Fréttablaðið - 18.12.2009, Blaðsíða 40

40 18. desember 2009 FÖSTUDAGUR
UMRÆÐAN
Ómar Harðarson skrifar um
Icesave
Umræðan um Icesave og samn-ingagerð við Breta og Hollend-
inga, um áhrif slíkra samninga á
íslenskt hagkerfi og á stöðu Íslands
meðal þjóðanna er komin í marga
hringi. Helstu rök og áherslur eru
komnar fram.
Af umræðum á Alþingi og víðar er ljóst að það eru
þrjár leiðir um að velja í sambandi við Icesave:
1. Leið ríkisstjórnarinnar og ganga frá
samningnum nú þegar.
2. Leið Sjálfstæðisflokksins og fella samninginn en
leita eftir betri samningi.
3. Leið Framsóknarflokksins og Hreyfingarinnar
sem og Ögmundar og Lilju og fella samninginn og
neita að borga.
Meginröksemdir þeirra sem tala fyrir þriðju
leiðinni eru tvær. Annars vegar að ekkert skyldar
íslenska ríkið til að taka á sig þessar skuldir. Hins
vegar að samþykkt ríkisábyrgðar myndi óhjákvæmi-
lega leiða til greiðslufalls ríkisins.
Við þetta er tvennt að athuga. Í fyrsta lagi er eng-
inn kröfuhafi tilbúinn til að trúa því að Ísland geti
ekki staðið við Icesave-skuldbindingarnar né önnur
lán sem á ríkinu hvíla. Hversu mjög sem menn draga
útreikninga Alþjóðagjaldeyrissjóðsins eða stjórn-
valda í efa, þá blasir við að allir aðrir utan landstein-
anna leggja trúnað á þá. Sömuleiðis er enginn kröfu-
hafi, né aðrir í alþjóðasamfélaginu, tilbúnir til að
skrifa undir þá skoðun að íslenska ríkinu beri ekki
að standa á bak við bankakerfið, þ.e. til þrautavara ef
innstæðutryggingarsjóður bregst.
Afstaða nágrannaþjóðanna skiptir hér öllu máli.
Það er þaðan sem erlent lánsfé kemur, þar eru mark-
aðirnir sem Íslendingar þurfa á að halda. Ljóst er
þegar að engrar samúðar er að vænta hvað hina svo-
kölluðu dómstólaleið varðar. Frekari þvinganir og
lokanir fyrir erlent lánsfjármagn blasa við íslenska
ríkinu og einkaaðilum verði þessi leið farin. Ef það
er rétt að við séum í reynd gjaldþrota eða verðum
það innan tíðar, þá verðum við því miður að ganga
þau svipugöng alla leið þangað til öllum öðrum er það
ljóst. Þess vegna er þriðja leiðin ófær.
Önnur leiðin byggir á því að það sé enn færi á að ná
fram betri samningum. Ekki er alveg ljóst hvað Sjálf-
stæðisflokkurinn telur raunhæft að ná fram umfram
núverandi samninga, né heldur hvernig flokkurinn
getur ályktað að samningsstaða okkar sé betri nú
þegar fjármálamarkaðir hafa jafnað sig og hætta á
allsherjarhruni vegna neitunar Íslands á að standa
við lágmarkstrygginguna er ekki lengur jafn mikil
og haustið 2008. Það er því hætt við að viðsemjendur
muni einfaldlega halda áfram að beita íslenska ríkið
sama þrýstingi og áður.
Verði samningurinn felldur yrði væntanlega úti
um núverandi ríkisstjórn. Víst munu margir ekki
gráta það, en staðan gagnvart lánardrottnum og
helstu viðskiptaþjóðum yrði hins vegar grafalvarleg.
Stjórnvöld yrðu strax að bregðast við og reyna að
forða verstu afleiðingum slíkrar ákvörðunar, s.s.
lokun erlendra markaða, gjaldfellingu erlendra lána
og þess háttar og reyna að sannfæra viðsemjendur
um að það sé þrátt fyrir allt vilji til samninga. Núver-
andi ríkisstjórn yrði þó í engri trúverðugri stöðu
til þessa, enda þá orðin ómerkingur í tvígang. Allar
frekari tafir á stjórnarmyndun yrðu til að þrengja
stöðuna enn meir.
Þá eru miklir fjárhagslegir hagsmunir í húfi
vegna frekari tafa á lausn, jafnvel þótt viðsemjendur
yrðu sannfærðir um samningsvilja Íslendinga.
Eigur Landsbankans geta ekki á meðan gengið upp í
Icesave-skuldina. Það veldur miklum óþarfa vaxta-
kostnaði. Þá geta frekari tafir á lánaaðstoð frá AGS
og Norðurlöndum valdið raunverulegri hættu á gjald-
falli vegna afborgana á næstu árum.
Það er þó rétt að benda á að þjóðargjaldþrot
myndi hvergi nærri þýða endalok íslensku þjóðar-
innar. Aðrar þjóðir, eða a.m.k. valdhafar þeirra,
hafa til dæmis tekið ákvarðanir um að hafa alþjóða-
samfélagið að engu og fara sínu fram í krafti sér-
stöðu sinnar. Sumum hefur vegnað ágætlega, s.s.
Ísraelsmönnum, öðrum verr eins og t.d. Serbum. Þótt
lífskjör fari hér nokkra áratugi aftur í tímann þá
er engin ástæða til örvæntingar. Það var líka hægt
að búa á Íslandi árið 1970, þótt þjóðin væri bæði
fámennari og fátækari þá en nú.
Að öllu virtu er hins vegar eina ábyrga afstaðan
að ganga frá Icesave-samningnum nú þegar. Verði
afborganir of þungar, þá er sjálfsagt að láta síðar
reyna á viðeigandi ákvæði samningsins. Svo má trúa
stjórnarandstöðunni að til sé nægt lánsfjármagn
erlendis á hagstæðum kjörum. Með slíkum lánum
mætti endurfjármagna Icesave-skuldbindingarnar
og létta þar með greiðslubyrðina. Þau má auðvitað
taka strax, og án þess að tefja málið frekar.
Höfundur er deildarstjóri.
Valkostir vegna Icesave-reikninganna
ÓMAR HARÐARSON
Tvær spurningar
til FME
UMRÆÐAN
Andrés Magnússon
skrifar um efnahags-
mál
1. Seinnihluta árs 2007 var skulda-
tryggingaálag íslensku
bankanna þannig að
ljóst var að þeir gætu
ekki endurfjármagnað sig. Einn
aðaleigenda Glitnis lýsti því
yfir í fjölmiðlum að þetta jafn-
gilti gjaldþroti bankans, um það
voru erlend fjármálatímarit
sammála honum. Í bók Jóns F.
Thorodsen, „Íslenska efnahag-
sundrið“ lýsir hann því hvernig
SMS-skeytum tók að rigna inn
í farsíma fagfjárfesta í árslok
2007 þess efnis að rétt væri að
selja öll persónuleg hlutabréf
sín í bönkunum og taka allt
sitt út úr peningasjóðunum.
Þeir sem höfðu góðar upplýs-
ingar um stöðu fjármálakerf-
isins, t.d. eigendur bankanna,
fóru að taka skortstöður gegn
íslensku krónunni í stórum stíl.
Helmingur allra stærri hlut-
hafa í bönkunum losuðu sig við
hlutabréf sín síðustu 9 mánuði
fyrir hrun. Þá vaknar spurn-
ingin; Hvers vegna aðhöfðust
fagfjárfestar lífeyrissjóðanna
ekki neitt? Sérstaklega fag-
fjárfestar sem tilnefndir voru
af bönkunum til þess að sitja í
stjórn lífeyrissjóðanna að veita
fjármálaráðgjöf? Voru þetta
einu fagfjárfestarnir sem ekki
fengu SMS? Þeir einu sem ekki
lásu erlend tímarit sem bentu
á að íslensku bankarnir yrðu
brátt gjaldþrota?
Þessu er erfitt að svara,
hins vegar er ljóst að fulltrúar
bankanna í stjórn lífeyrissjóð-
anna voru í verulegum vanda ef
þeim var ljós hin raunverulega
staða bankanna, við þeim blasti
hollustuklemma, þ.e. þeir voru
bæði umbjóðendur sjóðsfélaga
og bankanna sem tilnefndu þá
í stjórn lífeyrissjóðanna. Auk
þess voru þeir í annarri kreppu.
Ef þeir vissu að staða bankanna
var tvísýn og að krónan myndi
falla við hrun bankanna, hvað
áttu þeir að gera við persónu-
lega fjármuni sína? Það sama
og þeir ráðlögðu lífeyrissjóð-
unum að gera? Í mínum líf-
eyrissjóði seldi fulltrúi bank-
ans sín perónulegu hlutabréf í
íslenskum bönkum og losaði sig
við íslensku krónurnar sínar, á
sama tíma og lífeyrissjóðurinn
hélt sínum hlutabréfum í bönk-
unum og veðjaði miklum fjár-
munum á að íslenska krónan
myndi styrkjast. Þessi fulltrúi
bankans sem hafði langmesta
þekkingu og innsýn í stöðu fjár-
málakerfisins, sagði hann nógu
skýrt frá því á stjórnarfundum
í lífeyrissjóðnum hvernig hann
ráðstafaði sínum eigin eigum
sem væntanlega endurspeglaði
það sem hann taldi
skynsamlegast?
Stjórn lífeyrissjóðs
míns hefur upplýst að
þegar menn taka sæti í
stjórninni þá skrifa þeir
undir að veita upplýs-
ingar um eigin fjármál
sé þess óskað. Hvenær
á að nota þessa heimild
ef ekki einmitt við þær
aðstæður sem ríkja í
dag? Ég veit að ofangreindur
stjórnarmaður í lífeyrissjóðnum
(sem reyndar nú er hættur) er
með mikil fjármálaumsvif á
Íslandi. Mín spurning til FME
er þessi: Get ég sem sjóðs félagi
farið fram á að nýtt verði sú
heimild sem stjórnarmaðurinn
skrifaði uppá, nefnilega að upp-
lýsa um fjármál sín, til þess að
athuga hvort ráðstafanir á hans
eigin fé voru í samræmi við það
sem stjórn lífeyrissjóðsins sam-
tímis taldi skynsamlegast? Líf-
eyrissjóður minn ákvað fyrir
hrun að taka skortstöðu með
íslensku krónunni, þ.e. að veðja
á að hún myndi styrkjast. Vitað
er að yfirleitt voru það háttsettir
menn í innsta kjarna bankanna
(umræddur stjórnarmaður var
það) sem fengu að taka skort-
stöðuna gegn krónunni. Getur
FME aflað þeirra upplýsinga
hverjir það voru sem fengu að
taka skortstöðuna gegn mínum
lífeyrissjóði? (m.ö.o. hverjir það
voru í mínum banka sem tóku
skortstöðu gegn krónunni um
svipað leyti og lífeyrissjóður-
inn stimplaði inn sína skort-
stöðutöku með krónunni)? Sér-
staklega er mikilvægt fyrir
sjóðsfélaga að athugað verði
hvort ofannefndur stjórnarmað-
ur í lífeyrissjóðnum eða fyrir-
tæki hans hafi tekið skortstöðu
gegn krónunni í aðdraganum að
bankahruninu. Getur FME t.d.
aðstoðað mig sem sjóðsfélaga
til þess að afla þessara upplýs-
inga?
2. Eigendur skuldsettra eign-
arhaldsfélaga á Íslandi stunda
það nú að draga bestu eignirn-
ar út úr eignarhaldsfélögunum
og setja í önnur félög í sinni
eigu. Við það rýrnar verðmæti
eignarhaldsfélagsins og þar
með einnig verðmæti skulda-
bréfa/hlutabréfa sem lífeyris-
sjóðir kunna að hafa keypt í
eignarhaldsfélögunum. Því
væri eðlilegt að þeir sem eiga
skuldabréf eða hlutabréf í eign-
arhaldsfélögunum gætu komið í
veg fyrir að verðmætar eignir
hverfi úr eignarhaldsfélög-
unum. Lögfróðir menn hafa
bent á að brottnám verðmætra
eigna úr eignarhaldsfélögum
sé því aðeins mögulegt að
stærstu hluthafarnir/skulda-
bréfaeigendur, mótmæli því
ekki. Á Íslandi eru stærstu
hluthafarnir/skuldabréfaeig-
endur yfirleitt lífeyrissjóðir.
Á almennum fundi í lífeyris-
sjóði mínum sem nýlega var
haldinn, lýsti stjórnin megnri
óánægju með að Hagar hefðu
verið teknir út úr Baugi, en líf-
eyrissjóður minn er sennilega
einn stærsti hluthafi/skulda-
bréfahafi Baugs. Jafnframt
fullyrti stjórnin á fundinum að
hún hefði ekki getað haft áhrif
á að Hagar hefðu verið teknir
út úr Baugi. Nú spyr ég FME;
er það rétt?
Með kærum þökkum.
Höfundur er geðlæknir og líf-
eyrissparandi.
ANDRÉS
MAGNÚSSON
Stjórn lífeyrissjóðs míns hefur
upplýst að þegar menn taka
sæti í stjórninni þá skrifa þeir
undir að veita upplýsingar
um eigin fjármál sé þess
óskað. Hvenær á að nota
þessa heimild ef ekki einmitt
við þær aðstæður sem ríkja
í dag?
Auglýsingasími
– Mest lesið
Fumsýnd 11. desember
í Háskólabíói
Græna ljósið er á
Facebook.com/graenaljosid
14 ÁRA GAMLIR GERÐU ÞEIR SAMNING UM ROKKA SAMAN AÐ EILÍFU - ÞEIM VAR FULL ALVARA!
„MEISTARAVERK!“ - EMPIRE
„ÉG BUGTA MIG OG BEYGI
FYRIR ANVIL!“
- KEANU REEVES
„BESTA HEIMILDARMYND SEM
ÉG HEF SÉÐ Í ÁRARAÐIR!“
- MICHAEL MOORE
„BESTA MYND SEM GERÐ
HEFUR VERIÐ UM ROKK OG RÓL!“
- UNCUT