Vikan - 27.07.1961, Blaðsíða 15

Endalausar fylkingar brottnuminna Gyðinga
koma til Birkenau-fangabúðanna, sem enginn
slapp aftur frá.
er virðast standa utan við þetta allt saman.
Og ekki er óhugsandi, að skilríki þau, er Haris
hefur lofað okkur, geti verið svo mikilsverð,
að Wallenberg fallist á hugmyndina. Undir
vissum kringumstœðum geta þýzk skjöl haft
meira gildi cn ungverskur kapteinsbúningur
og sendiráðsbifreið.
Daginn eftir tók Hans á móti okkur af
miklum virðuleik, í skrauthýsi einu i Buda,
sem áður hafði verið í eigu grávörukaup-
manns af Gyðingaættum, Wolfner baróns.
Ég hefi íhugað málið, sagði Gabor, —
og ég get heitið yður þvi að gera allt, sem
hægt er, til að koma þvi i lag. Er það nóg?
Ég vil bæta því við, að því betri sem skjöl
þau eru, sem þér látið okkur í té, þeim mun
hægra verður um vik að launa greiðann. Ég
hcfi ekki eins mikið vald og þér. Mér er
ekki nóg að skipa fyrir til þess að fá gefin
út þau verndarvottorð, sem ég óska eftir.
Einlægni Gabors virtist hafa góð áhrif. Auk
þess var aðstöðu Þjóðverja þann veg háttað
nú, að Hans gat naumast verið lieimtufrekur
úr hófi fram. Hálfri stundu siðar höfðum við
fengið í hendur sitt spjaldið hvort okkar, þar
sem því var lýst yfir á ungversku og þýzku,
að við störfuðum fyrir hina þýzku Abwehr,
— gagnnjósnaþjónuustuna illræmdu.
Hans bað okkur að sýna þessi skilríki ekki
utan landamæra Ungýerjalands. Máttum við
af því skilja, að ekki væru þau með öllu lög-
leg og ekki mundu þau standast ýtarlega
rannsókn á æðri stöðum. Trúlega hafði Hans
gefið þau sjálfur út á eigin spýtur. Áður
en við forum, minnti hann okkur enn einu
sinni á það, hversu mikilsverð verndarvott-
orðin væru fyrir fjölskyldu Babsi.
Og ef peningar slciptu einhverju máli í þessu
tilfelli,....
Gabor sneri baki við honum með þóttasvip,
og Hans dró að sér fálmarana, lét sér nægja
að óska okkur heilla og hamingju.
Engin gjöf hefur nokkru sinni verið mér
kærkomnari en laetta andstýggilega, þýzka
spjald, með erninum og hakakrossinum. Ég
hafði hugboð um, að jtessi skipun til þýzkra
og ungverskra yfirvalda um að veita okkur
sem allra mesta hjálp i starfinu mundi veita
okkur vissa öryggiskennd, innan um allt ör-
yggisleysið.
Með jiessi skilriki i höndum fannst mér
við Gabor vera nokkurn veginn jafn rétthá
erlendum sendiráðsstarfsmönnum i Ungverja-
landi.
Stjórnarerindrekar hlutlausu ríkjanna liöfðu
látið Szalasi-stjórnina skilja á sér, að ríkis-
stjórnir þeirra myndu veita lienni viðurkenn-
ingu, ef hún vildi aftur á móti draga úr
brottflutningi Gyðinga. Vorum við Gabor ekki
að gera nokkurn veginn hið sama með því
að lofa þeim Hans og Babsí vernd, ekki þeim
sjálfum til handa. heldur vandamönnum þeirra,
gegn þvi að við fengjum verndarskjal til þess
Höfundurinn var einn af nánustu
samstarfsmönnum sænska stjórnar-
erindrekans Raoul Wallenbergs, í
baráttu hans við aS bjarga Gyðing-
um í Ungverjalandi frá vísum bana
í fangabúðum nazista. Segir hún
hér frá óvæntri hjálp, er þeim barst
frá háttsettum Þjóðverja, sem kom-
inn var í afleita klípu.
að lialda áfram björgunarstarfi Okkar?
Tíminn varð að leiða i Ijós, hversu lengi
nazistar jiyldu afskipti hlutlausu rikjanna —
og hve lengi við Gabor gátum verið þátt-
takendur í J)essu tafli um mannslífin.
Einn dag i nóvember komumst við að raun
um, að hlið allra flokkunarbúða frá Búda-
pest til landamæra Austurríkis voru okkur
lokuð. Þau voru orðin bannsvæði -—- öll nema
búðirnar við landamærin. Nýjar skipanir höfðu
verið gefnar út. Stjórn Szalasis hafði ekki enn
lilotið hina þráðu .iðurkenningu frjálsra
rikja og hafði bersýnilega álcveðið að hefna
sín með þvi að leggja hindranir í götu hlut-
lausra sendiráða.
Og auðvitað skyldi jiað koma vesalings
Gyðingunum i koll. Jafnvel þeir, sem voru
svo heppnir, að hægt var að bjarga j)eim
úr búðum við landamærin, urðu að ganga
120 mílur vegar aftur, til Búdapest.
Aðgreiningarbúðirnar voru i bænum Iiegyes-
halon, staðsettar i garði ráðhússins þar. Fanga-
búðarstjórinn var ungur kapteinn úr heima-
varnarliðinu. Tók hann okkur kurteislega, en
gat þess fljótt, að hann hefði ekki tíma til
að sinna okkur fyrr en klukkan þrjú um
daginn.
Við vorum soltin og sárköld, er við kvödd-
um dyra á bóndabæ einum og spurðum livort
við gætum fengið nokkurn mat keyptan. Bónda-
konan var svo gestrisin að bjóðast til að
steikja handa okkur önd, sem hun var ný-
búin að slátra. Þurfti aðeins að plokka liana
og matreiða.
Því miður virtist það taka allmiklu lengri
tíma en ráð var fyrir gert. Klukkan varð
þrjú og enn var ekki farið að bcra öndina
fram.
— Hér hafið þér eitthvað fyrir ónæðið,
sagði Gabor ergilegur og óþolinmóður um
leið og hann rétti konunni peningaseðil. —
Framhald á bls. 32.
Alls staðar mættu hinir dauðadæmdu fangar ómannúð og hörku. Fæstir voru
svo heppnir að fá þak yfir höfuðið, og þá helzt í auðum verksmiðjubygg-
ingum. Þar var ekkert til varnar kuldanum, nema hálmvisk á hörðu stein'-
gólfinu og slitnir ábreiðugarmar.
Gripavagnarnir hafa lokið við að afferma
vöru sína: dauðadæmda Gyðinga. I baksýn
má greina reykháfa á tveim líkbrennslu-
stöðvum Birkenau-fangabúðanna.
VIKAN'