Tímarit iðnaðarmanna - 01.09.1964, Blaðsíða 9

Engilbert Gislason
málarameistari.
þess þurfti talsvert lengri námstíma, en það leyfði fjár-
hagur hans ekki. Það má geta þess, svona til gamans,
að þegar Engilbert kom í fyrsta sinn í vinnustofuna
þar sem hann átti að vera við nám, þá var þar fyrir
Ásgrímur Jónsson, sem síðar átti eftir að verða einn
mesti snillingur okkar á sviði myndlistar. Var hann þá
við listnám, en mátti hvenær sem hann vildi koma
þarna og vinna sér inn nokkra skildinga, og mun það
hafa komið sér vel fyrir hann, eins og svo marga aðra
námsmenn héðan að heiman. Hann kemur svo til
Reykjavíkur árið 1904. Þá var hér fyrir annar málari,
sem einnig var nýkominn frá Danmörku. Það var Jón
Reykdal. Gerðu þeir með sér félagsskap, og unnu hér
saman að iðninni til ársins 1910, er Engilbert hvarf
aftur til Vestmannaeyja.
Aldamótaárið leggur svo ungur Austfirðingur leið
sína til Noregs, til náms í málaraiðn. Það var Jón G.
Jónasson, síðar málarameistari og kaupmaður á Seyðis-
firði. Hann lærði og lauk sveinsprófi í Bergen árið
1903, og var þar með fyrsti Islendingurinn, sem það
gerði. En sama árið sem Jón lýkur sveinsprófi gerist
sá merkilegi atburður hér í Reykjavík, að ung stúlka
byrjar nám í iðninni. Var það Ásta Árnadóttir, sem
siðar gekk alltaf undir nafninu Ásta málari. Var hún
fyrst hjá Jóni Reykdal, en fór síðan til Berthelsen og
lauk námstíma hjá honum. Hún fór síðan til Kaup-
mannahafnar til frekara náms, og þar tók hún sveins-
próf með miklum ágætum, trúlega fyrst allra kvenna
í heiminum. En ekki lét hún þar við sitja, heldur lagði
hún leið sína til Þýzkalands, gekk þar á meistaraskóla
og lauk meistaraprófi. Vakti þetta hina mestu athygli
og umtal í Þýzkalandi, og var mikið um þetta ritað í
þýzk blöð og tímarit, enda áður óþekkt fyrirbrigði þar
í landi sem annars staðar.
Nú er skriðan komin af stað. Hver unglingurinn af
öðrum byrjar nám í málaraiðninni. Má þar til nefna
Lúðvík Einarsson, Ágúst Lárusson, Guðjón Jónsson,
Einar Gíslason, Kristinn Andrésson, Ósvald Knudsen,
Jón Brynjólfsson og Sumarliða Sveinsson. Allir þessir
menn höfðu lokið námstíma sínum og sumir þeirra
einnig sveinsprófi (erlendis) áður en heimsstyrjöldin
fyrri skall á árið 1914. Auk þeirra var svo nokkur hópur
manna, sem byrjað hafði sem hjálparmenn, þegar mest
var að gera hjá málurunum, en urðu svo fastir í iðn-
inni og öðluðust síðar full réttindi, og reyndust margir
hverjir ágætir iðnaðarmenn og nýtir félagsmenn í sam-
tökum málara. Þetta fólk, sem nú hefur verið talið,
verður að teljast stofn stéttarinnar, en rétt og skylt er
að taka það fram, að framanskráð upptalning miðast
nær eingöngu við Reykjavík. Nú má vera að í ein-
hverjum kaupstað eða kauptúni úti á landi hafi verið
til orðnir málarar fyrir 1914, þó mér hafi ekki ennþá
unnist tími til að rannsaka það, en hafi svo verið, þá
tilheyra þeir sjálfkrafa stofnhópi stéttarinnar, eigi að
síður.
Á styrjaldarárunum fyrri og næstu 10 árin á eftir er
vöxtur stéttarinnar heldur hægfara. Samt eru það
nokkrir menn, sem hefja nám á þessu tímabili. Samt
mun hinn hópurinn hafa verið stærri, sem vann að iðn-
inni, ýmist sem hjálparmenn hjá meisturum eða þá á
eigin spýtur, og kom þetta greinilega í ljós 1928, með
gildistöku hinna nýju laga um iðju og iðnað. Árið 1926
var haldið fyrsta sveinspróf í málaraiðn hér á landi.
Gengu aðeins tveir menn undir það próf, þeir Jón
Björnsson og Hörður Jóhannesson, og má geta þess til
gamans að meðal prófdómara var Ásgrímur Jónsson
listmálari. Síðan hafa sveinspróf alltaf verið haldin
hér heima, enda þótt allmargir menn hafi farið utan
til framhaldsnáms, og jafnvel tekið sveinspróf þar.
Verður nú ekki haldið lengra fram með þessi mál
að sinni, enda á að vera auðvelt að rekja söguþráðinn
eftir 1928.
Ásta ÁrnadóttÍT,
fyrsta konan í heiminum,
sem tók sveinspróf
í málaraiðn.
TÍMARIT IÐNAÐARMANNA
93