Vikan


Vikan - 20.12.1962, Qupperneq 8

Vikan - 20.12.1962, Qupperneq 8
Það er ekið í hlað við Hótel Hilton, sem er með allra be tu hótelum í allri Evrópu og einn gylltasti hletkkurinn í hótelakeðju ameriska milljónerans Gonrad Hiltons. Hér skiptir gersamlega um svið. Há og nýtizkuleg bygging gnæfir yfir grasflatir og skrúðgarða. Allt í einu stígum við fótum á ameríska lúxusnýlendu, ser.i gæti alveg eins verið á Flórída og rífur á.horfandann úr sambandi við þröngar og háværar prangaragötur, burðar- karla og steikara. Og það er gott; í slíku umhverfi er þekkilegra að búa og láta fara vel um sig, e-nda þótt lífið i þröngu götunum sé merkilegra rannsóknarefni. Hiltonhótelið er sannkallað dollarahof. Borða- lagðir embættismenn opna dyr lúxusbíla og hjálpa út helzt til feitum, grásprengdum herra- mönnum með amerískt tungutak. Og frúr þeirra ganga hnarreistar í pelsunum sinum yfir dún- mjúkt teppið í forsalnum. Þær silja lika í hægindunum i hliðarsalnum, ])ar sem dáindis- fögur tyrknesk stúlka í þjóðbúningi ber fram kaffi, og ráða krossgátur til að drepa tímann; sumar með blátt hár. Ferðafélagið Útsýn hefur lagt í það að út- vega okkur gistingu á Hótel Hilton þessa daga, sem við stöndum við í Istanbul. Ingólfi fararstjóra fannst það viðeigandi að þessi liópur nyti lífsins ríkmannleg \ í Miklagarði að hætti Væringja og kynntist um leið því bezta í hótel- menningu heimsins. Því var að sjálfsögðu afar vel tekið. Allur viðurgjörningur hjá Hilton gamla var milljónerum sæinandi; gistiherbergin stórar stofur með útsýni yfir Miklagarð og Bosborus. Síðasta kvöld okkar á þessum stað, var hópnum haldin veizla svo um munaði; hanastél í þakbar hótelsins þar sem gler- veggirnir sveigjast út og inn, en þar á eftir kvöldverður með freyðandi kampavini í við- hafnarsal. Hápunktur Jórsalafarar, hvað íburð og glæstar veitingar snerti, sagði Ingólfur og raunar fannst enguin trúlegt, að hægt væri að taka þvi langt fram. Mér er óhætt að segja, að öllum hafi fundizt jicssi stund ógleymanleg; stjörnuhiminn salarins rann saman við fest- ingu himinsins og sundið fyrir neðan upp- Ijómað af Ijósum skipanna. Það liggur við, að hægt sé að vorkenna vesalings milljóner- unum, sem húnir eru að gera þetta að gráum hversdagsleika; þekkja ekki lengur neitt til hátíðabrigða. __ Varla hefur nokkur borg samtímans þann yfir- burðaglæsileik, sem Mikligarður hafði yfir all- ar aðrar borgir, þegar vegur hans var mestur. Það stóra snið verður nú aðeins augum litið í moskunum, guðshúsum Múhameðstrúarmanna. Ef nokkuð einkennir Miklagarð öðru freinur, þá eru það hvolfþök moskanna, breið og ávöl g VIKAN upp úr hrúgunni. Og í æpandi andstöðu við sköpulag þeirra: Minaretturnar, mjóar turn- spírur 1 kring. Þær teygja sig eins og grannir fingur til himins og minna nútímamenn reynd- ar mest á eldflaugar á Kanaveralhöfða. Mest og frægast þessara guðshúsa er Hagia Sofia, firnamikið hús og tignarlegt fremur en fagurt. Hagia Sofia hafði verið höfuðkirkja i kristni í þúsund ár áður en Péturskirkjan í Róm reis af grunni. Það er sagt, að Jústiníanus keisari hafi ætlað að byggja veglegasta hús sögunnar og slá við sjálfum Salómon, þeim er musterið fræga reisti í Jerúsalem. Það var byrjað á þessu verki árið 539 og hvolfþakið var liaft svo stórt, að það er enn með þeim allra stærstu i heiminum. Svo var kirkjunni breytt í inosku, þegar Tyrkir unnu Istanbul. Og allar götur fram til 1935 var Allah ákall- aður undir þeirri víðu hvelfingu. Siðan hefur Hagia Sofia verið safn. Múhameðstrúarmenn gera ekki eftirmyndir af spámanninum, né öðrum helgum mönnum. Þess vegna eyðilögðu þeir alla gamla kirkjulist; klóruðu framanúr öllum helgifígúrum, sem þar sáust. Krossfararherir reyndust raunar engu betri og stórspiltu verðmætum, þegar þeir náðu Istanhul. Bláa moskan er dýrgripur þessara guðshúsa; undursamlega fögur að innan með margslungnu veggskrauti í ýmsum bláum tónum. Gólfið er allt lagt persneskum teppum, en engin sæti. Við drögum skó af fótum okkar og fáum I staðinn rosabullur með þvengjum, eða förum í þær utanyfir. En öðruvlsi leyfist ekki innganga. Þarna er mjög hljótt. Einstaka menn, bæði ungir og gamlir, sitja með krosslagða fætur á gólf- inu og lesa Kóraninn. Þeir líta ekki upp. Þylja lágt og með áherzlum, róa fram í gráðið og virða hina kristnu vantrúarhunda ekki viðlits. Annars er mér til efs, að kristnir menn séu frjálslyndari og lausari við ofstækisfullar skoð- anir í sambandi við trúmál. Mér fannst það heldur styrkja þá skoðun, að við fengum að vera viðstödd guðsþjónustu í einni af moskum Istanbul. Það var í nánd við Grand Bazar. Við biðum þess að klukkan yrði eitt cftir há- degi. Stóðum undir vegg, því það var regn. Þá kom prestur fram á svalirnar, hátt uppi í einni mínarettunni og hóf að kalla. Það var ekki alveg ósvipað því, þegar kallað er til fjár frá beitarhúsum, en þó var yfir sönglinu einhver armæðufullur hljómur úr tyrkneskri músík. Þá tóku þeir að tinast að moskunni. Gamlir menn, sem tóku snöggvast af sér burðar- kláfana en þrátt fyrir ]iað ekki megnugir þess að rétta úr sér. Fátæklega búnir verka- menn með stóra sixpensara og í vondum skóm. Nei, þarna kom cinn ungur maður í hvítri skyrtu. Það skar sig úr. Þeir voru allir svart- skeggjaðir. Ilver einn og einasti, nema þá að þeim sé ekki sprottin grön af aldursástæðum. Skegglaus maður mundi vekja athygli og að- kast ein's og Njáll, karl hinn skegglausi, gerði í eina tíð. Þó eru fæstir með alskegg eða bítnikkakampa. Það eru þessi fínu yfirskegg, ýmist eins og Stalín heitinn hafði og Höskuldur á Hofstöðum, eða snyrtilegar yfirvararendur með skarð í Hollywoodstíl. Og allt þar á milli. Þessir menn gengu að vatnshönum við hlið- arvegg, brettu upp ermar, fóru úr fótabúnaði og þvoðu sér. Þetta er afskaplega praktísk' regla i Múhameðstrú. Allir verða að þvo sér vel og vandtega ákveðna líkamshluta áður gengið sé til þjónustugjörðar. Þetta vcrður til þess, að menn þvo sér þó einhverntíma og sýnist sízt vanþörf á, að þeir komist í kynni við vatn og sápu sumir hverjir. Meðan þeir þvoðu sér kom kona ein aðvíf- andi og sté uppá tröppur moskunnar. Hún var afar fátækleg og illa búin. Einn mannanna tók eftir henni, hljóp frá þvottinum og rak hana brott með greinilegum ókvæðisorðum. Hvað var að manninum? Kvenhatari? Nci, reyndar ekki meir en aðrir að minnsta kosti. Aðeins karlar hafa leyfi til að tilbiðja Allah á gólfi moskunnar. Konum er að vísu leyfð' innganga, cn þær eru óhreinar verur og verða að hafast við á svölum þar sem lítið sést til þeirra. Mér er sagt, að sums staðar í löndum Islams fái konur að vera á gólfi, en sér og afgirtar. Þeim finnst líklega truflandi að hafa kvenfólk nærri við bænagjörð og eintal við Allah. Mundu kannski fara að hugsa um eitt- hvað annað, samanber orð skáldsins: — sætleiki kvenholdsins sverfur siðferðisbjargið i mér. Það voru riienn á öllum aldri, sem drógu skó af fótum sér við dyr moskunnar. Við gerð- Um það líka og settumst á gólfið, aftast. Þeir stilltu sér upp í raðir, liver við hlið annars og hneigðti höfuð sín í ákefð i áttina til Mekka. Einn ungur maður rétl framan við okkur virt- ist ákaflega annars hugar við bænalesturinn. Hann boraði fingrunum i nef sér og klóraði sér. Skimaði eða horfði út um dyrnar. Það var hætt að rigna. Kannski var hann að liugsa um það, hvorl hann fyndi skóna sina í hrúgunni. Kannski nýir skór og honum sárt um þá. Ilann varð helzt til seinn á fælur, ]iegar þeir stóðu upp. Þá gengu prestarnir inn. Þeir tóku sér stöðu meðal hinna, miðaldra síðhempumenn, og upp- hófu dapurlegan langlokusöng, en moskúgestir stóðu upp og féllu fram á víxl. Eitt var þeiin flestplluin saniciginlegt. Það var hversu fátæk- lega þeir voru húnir. Bættir og stagaðir með

x

Vikan

Direct Links

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Vikan
https://timarit.is/publication/368

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.