Vikan - 22.12.1960, Blaðsíða 8

Dr. Asprín:
Ljós í myrkri
Jólin eru ljósgjafi skammdegisins. Þegar
dagsbirtan þver að aflíðandi hádegi og veður
eru válynd, stafar jólahátiðin birtu, sem
jafnast á við sólarganginn um Jónsmessu-
leytið. Flestir eru að einhverju leyti önnum
kafnir við undirbúning, og þótt menn telji
ekki dagana með svipaðri ákefð og i æsku,
þá hugsa margir gott til þeirrar hvíldar, sem
jóladagarnir veita eftir undangengið amstur.
Sumir segja raunar, að liúsmæðurnar séu
svo að þrotum komnar, þegar jólin renna
upp, að þær þurfi margar vikur til þess að
jafna sig, og þess munu allmörg dæmi, að
fjárhagurinn hefur þurft enn lengri tíma til
að ná sér.
Sú staðreynd, að forfeður okkar héldu jól
á svipuðum tíma löngu fyrir kristni, sýnir,
að þeim hefur fundizt þörf fyrir dagamun,
þegar skammdegismyrkrið var svartast. Þá
voru lika lengri dagar í nánd og ástæða til
að fagna. Annars hlýtur viðhorfið til myrk-
ursins að hafa breytzt. Nú er það undan-
tekning, að byggð ból séu ekki raflýst; svo
ákaflega hefur makt myrkursins látið undan
síga, að draugar eru úr sögunni og yngra
fólk þekkir ekki myrkfælni nema af afspurn.
Þegar myrkrið er hætt að valda óþægind-
um, er ástæðulaust að syrgja bjartar nætur
og langa daga. Við kunnum þá væntanlega
mun betur að meta þá árstlð, þegar sólar-
hringurinn er lengstur. Skammdegið er lika
hrífandi á sinn hátt eins og allar árstíðir.
í raun og veru er hver árstið fegurst: Á
haustin finnst manni óhugsandi, að annar
tími skari fram úr, litirnir bókstaflega skera
í augun. Svo er þessi höfuga ró yfir haust-
inu eins og virðulegu gamalmenni. Vorið er
edns og ungviði, ferskt og lifandi, og veturinn
býr yfir ferskum hreinleika. Það er ævin-
lega vanhugsað að syrgja þá árstíð, sem liðin
er. í okkar ágæta landi eru blæbrigði veðurs
og birtu svo mörg og mögnuð; það er alltaf
eitthvað forvitnilegt á ferðinni í þeim efn-
um.
Jólin hafa algera sérstöðu meðal hátíða,
ef til vill sökum þess, að þau eru öðru frem-
ur hátíð barnanna, og allir hafa börn verið.
Það lifir lengi í þeim glæðum, sem kveiktar
voru í barnssálinni. En heimur versnandi
fer, og samkvæmt þessu sígilda kjörorði full-
tíða manna er nú annar og óæskilegri svipur
á jólunum. Það finnst þeim að minnsta kosti,
sem muna æskujól fyrir nokkrum áratugum.
Þeir leyfa sér að draga í efa, að blessuð
börnin hafi hugmynd um tilefni jólanna, því
að það muni hafa gleymzt að segja þeim frá
því í öllu annríkinu, enda sé börnum það
nóg að fá gjafir. Þetta kann að vera til, og
Framhald á bls. 40.
IM O R G U N vaknaði ég fyrir allar aldir,
og áður en ég er komin til fullrar meðvit-
undar, veit ég, að eitthvað óþægilegt liggur
í loftinu, — eða öllu heldur, ég veit, að
ég þarf nauðsyniega að gera eitthvert
ákveðið verk, sem þolir enga bið.
Svo vakna ég alveg, opna augun og rýni út í
svart skammdegismyrkur herbergisins. Hugsunin
smáskýrist, að svo miklu leyti sem hún er fær
um slíkt svo snemma morguns,---------og þá veit
ég það: Það er bara hálfur mánuður til jóla, og
ég á allt eftir að gera, — eins og ég ætlaði þó
að vera snemma í því í ár. Ég hef óljósan grun
um, að ég hafi einhvern tíma áður hugsað þetta
sama, — já, ég er sannfærður um, að ég hafi
einmitt fyrir jólin í fyrra lofað því statt og
stöðugt, að fyrir næstu jól skyldi ég vinna af
skynsemi að öllum jólaundirbúningi. Já, ég held
meira að segja, að um jólin þar áður hafi ég lofað
þessu sama, gott ef ekki líka jólin þar á undan,
■— eða hamingjan má vita, hve oft ég hef lofað
og svikið. Otkoman hefur sem sé alltaf orðið hin
sama eða nánar tiltekið: Hálfum mánuði eða
þremur vikum fyrir hátíðina hef ég vaknað upp
við vondan draum: jólin að koma, og allt, sem
ég hef ætlað að gera, er enn ógert.
Ég rýk fram úr rúminu, staðráðin í því að láta
nú til skarar skríða. Ég klæði mig í flýti, og án
þess svo mikið sem að renna augunum til kaffi-
könnunnar næ ég mér í blýant og blað, því að
sjálfsagt er að hafa reglu á hlutunum, skrifa
niður allt, sem á að gera.
I efstu línuna skrifa ég stórum stöfum þessa
frumlegu djúpt hugsuðu setningu: Það, sem ég
þarf að gera fyrir jólin.
Svo sting ég blýantinum upp í mig, því að ég
er svo eftir mig, þegar ég hef skapað þetta lista-
verk, að ég neyðist til að hvíla mig stundarkorn.
Ég stari hugsandi á myndina, sem hangir á veggn-
um fyrir framan mig. Merkileg mynd reyndar, —
ég hef eiginlega aldrei séð hana fyrr en núna,
nldrei gefið mér tíma til að horfa á hana. Hvað
skyldi annars málarinn hafa meint með þessari
mynd? Nokkrir rauðir og bláir tiglar innan i
gulri kúlu. Þrjú svört skástrik til hægri við kúl-
una, tvö til vinstri. Maður og kona svífandi fyrir
ofan í áttina til sólar. Confession, heitir hún.
Confession, — já, einmitt, það heitir hún. Kannski
eru svörtu strikin syndirnar, tiglarnir iðrunin og
játningin. — — Æ, hvað er ég annars að hugsa?
Ég, sem ætlaði að fara að skrifa minnislistann
fyrir jólin. Ég held nú reyndar, að ég hafi skrifað
sams konar lista í fyrra, en sleppum þvi. Hvað er
það nú, sem ég þarf að gera?
Hitt og þetta, þetta og hitt, nefnilega hundrað
hluti, og þar af áreiðanlega 99 hluti, sem hægt
væri að gera á miklu heppilegri tíma en einmitt
á þessum tveimur vikum fyrir jól.
Ég skrifa og skrifa, og að lokum hlýtur iist-
inn að ná umhverfis jörðina. Hamingjan hjálpi
mér, þetta er hræðilegt. Hvernig kemst ég yfir
þetta allt saman? Ég hugsa og hugsa, svo að það
brakar í höfðinu á mér, og ég tek að lokum stór-
kostlega ákvörðun. Þetta skal verða í síðasta
sinn, sem ég haga mér svona heimskulega. Ég
lofa því og skal efna það, hvað sem fyrri lof-
orðum og svikum líður, og nú næ ég mér i fleiri
blöð og held áfram að skrifa.
Ég undirrituð, sem er höfundur þessa merka
plaggs, lofa eftirfarandi:
1. Að gera hreint í september eða október í
staðinn fyrir seinustu viku fyrir jól.
2. Að kaupa jólagjafir handa vinum og vanda-
mönnum, Þegar ég kem auga á hentugan hlut,
þótt svo það sé um mitt sumar.
3. Að láta mér ekki detta í hug að fara að sauma
eða útbúa skraut tveimur eða þremur dögum
fyrir jól, bara af þvi að ég hef verið svo
heimsk að íara að blaða í nýútkomnum viku-
blöðum.
4. Að falla ekki í freistni, þó að ég heyri í út-
varpinu einhvern daginn í desember svohljóð-
andi auglýsingu: —• Húsmæður, málið sjálfar
eldhúsið fyrir jól. Gelum afslátt af allri máln-
ingu, sem keypt er í þessari viku. — F.ða:
Húsmæður, vorum að fá sérlega falleg og ódýr
efni, hentug í morgunkjóla, eldhúsgardínur,
eða skriðbuxur á yngsta barnið. Sanngjarnt
verð.
5. Að skrifa á öll jólakortin, bæði innan lands og
utan, þegar fyrsta desember.
6. Að baka gömlu eftirlætiskökur fjöiskyldunnar
og láta ógert að baka nýjar og óvissar upp-
skriftir, sem enginn kann að meta.
7. Að hugsa ekki um að sáuma ...
Ailt i einu er kyrrð þessarar morgunstundaf
rofin af háværri og slcerandi hringingu. Ég hrekk
við og missi blýantinn á gólfið. Hver getur verið
að hringja núna? Klukkan ekki áttá. Það hlýtur
að vera vitlaust númer, því að aílir viriir mínif
vita, að ég er mesta svefnpurka og þvi ekki sáiri-
talshæf fyrr en í fyrsta lagi klukkan tiu.
Ég tek samt heyrnartólið og þekki samstundis
rödd Kötu.
— Eygló, ég varð að hringja, þegar ég sá ljós-
ið i glugganum hjá þér. — Katrín, vinkona mín,
býr á tíundu hæð í einu af háu húsunum hér
fyrir ofan og sér vitt um veröld.
— Hvað kemur til, áð þú ert komin á fætur
svona snemma? Er nokkur veikur hjá þér?
— Hver segir, að ég sé komin á fætur, segi
ég og hlæ, því að ég kemst alltaf í gott skap,
Þegar ég tala við Kötu.
— Æ, þú ert ómöguleg, geturðu aldrei verið
alvarleg?
— Jú, jú, fyrirgefðu, Kata mín, það er ekkert
að hér. Ég fór bara á fætur til að skipuleggja
jólaundirbúninginn.
— Jæja, ekki annað.
— Ekki annað, segirðu. Það er nú ekki neitt
smáræðisfyrirtæki að halda jól nú á dögum.
— Satt segirðu, mín kæra. Þú ert svei mér
skýr í kollinum. Þú ættir bara að venja þig á að
fara oftar svona snemma á fætur. Hver veit, nema
þér takist þá með tímanum að leysa heimsvanda-
málin.
— O, þú mátt hæðast að mér, segi ég rólega,
— en ég var í þessu að taka mikilvæga ákvörðun.
— Jæja, segir Kata, og hlutleysið í röddinni
leynir sér ekki.
— Já, og þú ættir að gera slikt hið sama, segi
ég ákveðin. •— Maður þarf þó ekki alla sína ævi
að haga sér eins og kjáni.
—• Nú, hvað er þetta? Ég fer bara að verða
forvitin.
— Já, góða mín, hlustaðu á mig. Strax og þessi
jól eru liðin, ætla ég að byrja á undirbúningi
undir næstu jól, og þá skaltu sjá, að ég verð ekki
á síðustu stundu með allt eins og núna og undan-
farin ár.
Nú er röðin komin að vinkonu minni að hlæja,
og það er ekki nein smáskvetta, — nei, ekki al-
deilis, hún blátt áfram veinar.
En þar sem ég skil hvorki upp né niður í hegðun
manneskjunnar, bíð ég bara róleg og steinþegj-
andi eftir, að renni af henni, og loks stynur hún
upp á milli hláturshviðnanna:
— Ég hef aldrei á ævi minni vitað betra.
— Nú, hvað er að þér, hvað er svona hlægilegt?
segi ég, og það er ekki laust við, að sé farið
að siga í mig.
— Það er svo hlægilegt, að Þú skulir ætla að
undirbúa jólin 1961 um jólin 1960, að ég veit ég
dey úr hlátri.
— Nú, þvi þá það? Mér finnst þetta einmitt
mjög snjöll hugmynd.
— Já, já, mjög svo. E'n ég sjálf, Katrin Skafta-
dóttir, tók sams konar ákvörðun í fyrra með þeim
árangri, að núna á ég allt eftir að gera eða næst-
um allt, og aftur byrjar vinkona mín að hlæja.
— Hættu þessum hlátri, segi ég með þjósti,
þvi að nú Þoli ég ekki meira. — Þótt þú standir
ekki við loforð þín, er ekki þar með sagt, að ég
geti ekki haldið mín.
— Hægan, hægan, væna mín, þetta er sko
hreint ekki eins auðvelt og Þú heldur. Heyrðu
annars, máttu vera að þvi að hlusta á mig? Ef
ég hef þá ekki sagt þér þetta allt áður.
— Látum oss heyra, segi ég og hef nú alveg
gleymt allri reiði.
— Já, á aðfangadagskvöld i fyrra tókum við
Kalli mikilvæga ákvörðun rétt eins og Þú áðan.
Þannig var mál með vexti, að þegar við vocum
orðin ein og krakkarnir sofnaðir, var ég svo
þreytt, að ég var bókstaflega búin að vera. Heim-
ilið var allt á öðrum endanum, það gat enginn
séð, að ég hefði vakað alla síðustu nótt við að
þvo og snurfusa. Þú kannast við þetta, síðan
krakkarnir þínir voru litlir. Jólagjafir hingað og
þangað á stólum og borðum, jólapappír, karamellu-
og konfektbréf eins og fjaðrafok á gólfinu, ó-
hreint leirtau í eldhúsinu og fuilir öskubakkar,
hvert sem litið var. Meðal annarra orða, finnst
þér ekki fáránlegt, aö ég skuli alltaf þurfa að
hafa fjölskylduna hans Kalla Þetta kvöld?
Ég samþykki þetta með því að kinka kolli, þó
að enginn sjái það, Því að ég veit, að ég kemst
hvort eð er ekki að með orð. Vinkona min heldur
áfram:
— Allt hafði auðvitað gengið á afturfótunum
þennan aðfangadag og lika dagana á undan. Þú
manst, að bara nokkrum dögum fyrir jól keypti
ég gardínur fyrir alia gluggana. Það var einhvers
konar jólaútsala i Feldinum, og auðvitað var ég
miklu lengur að sauma þær en ég bjóst við. Oían
Q vikan