Vikan - 29.08.1968, Side 37

Höfum ávalt fyrirliggjandi mikiS úrval af:
» PRJÓMAGARNI
® ÖTSAUMSGARNI
• HEKLUGARm
® RYAGARNI
® RYATEPPUM
® SMYRNATEPPUM
• ÚTSAUMSVÖRUM allskonar
® NÁLUM, PRJÖNUM og smávörum til
handavinnu
GiöriS svo vel að líta inn.
Verzlunin N 0 F - Hafnarstræti 7.
á_____________________________________/
skilni sagt að Hvíta húsið væri
ekkert heimili, heldur staður sem
maður færi til þegar skrifstofu-
tíma lyki. Hann notar líka hvert
tækifæri sem býðst til að bregða
sér á ransinn niðrí Texas.
Ummæli eins og þessi gefa hug-
mynd um það sem kalla mætti
bakhlið lífsins í Hvíta húsinu.
Forsetinn hefur sérstaka stöðu í
meðvitund flestra Bandaríkja-
manna. Sumir fylgjast eftir beztu
getu með hverri hreyfingu hans
í von um að sjá einhvern ásteyt-
ingarstein og aðrir í leit að ein-
hverju sem hægt sé að lofa og
prísa. Það er því erfitt að lifa
eðlilegu fjölskyldulífi í Hvíta
húsinu — ekki vegna þess að
Bandaríkjamenn hafi rneiri
áhuga á kostum og löstum sinnar
fyrstu fjölskyldu en gengur og
gerist um aðrar þjóðir, heldur
vegna þess að þar mætast fortíð
þeirra og nútíð.
Þó undarlega kunni að hljóma
um hús, sem er jafn nátengt nú-
tímanum og öllum hans æðis-
gangi, þá er Hvíta húsið þjóð-
sögulegur helgidómur í augum
flestra Bandaríkjamanna. Það álit
sitt sýna þeir og sanna á marga
vegu. Á hverju ári koma tvær
milljónir þeirra til höfuðborgar-
innar til að heimsækja og skoða
staðinn, sem þeim er stjórnað frá.
Hvað þetta snertir er þinghúsið
í öðru sæti. Þessi áhugi á forseta-
bústaðnum óx gífurlega í tíð
Kennedys og hefur haldizt við
síðan. Fimm daga vikunnar er
húsið opið almenningi. Það sem
ekki er sýnt eru íbúðarherbergi
forsetans á annarri hæð og skrif-
stofur hans sjálfs og aðstoðar-
manna hans. En nóg er samt eftir
til að veita áhugasömum Banda-
ríkjamönnum og um tvö
hundruð þúsund útlendingum ár-
lega - allrækilega innsýn í
Bandaríkj asöguna.
Fyrsti forsetinn, George Wash-
ington, bjó aldrei í Hvíta húsinu,
en hann valdi höfuðborginni stað
og forsetabústaðnum lóð. Horn-
steinninn var lagður 1792, og
átta árum síðar var „forsetahús-
ið“ —■ eins og það þá var kallað,
tilbúið.
í þá daga var mikill byltingar-
andi í Bandaríkjamönnum; sam-
kvæmt stjórnarskránni voru all-
ir borgarar landsins jafnir að
völdum og virðingu og ekki kom
því til greina að nefna bústað-
inn höll eða eitthvað í þá áttina.
Og raunar hefði það verið full-
mikið sagt. frski arkitektinn
James Hogan, sem húsið teiknaði,
hafði enskan herragarð sem fyr-
irmynd. Og þótt ekki væri sér-
lega mikið í það lagt, var komizt
svo að orði um það að það dygði
til að hýsa „tvo keisara, einn páfa
og einn Dalaí Lama.“ Það var
ekki fyrr en 1809 að heitið „Hvíta
húsið“ var ofan á í almennings-
munni. Það átti rætur sínar að
rekja til þess að það var hvít-
málað og skar sig því úr húsun-
um í kring, sem voru úr rauð-
um steini, En ekki var þetta heiti
notað opinberlega fyrr en í
stjórnartíð Theodore Roosevelts
á árunum 1901 -05.
Árið 1812 kom til stríðs milli
Bretlands og Bandaríkjanna, og
tveimur árum síðar sóttu brezkir
hermenn inn í Washington. Þá-
verandi forseti, James Madison,
flýði ásamt hermönnum sínum,
en Dolly kona hans, sem var
hörkuskörungur, dokaði við um
hríð, fór upp á þak og horfði
þaðan á innreið Bretanna. Á síð-
ustu stundu flýði hún einnig og
tók þá með sér það, sem hún
mátti með komast, þar á meðal
mynd af George Washington. Hún
hangir enn í Hvíta húsinu og er
eini hluturinn þar, sem vitað er
með vissu að hafi fylgt því frá
upphafi.
Bretar héldu sjálfum sér stór-
fenglega veizlu af matvælum
og vínum forsetans, en lögðu síð-
an eld í híbýli hans. Logaði prýði-
lega unz regn féll af himni og
slökkti eldinn. Það var nú full-
seint, því þá stóðu aðeins útvegg-
ir hússins eftir. Þetta er í eina
skiptið sem höfuðborg Banda-
ríkjanna hefur verið hertekin og
bústaður forsetans rændur og
brenndur, og enn í dag er banda-
rískum skólabörnum rækilega
innprentað að svoleiðis megi ó-
mögulega koma fyrir öðru sinni.
En Hvíta húsið var fljótlega
byggt upp aftur, og síðan hafa
margsinnis verið gerðar á því
breytingar og stækkanir. Upp-
runalega var það tvær hæðir en
er nú fjórar, að viðbættum þrem-
ur hæðum sem grafnar hafa ver-
ið í jörð niður. Líka hafa verið
byggðar við húsið tvær hliðar-
álmur, svo að nú eru í því hundr-
að þrjátíu og tvö herbergi og
tuttugu baðherbergi. Arkitektum
þeim, sem um þessar breytingar
hafa fjallað, hefur tekizt að varð-
veita hinar einföldu og hreinu
línur í upprunalegu teikningunni.
Hvíta húsið er því að vísu mynd-
arleg bygging, en ekkert stór-
kostleg þegar haft er í huga að
hún er opinber bústaður æðsta
manns ríkustu þjóðar veraldar.
Það verðskuldar ekki að kallast
höll frekar en árið 1800.
Gestabókin í Hvíta húsinu sýn-
ir virðulegan lista af eiginhand-
aráritunum framámanna hvaðan-
æva að úr víðri veröld. Móttök-
ur erlendra stórmenna fara fram
á annari hæð hússins. Þau her-
bergi eru sumpart búin húsgögn-
um frá tíð fyrstu íbúa hússins,
en sumpart fornum hlutum sem
hinir og þessir hafa gefið. Gest-
irnir koma saman í hinu svokall-
aða austurherbergi — því stærsta
í húsinu.
Þetta herbergi er svo sem eng-
in skrautsalur, þótt teppin þar
séu að vísu með gullívafi. Hús-
gögn eru þar fá, enda er það
notað til margra hluta, til dæmis
næstum daglega fyrir blaða-
mannafundi og aðrar móttökur.
Þegar Adams forseti flutti inn í
hús þetta, sem þá var enn ekki
fulltilbúið, notaði kona hans her-
bergið til að hengja þar upp
þvott. Börn Theodores Roosevelts,
voru miklir ólátaangar, og
leikfélagar þeirra renndu sér á
rúlluskautum í sama herbergi, og
þótti heldur óvarlega farið með
ríkisverðmæti þegar uppgötvað-
ist að þau höfðu eyðilagt nýlagt
dýrindis parketgólf.
í austurherberginu hafa sumir
forsetanna haldið brúðkaup
dætra sinna, en þúsundir sorg-
mæddra Bandaríkjamanna hafa
líka átt leið í gegnum það. Sex
forsetar hafa legið þar lík, t. d.
Abraham Lincoln og Franklin D.
Roosevelt. Þangað var líka kom-
ið með lík Johns F. Kenndys eft-
il tilræðið í Dallas 1963. Þá sáu
milljónir manna hvarvetna í
heiminum inn í austurherbergið
í sjónvarpi eða á bíó.
Við hlið austurherbergisins er
græna herbergið. Þangað er gam-
an að koma fyrir gesti, sem
kunna að meta bandarísk hús-
gögn frá síðasta tug átjándu ald-
ar. Upphaflega var græna her-
bergið einkaborðstofa Thomasar
Jeffersons, en er nú notað sem
stofa. Jefferson gat verið nokkuð
erfiður húsbóndi. Hann lét gera
hverfihurð milli borðstofu og eld-
húss. í hurðinni var hilla og á
hana setti eldhúsliðið matinn og
sneri hurðinni, unz fæðan kom í
ljós stofumegin. Þá stöðvaði Jeff-
erson hurðina og tók lostlætið
til sín, en hann kunni mjög vel
að meta mat og vín. Ástæðan til
þessa hátternis með hurðina var
annars sú, að hann vildi ekki að
þjónustufólkið heyrði viðræður
hans og gesta hans og hlypi síð-
an slúðrandi út um borg og bý.
Græna herbergið var eftirlætis-
herbergi Kennedys forseta. Þar
sat hann stundum um kvöld og
ræddi stjórnmál við þar til valda
gesti, en af slíkum viðræðum
hafði hann mikið gaman. Þar
hangir nú málverkið Morgunn
við Signu eftir Claude Monet,
sem var uppáhaldsmálari Kenne-
dys. Kennedy-f jölskyldan gaf það
til að minna á hinn látna forseta.
Þá má nefna bláa herbergið
og það rauða. f þeim báðum eru
stólar og sófar sem James Monroe
pantaði frá París 1817. Þá settist
hann að í Hvíta húsinu, nýendur-
byggðu eftir eldsvoða þremur ár-
um fyrr. í bláa herberginu er
spegilborð, sem þykir mikil ger-
semi. Var búið að fleygja því nið-
ur í kjallara, en þar fann frú
Kennedy það á sinni húsmóður-
tíð. Spegillinn nær niður fyrir
borðplötuna, svo að konur fyrri
tíða, sem við það sátu, gátu lag-
fært pilsin án þess að eftir væri
tekið, er þær sátu við þetta
merkilega húsgagn. Við hlið þess-
ara tveggja herbergja liggur stóri
borðsalurinn, þar sem ríkisveizl-
ur eru haldnar. Þar geta forseta-
34. tbi. VIKAN 37