Tímarit iðnaðarmanna - 01.09.1928, Blaðsíða 18

T í M A R I T
IÐNAÐARMANNA
mikið mátti þó að öllu gera, því að það kom fyrir,
að lögurinn varð svo sykraður, að kveikjurnar
drápust. Sjálfsagt hefir mjöðurinn verið hálfgrugg-
aður, því að margskonar gersveppir hafa unnið
að gerðinni, en eftir reynslu höf. má gera tæran
mjöð, með hreinræktuðu geri, og er hann þá ekki
ólíkur hvítu borðvíni á bragð og lit. Mjaðarjurtar-
fræið veldur raunar dálitlu remmubragði, og má
furðu gegna, hafi fornmenn á söguöldinni ekki
fært sjer þenna eiginleika þess í nyt, til þess að
bæta mungátið. Nú er mjöðurinn frægi horfinn úr
sögunni fyrir langa löngu, og býflugnaræktin eða
hunangsmaurarnir eiga nú minni ítök í almenningi
en áður var. Hvað drykkjarföngin snertir, þá hafa
menn fyrir löngu komist á lagið með að gera
vínanda úr miklu ódýrari sykurefnum. Hitt er líka
kunnugt, að sykur úr t. d. sykurreyr eða rófum
er miklu ódýrari en hunangið. Er því ekki að bú-
ast við, að hunang sje nú notað til sætinda, en
það verður ekki frá því tekið, að það er miklu
heilnæmara og auðmeltara en annar sykur.
Þá er að víkja að ölinu aftur, einkum því tíma-
bili, sem ölgerðin tók mestum framförum á. Snemma
var ölið í áliti hjá vísindamönnum, eins og sjá má
af því, að Salernitanerskólinn ítalski, sem meðal
annars var frægur fyrir lífsreglur, er hann gaf
mönnum, mælti með því, að ölið ætti að vera
síðasti borðdrykkurinn. (Potus finalis sit semper
cerevisalis).1) Ýmis stórmenni heimsins hafa fyr og
síðar mælt með ölinu, ekki síst fyrir þá sök, að
þeir tóku eftir því, að öldrykkjumenn komust í góð
hold og urðu langlífir, ef þeir neyttu ölsins í hófi,
enda þarf enginn að furða sig á þessu, því að
ölið er einskonar brauðvökvi. Af þessum ástæðum
fóru menn, þegar á 16. öld, að leggja sig mjög
eftir því, hvernig bezt mætti gera öl; einkum voru
það munkar í þýzku klaustrunum. Eins og þegar
er skýrt frá, var lengst af búið til mungát, þ. e.
yfirgerað öl, þar sem alt gerið safnaðist á yfir-
borðið. Oft voru kveikjurnar lagðar í ölið í heitara
lagi, og varð þá mungátið fyrri til taks. Þótt hjer
væri einkum um yfirger að ræða í ölinu, þá var
gerið allblandið, meðal annars var nokkuð af hinu
svonefnda undirgeri í því. Þýsku munkarnir reyndu
að hafa margskonar áhrif á geymslu ölsins og
fundu meðal annars upp á því að láta það gera
við miklu lægra hitastig en áður var, og nokkrir
höfðu jafnvel ís í ölkjöllurunum. Við tilbreytni þessa
tóku munkarnir eftir því, að ölgerðin var miklu
1) Professor A. Holst, Enkelte Alkoholiske Drikke, Sær-
lig 01, bls. 26—27.
seinni á sjer en áður var, og ölið geymdist allvel.
Ennfremur tóku þeir eftir því, að lítið ger kom á
yfirborð ölsins, en gerköglar settust á gilkersbotn-
inn. Nú tóku munkarnir botnkveikjur þessar eða
gerið og notuðu einvörðungu til ölhitu. Við þá til-
breytni og aukna humalnotkun brá svo við, að
ölið geymdist ágætlega, miðað við það, sem áður
var. Skýringin á þessu er vitanlega sú, að við
kuldann versnuðu lífsskilyrði yfirgersins, en undir-
gerið náði smám saman yfirhöndinni, því að það
meltir maltsykurinn miklu betur við lítinn hita, hafi
það tímann fyrir sjer. Umbætur þýsku munkanna
á ölinu höfðu það í för með sjer, að ölverslun
jókst ákaflega í Þýskalandi, og varð ölið á 17. og
18. öld verslunarvara, sem þýska þjóðin græddi
allmikið á, einkum klaustrin. Aðsetur ölumbótanna
voru ekki hvað síst í Bæheimi, og þessvegna er
bæheimska ölið jafnvel þann dag í dag í mestu
áliti. Olgerðar-aðferðirnar dreifðust brátt út á meðal
almennings, svo að klaustrin urðu ekki lengi ein
um hituna. Frakkar og Englendingar urðu seinir
til að taka upp hina nýju ölhitu Þjóðverja, en
norðurlandabúum fjell ölið vel í geð. Það er líka
kunnara en frá þurfi að segja, að hinir ötulu for-
göngumenn »Carlsbergs« ölgerðarhúsanna í Kaup-
mannahöfn náðu snemma í bæheimska undirgerið,
og fyrir þá sök náði danska ölið fyr fótfestu en
ella. Klaustiin og Þjóðverjar yfirleitt komu á mjög
miklu hreinlæti í allri meðferð ölsins, á ílátum og
í húsakynnum, og hefir það einnig bætt geymslu-
skilyrði ölsins, enda höfðu Þjóðverjar komið sjer
upp skólum, til þess að kenna hreinláta ölgerð,
jafnvel áður en nokkur hreinræktun gersins kom
til sögunnar. Þrátt fyrir allar umbætur á ölinu,
voru ýmsir ágallar á því, og jafnvel sitt bragðið
að hverri hitu, þótt eins væri að farið, en svo
komu vísindin og leystu hnútinn. Hinn heimskunni
efnafræðingur Pasteur, komst t. d. að raun um,
að miklu minni smáverur en gerið spiltu ölgerð-
inni. Við þessa uppgötvun fór hann að brjóta heil-
ann um, hvort ekki væri unt að drepa þær með
ýmsum efnum, án þess að gerið skemdist verulega.
Þetta tókst að nokkru leyti. Um líkt leyti, eða
fyrir rúmum mannsaldri, kom annar vísindamaður
fram á sjónarsviðið, sem skapaði ölgerðinni óskeik-
ulan grundvöll, en það var Emil Chr. Hansen,
hinn danski vísindamaður, sem veitti Carlsbergs-
gerlarannsóknarstofunni forstöðu. Hann fann fyrstur
manna upp á því, að hreinrækta ger, og er hann
fjekst við þær rannsóknir, komst hann brátt að
raun um, að hið venjulega ger, sem menn notuðu
áður, var sambland af mýmörgum sveppategundum,
[ 48 ]