Vikan - 25.01.1962, Blaðsíða 18

Jónas Guðmundsson stýrimaður tók samai
Þeir, sem að staSaldri koma
í Reykjavíkurhöfn, hljóta aS hafa
tekið eftir beinvöxnum, gömlum
manni í gráum frakka með ljósan
hatt. Hann gengur eftir bryggjun-
um hvern einasta dag og virðir
fyrir sér skipin og athafnalífið
með sýnilegum áhuga. Þó hann
sé 83 ára gamall, er hann léttur
i spori, hreyfingarnar eru kvik-
legar og augun snör og athugul.
Þetta er Sigurður Sumarliðason,
skipstjóri.
Alloft ber svo við, þegar hann
er á þessum daglegu göngum sín-
um, að sjómenn gefa sig á tal við
hann, ellegar taka ofan með
virktum um leið og hann gengur
hjá, því hann nýtur virðingar
í sjómannastétt. Ekki nýtur hann
minni virðingar hjá yngstu kyn-
slóðiinni, þvi hann skilur aldrei
við sig tvær pjáturdósir, aðra
rækilega fyllta af mjólkursúkku-
laði, en hina af brjóstsykri. Það
er fyrir ýmsa unga vini mína,
segir hann og bros breiðist yfir
andlitið, þegar honum verður
hugsað til þeirra.
Hann fylgist nákvæmlega með
allri útgerð, með hverjum andar-
drætti atvinnulífsins við sjóinn
og það ber meira að segja svo við,
að hann er fenginn til að gefa
skýrslur um sildarafla fyrir Sjó-
mannablaðið, það fylgjast ekki
aðrir betur með en hann.
Einu sinni, fyrir mörgum árum,
var töfraljómi um nafn Sigurðar
Sumarliðasonar, þá var hann
aflakóngur, átti m.a. heilt gufu-
skip og brauzt í ýmsu, innleiddi
nýjungar og fiskaði eins og vit-
laus maður sild og aftur síld, og
nú skulum við heyra, hvað á dag-
ana hefur drifið hjá þessum
tnyndarlega, gamla manni, sem
daglega gengur um bryggjur og
fyllingar Reykjavikurhafnar og
hefur auga með hverri hræringu
útvegsins.
1.
Einhvern veginn hefur það at-
vikazt svo, að okkar beztu skáld
og rithöfundar hafa verið miklir
fésýslu, eða embættismenn, og
verður manni í þvi sambandi
hugsað til Snorra, Bjarna Thor-
arensen, Grims Thomsen og Ein-
ars Benediktssonar og þessu
kunna menn vel, það fer vel á
því, að slikir höfðingjar séu það
bæði í hinum veraldlega og and-
lega heimi. Þó er það nú ein-
hvern veginn svo, að þó maður
geti sætt sig við að Snorri væri
með rikustu mönnum landsins, þá
held ég að maður geti nú naumast
hugsað sér Jónas Hallgrimsson,
sem framkvæmdastjóra fyrir
skreiðarsamlagi, ellegar beina-
mjölsverksmiðju, og er svo hátt-
að um fleiri skáld. Ef til vill var
það líka þess vegna, að ég
hjó eftir því tvisvar í sögu Sig-
urðar Sumarliðasonar, þegar
hann sagði mér, að eitt sinn hafi
Þorsteinn Erlingsson, verið út-
gerðarmaður og gert út á snurre-
vaad, eða dragnót, og það meira
að segja fyrstur manna hérlendis.
Frá jæssu segir Sigurður á
þessa leið:
2.
Ég hafði legið veikur og var i
umsjá Guðmundar Björnssonar
landlæknis og var að hressast.
Þetta var aldamótaárið 1900. Það
mun hafa verið í júnimánuði, að
ég frétti, að Þorsteinn Erlings-
son, skáld væri staddur i Reykja-
vík og væri áð .ráðá menn á skip.
Ég man nú ekki hvernig mér
barst þetta fil eyrna, en ég fór
á hótelið, þar sem Þorsteinn bjó
og falaðist eftir plássi og var ráð-
inn, ásamt tveim öðrum skip-
stjórum, þeim Einari Einarssyni
frá Flekkudal og ólafi Ólafssyni
frá Lambastöðum í Garði. Skipin,
sem við vorum ráðnir á, voru
þrír kútterar, sem voru í eigu
G'ar.ðarsfélagsins, en Þorsteinn
var í stjórn þess félags, en aðrir
hluthafar voru Ari heitinn Arn-
alds, sem þá var sýslumaður á
Séyðisfírði, og fíeiri, sem ekki
verða nefndir liér. Kútterarnir
hétu SLATER; varð ég skipstjóri
á honum. Hann var 86 tonn að
stærð. Skipið, sem Ólafur fékk
hét LOCK FINE og var hann 100
tonn og Einar varð skipstjóri á
FÖNIXBORG, sem var dammskip,
eða þannig búið að ferskur sjór
streymdi látlaust út og. inn í lest-
ina. Þannig gat skipið haft lifandi
fisk í lestinni. Þetta voru allt
ágæt skip, stór og sterk og góð i
sjó að leggja.
3.
Ég man nú ekki nákvæmlega
hvernig það var, en við fórum
austur til Seyðisfjarðar með
brezkum togara, sem eitthvað var
á snærum Þorsteins. Þorsteinn
var með á siglingunni suður fyrir
og austur. Man ég að hann stóð
uppi þegar siglt var fyrir Land-
eyjarnar og hann var að sýna
okkur ýmsa bæi i Fljótshliðinni,
en þaðan var hann ættaður. Þor-
steinn var sérlega fallegur maður
og skemmtilegur með afbrigðum.
Hann hafði er þetta gerðist ver-
ið eitthvað viðriðinn útgerð á
Bíldudal, þó upphaflega færi
hann þangað til að taka við cin-
hverjum ritstörfum við blað.
Það þarf ekki að taka það fram,
að þó fyrirhugað væri að gera
þessi skip út á dragnót, þá höfð-
um við ekki minnstu hugmynd
um það veiðarfæri yfirleitt,
hvernig átti að nota það, cn þetta
kom allt saman smám saman. Þó
skal það tekið fram, að ólíkar að-
ferðir voru hafðar við þetta, þeim
sem nú tíðkast. Dráttartógunum
var róið beint út frá skipinu á
flatbotnuðum doríum. Tógin voru
300 til 500 faðma löng, hvort fyr-
ir sig og síðustu 50 faðmarnir
voru rónir í hringboga út frá
skipinu ásamt dragnótinni, sem
var 70 faðma löng.
4.
Veiðisvæðið, sem þeir fiskuðu
á, náði sunnan frá Hornafjarðar-
flóa norður til Gunnólfsvfkur og
mest var verið inni á fjörðum.
Veiddist aðallega koli í voðina.
Var hann settur lifandi í flot-
hylki, sem lágu bundin við skips-
hliðina meðan á veiðinni stóð.
FÖNIXBORG hafði þá sérstöðu,
að geta sett fiskinn í lestardamm-
inn og hélzt hann auðvitað lif-
andi, því sjór streymdi látlaust
inn og út i lestinni.
Flothylkin, sem áður var á
minnzt, voru höfð aftan i skipinu
og eins þau, sem höfðu verið
fyllt hæfilega af rauðsprettu, en
tóm hylki voru liöfð á þilfarinu,
og ekki þarf að taka það fram,
að hylkin voru alltaf full af sjó
eftir að farið var að láta lifandi
kola i þau, og þau látin vera
í sjó á meðan. Um það segir
Sigurður svo:
Hliðar og botn trékassanna
höfðu verið útboraðar með
allstórum götum, sem sjórinn
gekk út og inn um eftir þörfum
eftir að þeir höfðu verið sjósettir.
Þeir voru mjóir i annan endann,
þvi stundum var siglt með þau í
eftirdragi milli fjarða, ef fiskur
tregaðist, svo að nauðsyn var að
færa sig til. Engin hjálparvél
var í þessum skipum, nema gufu-
vélin, sem dreif þilfarsspilið og
ketill sem henni fylgdi. Þilfars-
spilið var notað til að draga tóg-
in. Skipin voru með stór sumar-
segl og sigldu því vel. Alfann var
farið með til Englands og hann
seldur þar, og kom togari með
vissu millibili og flutti liann á
markað. Togarinn var enskur.
Það er litill vafi á þvi, að þetta
munu vera fyrstu dragnótaveið-
ar íslendinga, á islenzkum skip-
um hér við land. Þetta var eins
og áður segir sumarið 1900. Það
eru því þessir þrir skipstjórar,
sem eru brautryðjendur þessara
veiðiaðferðar, sem skilað liefur
landsmönnum miklum auði, þó
allir séu ekki á eitt sáttir um
beitingu he-nnar.
Garðarsfélagið, sem fyrir veið-
unum stóð, varð gjaldþrota
skömmu síðar og afdrif skipanna
þriggja urðu þau, að Slater, sem
ég var með var seldur til Fær-
eyja. Lock File, skip Ólafs var
selt til Reykjavíkur, en fyrst mun
það hafa verið i eigu Stefáns
Jónssonar, kaupmanns á Seyðis-
firði, eða eftir að félagið hætti
að starfa. Stefán var í stjórn
Garðarsfélagsins meðan það
starfaði. Endalok Lock Fine urðu
þau, að hann rak upp í Batteríið
í Reykjavík í ofsa norðanroki og
brotnaði þar í spón. Skipið, sem
Einar færði veit ég ekki hvað
varð um, en það var dammskipið.
Ég get, segir Sigurður, naumast
skilið svo við þennan þátt í lifi
mfnu án þess að minnast á suð-
vestanroltið, sem hann gerði 20.
september árið 1900.
Það var að kvöldi dags 18.
september, sem við á Slater lögð-
umst i hægum sunnan andvara,
rétt innanvið Garðarsbryggjuna á
Seyðisfirði. Við hefðum ekki
lagzt svona grunnt, ef við hefðum
séð betur til en við gerðum vegna
náttmyrkurs. Þetta varð okkur til
láns liinn 20. svo mikið er víst.
5.
Um morguninn, 19. var það,
fórum við að taka ofan reiða og
flytja veiðarfæri og annan út-
búnað skipsins í land. Við höfð-
lg VIKAN