Tímarit iðnaðarmanna - 01.09.1928, Blaðsíða 12

T í M A R I T
IÐNAÐARMANNA
mjaðargerðar miklu dýrara, vitanlega fyrir þá sök,
að á þeim tímum var ekki um annan sykur að
ræða; mjöðurinn mun hafa verið notaður í veisl-
unum líkt og nú á sjer stað um dýru vínin. Eftir
því sém leið fram á aldir, breyttist þetta til bölv-
unar, þegar brennivínið kom til sögunnar; lengi
vel hafði ölið yfirhöndina, eins og sjá má af því,
að árið 1630 eru fluttar til landsins 1660 tunnur
af ýmsum ölföngum, en um 150 þeirra voru brenni-
vínstunnur. Um miðja öldina fóru hlutföllin að
jafnast, því að árið 1655 eru fluttar 1200 tunnur
af ölföngum, en 236 tunnur af brennivíni. Brenni-
vínið vinnur stöðugt á, því að 1707 eru að eins
fluttar 67 tunnur af öli til Hafnarfjarðar, sem þá var
mikill verslunarstaður, en 42 tunnur af brennivíni.
Þegar fjelagsverslunin hófst á ný, árið 1733, urðu
hausavíxl á öllu saman; brennivínið flæðir yfir
en ölið þverr að mestu leytiJ)- ]ón Aðils segir,
að af þessum orsökum hafi drykkjuskapur aukist
ákaflega að flestra áliti, enda gerðust svo mikil
brögð að drykkjuskap fyrri hluta 18. aldar, að
bestu mönnum þjóðarinnar þótti horfa til vandræða
og vildu á ýmsan hátt reyna að ráða bót á ástandinu.
Ekki er hjer um eins dæmi að ræða í sögu Is-
lendinga, því að reynslan hefir sannað, að hver
sú þjóð, sem horfið hefir frá öldrykkjunni, en
notað í ölsins stað eimdu drykkina, svo sem brenni-
vín og annað sterkt áfengi, hefir lent í drykkju-
skapar volæði.
Brennivínsöldin var að meira eða minna leyti
allskæð til loka 19. aldar, en óneitanlega fór þó
nokkuð að draga úr algleymingi hennar, eftir að
Góðtemplarareglan var stofnuð 1884, því að eftir
því sem templurum fjölgaði, varð mönnum ver við
að láta sjá sig mikið drukkna, og það er opinbert
leyndarmál, að margir tóku þá til danska bjórsins,
sem ekki var eins bráð-áfengur og gerði fáa ófæra
í allra augsýn. Árið 1912 komu svo bannlögin til
framkvæmda, og losuðu menn við hvorttveggja,
sterku vínin og áfenga bjórinn, en því miður vildu
sterku vínin seitla inn í landið, eftir að bannið
var komið. Eftir þenna tíma fóru kaupmenn að
flytja inn all-mikið af óáfengu öli, og má greini-
lega sjá aðflutningsmegnið í verslunarskýrslum
hagstofunnar. Árið 1912 og 1913 var frekar lítið
flutt inn af öli, en svo jókst innflutningurinn all-
mikið þrjú næstu árin. Hæstur varð innflutningur-
inn árið 1916; hann komst þá upp í 3229,8
hektólítra. Lægst var árið 1918, nefnilega 355,8
hektólítrar, en meðaltals innflutningur af óáfengu
1) J. A. Einokunarverslun Dana á Islandi bls. 461.
öli frá því, að hagstofuskýrslurnar hófust, hefir
verið um 1338 hektólítrar á ári hverju, þ. e. talið
til ársins 1926. Vitanlega hefir innlenda ölgerðin
»Egill Skallagrímsson* dregið úr innflutningi ölsins,
og því meir, sem hún hefir orðið fullkomnari að
öllum útbúnaði.
Ölhita tií forna og drög til þróunarsögu
ölgerðar íslendinga.
Það er enginn hægðarleikur að leiða rök að
því, hve mikla ölhitu eða mjaðargerð íslendingar
hafa haft á söguöldinni, eða jafnvel fram að því
tímabili, sem hagskýrslur ná hjer yfir. Hitt er jafn-
erfitt að sanna nákvæmlega, hvernig íslendingar
fyr og síðar hafa gert mjöð og mungát. Til allrar
hamingju hafa menn samt hjer og þar fótfestu,
svo að auðvelt er að ráða í eyðurnar. Hefðu menn
skýrslu um það frá landnámstíð, hve mikið hafi
verið flutt hingað af malti, byggi og hunangi, þá
mætti mikið af því marka ölgerð forfeðranna.
Vitanlega væri samt ekki um áreiðanlegan mæli-
kvarða að ræða, því að þá voru gerðir grautar
úr byggi; að minsta kosti hefir Sneglu-Halla verið
legið á hálsi fyrir grautarátið. Fornmenn á sögu-
öldinni unnu mjög kappsamlega að akuryrkju; það
bera Islendingasögur með sjer. Misjafnlega gafst
akuryrkjan, eflaust fyrir þá sök, að sumarhitinn
hefir verið of Iítill, og eyjaloftið óhentugt. Hvað
mest virðist hafa verið ræktað af byggi, og hefir
meiri hluti þess að líkindum farið til maltgerðar
og ölhitu. Þá var líka ræktaður rúgur, og læt jeg
mjer nægja að vísa til hinnar ágætu rifgerðar um
akuryrkju Islendinga til forna, sem prentuð er í
Búnaðarriti íslands XXIV, bls. 81 — 167 eftir dr.
Björn M. Olsen. Mest hefir akuryrkjan verið á
suðurlandsundirlendinu og svo við Breiðafjörð og
einnig dálítið í Norðurlandi fyrst framan af. —
Akrarnir hafa víðast hvar verið litlir að flatarmáli,
enda þótt segja megi, að allstór akur hafi verið í
Görðum á Álftanesi, því að eftir reikningi dr.
Björns M. Ólsens hefir flatarmál sáðlandsins numið
þrettán dagsláttum; en frekar lítið sáðland mundi
það samt vera talið erlendis. Ávalt var flutt all-
mikið inn af rúgi, byggi eða malti, einkum til
Norðurlands, því að Sunnlendingar hafa varla verið
aflögufærir með bygg eða malt til Norðlendinga,
enda sýna sögurnar, að Sunnlendingar urðu líka
að kaupa erlendan kornmat. Af öllu því, sem unt
er að tína saman úr bókmentum vorum um bygg-
eða maltkaup og ræktun innanlands, þá verður ekki
annað sjeð, en að talsvert hafi verið um ölhitu,
I 42 ]