Vikan - 08.11.1962, Page 10

EG BIÐST AFSOKUNAR
HAFI ÉG GLEYMT
AÐ MÖÐGA EINHVERN
— Jón
—• Já, blessaður. Ég þekki þig á röddinni.
— Ertu viss?
— Já,------það er svona að vera músíkalskur.
— Mig langar að koma og rœða við þig — —
•— Um hvað?
--------um lífið og tilveruna, tónlist, menn-
ingu, æskuna — •— —
— Komdu klukkan sex á morgun.
— — — útvarpið, síldina, peninga, Þing-
velli---------
■— Hvað viltu drekka?
— Ha?
—• Ég spurði með hverju þú vildir væta kverk-
arnar.
— Mér þykir allt gott, nema súrmjólk.
— Komdu þá klukkan sex á morgun.
•— Sex á morgun.
— Gjörðu svo vel, komdu inn og setztu og
fáðu þér vindil.
Stór, rauður flygil', skrifborð, svartur leður-
sófi og leðurstólar, lítið borð, stór Beethoven-
mynd á vegg.
— Stóran vindil eða smávindil. Þú verður
að velja sjálfur, ég hef ekkert vit á vindlum
— kann ekki einu sinni að reykja.
— Hefurðu ef til vill aldrei reykt?
— Jú, ég reykti, þegar ég var 15 ára. Þá var
ég í Menntaskólanum og gekk í tóhaksbindindis-
félag, sem Jón Dúason stofnnði. Þá var gaman
að reykia. Svo g’eymdi ég þvi, þegar ég sagði
mig úr félaginu, sagði Jón, og hinn Ijúfi klaka-
kliður lét þægilega í eyrum um leið og hann
setti glösin á borðið.
— Þú sagðir í simann ( gær, að þú vildir
tala um æskuna við mig. Það er ágætt, því æsk-
an er eina almennilega fólkíð. Þess vegna stend
ég með æskunni, ég bókstaflcga trúi á æskuna.
•— Gamla fólkið svind’ar, sjáðu til. Það er
vegna þess, að f'estir bila svona um þritugt.
það klikkar eitthvað i fólki, og það byrjar að
svindla — ljúga og svindla. Þetta verður æskan
að brjóta af sér, 03 hún getur það, af hví að
það er ekki búið að múta henni. — Svo undar-
legt sem það kann nú annars að virðast, þá
heftir ekki tekizt að múta æskunni enn jtá, hún
er ómútuð með öllu.
— En hvernig stendur á þvi, að æskan vill
ekki hlusta á góða tónlist?
— Hver segir, að hún vilji það ekki? Hún
fær bara allt of fá tækifæri til þess. Auðvitað
h'ustar æskan mest á þá tegund tónlistar, sem
mest er boðið upp á, dægurlög og rokk — og
það er líka tónlist. Gefum henni tækifæri til
þess að kynnast æðri tónlist, og hún mun
meta hana.
— Þeir leika sinfónfur í Ríkisútvarpinu.
— Jú, kafla og kafla. Annars er islenzka
útvarpið að kafna í sild. Það er varla orðið
hægt að opna fyrir það, án þess að yfir rnann
f'æði fleiri þúsund mál og tunnur af síld. Þetta
nær ekki nokkurri átt. Menningarfréttir eiga
að sitja í fyrirrúmi, og sildin á að koma síðast.
— Hlustar þú mikið á útvarpið?
— Mest á Keflavík, klukkan eitt á daginn.
íslenzka útvarpið er svo frámunalega leiðin-
legt og óstundvist. Ég ætlaði að reyna að
hlusta á Scubert kvartett ekki alls fyrir löngu
og beið tíu mínútur frain yfir auglýstan tíma,
hlustandi á eitthvert drepleiðinlegt erindi um
mykjuhauga, sem ég hafði engan áhuga á. Svo
gafst ég upp. Þetta hefði ekki getað komið
fyrir í Keflavikurútvarpinu.
— En unga fó'kið skrifar Rikisútvarpinu
kvörtunarbréf vegna sinfóníuausturs. Hvers
vegna?
— Það eru til heimskingjar á öllum aldri.
Þeir skrifa kvörtunarbréf. Hefurðu nokkurn
tíma velt því fyrir þér, að flestu æskufólki
dettur aldrei i hug að skrifa slík bréf?
— Er þá allt í lagi með kúltúrinn?
— Nei, síður en svo. Andlegt lif er að deyja
með þjóðinni, og það er ekki æskunni að kenna.
Ég er Kiljani ævinlega þakklátur fyrir það, að
hann skyldi hafa lcomið orðinu „moj“ inn í
islenzkuna. Það var ekki vanþörf á að benda
á það, því andlogt líf er að koðna út. Nú vilja
menn bara sjá filmur með „happy end“ og
gleyma þvi, að lifið er tragedla, sem menn
eiga að ’æra að þola, og hamingjan er ekki
undir því komin, hvort menn fá nóg að borða
eða ekki. — Skyldi þetta vera stjórnmálamönn-
unum að kenna? Nú hafa þeir ekki lengur
áhuga á kúltúr eins og áður fyrr. Ef einhver
f'okksmaður er orðinii leiðinlegur, þá er
honum bara troðið inn i alls konar menningar-
nefndir, sem flestum þingmönnum stendur hvort
eð er alveg á sama um.
— Hvernig finnst þér búið að listamönnum
í voru landi?
— Hér á landi virðast menn halda, að ekkert
sé vinna nema skítmokstur, andleg vinna sé
ekki ti'. Laxveiðikofar eru reistir út um allt
land, en engum dettur i hug að tildra upp
vinnustöðum handa listamönnum.
— Ætli það vanti ekki peninga til þess?
— Peningum er oftast skynsamlega varið, ef
þeim er eytt. Það ætti að taka peningana af
því fólki, sem safnar þeim án þess að eyða
þeim vel, og byggja heldur hallir handa lista-
mönnum, halda hljómleika og listsýningar.
— Þú hefur sótt um stöðu þjóðgarðsvarð-
ar, Jón.
— Já, meira að segja tvisvar. Ég þarf að
komast upp í sveit til þess að vinna. Þar er
ró, og þar er næði, og i landslaginu og lofts-
laginu eru hljómar, sönnustu hljómar, sem tili
eru. Þessa hljóma þarf ég að nota. Þess vegna
hef ég tvisvar sótt um stöðu lijóðgarðsvarðar
á Þingvöllum, en án árangurs. Þar þarf víst
að vera prestur. — Guð minn almáttugur, hvað;
ítalir yrðu hneykslaðir, ef einhverjum dytti fc
hug að reisa kirkju á Forum Romanum. Þó era
ítalir miklu trúaðri en við. — í fyrra skiptið,,
sem ég sótti um stöðuna, ætlaði ég að inúta
Glsla Jónssyni alþingismanni, sem var formað-
ur Þingvallanefndar. Ég lofaði að semja ópera
við Skálholt Iíambans, en það dugði ekki til.
— Áður fyrr voru helztu stjórnmálaskörung-
arnir listamenn og skáld um leið, eins og til
dæmis Hannes Hafstein, Björn Jónsson, Bjarni
frá Vogi og fleiri og fleiri. — En á Þingvöllum
á að vera kirkja og prestur, og Þjóðleikliúsið;
lifir á kassastykkjum!
— Er nokkuð á móti kassastykkjum, ef þaui
eru góð?
— Nei, þau eru það bara sjaldan.
— Fannst þér My Fair Lady ekki góð sýn-
ing?
— Ég veit það ekki. Ég sá hana ekki.
— Hvers vegna ekki?
— Af samúð við Bernard Shaw. Ég hef séð;
leikritið hans „Pygmalion" oft, og það er ágætt..
Gamla manninum hefði aldrei likað svona
skrumskæling á verki sínu. Það er bæði lög-
brot og brot á almennu velsæmi. Þess vegna
fór ég í samúðarverkfall í heiðursskyni við;
Shaw og sá ekki leikinn. — Þetta er eins og að
leika níundu sinföníu Beethovens á harmó-
nikku!
— Segðu mér eitthvað um tónlist, Jón.
— Já, einmitt. Ósköp hógvær bón, þetta. Viltu
ekki heldur, að ég leysi gátur lifsins fyrir þig.
í eitt skipti fyrir öll?“
— ITvernig ferð þú að því að kompónera?
— Stundum vaknar hugmyndin sem óljós
hugmyndabrot. Síðan fara ]iá hugmyndabrotin
að raðast saman í huga manns, þannig að hægt
er að fara að skrifa og vinna verkið eins vel
og hægt er. — Annars er þetta mjög misjafnt,.
hvernig tónskáld vinna. Ég verð helzt að vakna
klukkan 5 á morgnana, þá er ég bezt upplagð-
ur. Svo vinn ég oftast í tvo til þrjá tíma, og
þá er ég orðinn þreyttur. — Nú er ég nýtek-
inn til við verk, sem ég hætti við i miðju kafi
fyrir tfu árum. Ég varð hissa á þvi, að skriftin
og hugsunargangurinn skyldu ekkert hafa
breytzt á jiessum tíma. Það er alls ekki hægt
að sjá hvar ég hætti fyrir tiu árum og hvar
ég byrjaði nú á ný. — Þannig gengur þetta.
Stundum gengur maður með hugmnydina i
mörg ár áður en hún er fullmótuð. — En hver
hefur sinn hátt á. Sibelíus, til dæmis, svaf
10 VIKAM