Tímarit iðnaðarmanna - 01.09.1928, Blaðsíða 10

T I M A R I T
IÐNAÐARMANNA
nautar hans gerðust ófærir, þá drakk hann fyrir
þá, þat er þeir máttu eigi. Gekk svá til þess er
borð fóru brott. Gerðust þá ok allir mjök drukknir,
þeir er inni vóru, enn hvert full, er Ármóðr drakk,
þá mælti hann: »Drekk eg til þín, Egill« — en
húskarlar drukku til förunauta Egils ok höfðu
hinn sama formála. Maðr var til þess fenginn at
bera þeim Agli hvert full, ok eggjaði sá mjök, at
þeir skyldi skjótt drekka. Egill mælti við föru-
nauta sína, at þeir skyldi þá ekki drekka, en hann
drakk fyrir þá, þat er þeir máttu eigi annan veg
undan komast. Egill fann þá, at honum mundi
eigi svá búit eira. Stóð hann þá upp ok gekk um
gólf þvert, þangat sem Ármóðr sat. Hann tók
höndum í axlir honum ok kneikti hann upp at
stöfum. Síðan þeysti Egill upp ór sér spýju mikla
ok gaus í andlit Árnróði, í augun ok nasarnar ok
í munninn. Rann svá ofan um bringuna, enn Ár-
móði var við andhlaup, ok er hann fekk öndinni
frá sjer hrundit, þá gaus upp spýja, en allir mæltu,
er hjá vóru, húskarlar Ármóðs, at Egill skyldi
fara allra manna armastr, ok hann væri hinn versti
maðr af þessu verki, er hann skyldi eigi ganga
út, er hann vildi spýja, enn verða eigi at undrum
inni í drykkjustofunni. Egill segir: »Ekki er at
hallmæla mjer um þefta, þótt ek gera sem bóndi
gerir; spýr hann af öllu afli, eigi síðr enn ek«.
Síðan gekk Egill til rúms síns og settist niðr;
bað þá gefa sjer at drekka1)-
Af svipuðu drykkjusvalli og hjer er sagt frá,
hlufust vitanlega oft manndráp og meiðsli, en
drykkjuhöldum á söguöldinni virðist hafa verið
stilt í meira hóf, en úti í Noregi, þegar Islendingar
voru þar gestkomandi. Vitanlega drukku fornmenn
hjer öl og mjöð á söguöldinni á stórhátíðum og
við ýmis tækifæri, því að eftir siðvenjum varð eigi
komist hjá því að hafa drykkjuhöld; en öl og
mjöður mun varla hafa verið daglegur drykkur,
þó að ekki sje loku fyrir það skotið, að mál-
drykkia hafi verið á einstöku ríkismanns heimili.
Annálar Björns á Skarðsá, árið 1534, geta um
rausn sjera Sigurðar Jónssonar á Grenjaðarstað,
og segir þar svo: »Síra Sigurður hafði offast bjór
eða mungát til síns borðs hvert ár um kring;
voru önnur mungát heiff, þá önnur eyddust.
Máldrykkja var þar altíð á helgum dögum og að
gesfkvæmd lagaræður við borð og drykkjur«.
Þessu mun vera þannig farið, að merkingin á
orðinu máldrykkja hafi breytst á síðari öldum
þannig, að á ríkisheimilum hafi verið drukkið
1) Egilssaga bls. 222—223.
ómælt eftir máltíðir, og rætt við öldrykkjuna, ef
gestkvæmt var. Orðabók Fritzners segir mál-
drykkju hafa verið þannig, að deildur hafi verið
ákveðinn skamtur af öli með máltíðum. Hálfur
bolli, sem svo var nefndur á norrænu máli, var
== J/4 askr eða 4 justur. Máldrykkju er samt
getið í fornritum vorum, og einstaka veisla virðist
hafa byrjað með máldrykkju, en Islendingasögur
bera það með sjer í öllum aðal-atriðum, að öl-
föngin hafi verið rausnarlega veitt, og því hafi
menn alment drukkið ómælt. Mungát og mjöður
hafa meðal annars fyrir þá sök ekki verið dag-
legur drykkur, að kaupverð malts og hunangs var
afar hátt, hvort sem byggið var innlent eða aðkeypt.
Kornmatur var að jafnaði, lengi fram eftir öldum,
jafndýr smjöri eða smjörvægur matur, er svo var
nefndur. Fyrri útgáfan af Búalögum, sem prentuð
er í Hrappsey 1778, getur meðal annars um verð-
lag á malti, humli og hunangi, og er það verð
furðulega hátt, er tekið er tillit til þess, að varn-
inginn mátti fá að austan og vestan.
Eins og menn vita, hafði Sturlungaöld ýmsa
ágalla í för með sjer, enda var þá hið mesta
óeirðar tímabil þjóðarinnar. Öldrykkja óx þá af-
skaplega, og geta menn best sannfært sig um þá
hluti með því, að lesa Sturlungu rækilega. Fastast
drukku menn oft, þá er höfðingjar á Sturlunga-
öld buðu þeim til sín í liðsbónarskyni. Veislu-
höldin enduðu oft með skelfingu, eins og segja
má um brúðkaup Halls Gizurarsonar að Flugu-
mýri, er hann kvæntist Ingibjörgu Sturludóttur;
en frásaga sú í Sturlungu, segir nokkuð berlega
frá hinum fornu siðvenjum. »Ok er menn höfðu
matazk um hríð, kom innar skenkr í stofuna, átta
menn fyrir hvern bekk, ok gengu með hornum
allir. Þorleifr hreimr var fyrir þeim; fjórir menn
skenktu honum. Var þar drukkit fast þegar um
kveldit, bæði mjöðr ok mungát. Var þar in bezta
veizla, er verit hefir á Islandi í þann tíma«')-
Sturlunga segir frá því, að í jólaboðum hafi mun-
gát verið heitt og mjöður blandinn. Þá er Þorgils
Skarði sat í Reykholti, Ijet hann búa drykk til
jólaföstu, og svo má tilfæra mörg dæmi um ölhitu-
veisluhöld á Sturlungaöld; sum þeirra fóru vitan-
lega prúðmannlega fram, því að þjóðin átti þá all-
marga ágætis höfðingja.
Það ber öllum saman um, að drykkjarhornin
sjeu elst af drykkjar-ílátunum, sem notuð voru í
veislum til forna. Raunar er nú sagt frá því í
Sturlungu, að drukkið hafi verið úr silfurskál, en
1) Sturlunga III, bls. 273—74.
I 40 ]