngerðar.
Enda þótt öl sje fyrst nefnt í sögum Egypta, þá
er það engin sönnun fyrir því, að það eigi upp-
runa sinn þar. Astæðan til trúar þessarar er vit-
anlega sú, að þeir skráðu fyrst sögu sína. 01 og
mjaðargerð er að líkindum miklu eldra en saga
nokkurrar þjóðar. Hvenær ölgerðin barst í Norð-
urveg til forfeðranna, er enn fremur ekki hægt að
segja með neinni vissu. Ölið og brauðið er sjálf-
sagt jafngamalt akuryrkjunni. Mjöðurinn mun vera
á aldur við hunangssöfnun býflugnanna, og vínið
álíka gamalt og vínberin. Ekki er vert að láta í
Ijós neina ákveðna skoðun um það, hve forn muni
vera uppruni þessara drykkjarfanga. Hjer má samt
skýra nokkuð, hvað náttúran leggur upp í hend-
urnar á mannkyninu í þessu efni, og eru það vís-
indaleg atriði, sem eigi verða vefengd. Það má
svo heita, að vín og mjöður verði til af sjálfu sér,
og um ölið má svipað segja. Safni menn vínberjum
í ker, rennur þrúgusykurs-lögur úr þeim að meira
eða minna leyti. Gerð kemur í safann, ef hann
stendur nokkuð að ráði, því að kveikjur eru utan
á vínberjunum, sem melta sykurlöginn, og úr hon-
um verður þá áfengt vín. Mannkynið notaði hun-
angið, lengi vel, mestmegnis í stað sykurs, og það
var siður að lauga sætindin af býflugnabúunum í
þar til gerðum vatnsstampi; það kom fyrir, að
1) Sæm. E., bls. 322.
2) Sæm. E., bls. 253 og 254.
[ 34 ]