Vikan


Vikan - 27.11.1969, Blaðsíða 21

Vikan - 27.11.1969, Blaðsíða 21
milli konungs, sem þá var aðeins fimmtán ára að aldri, og Maríu Leszczynsku, dóttur Stanislásar þess Leszczynskis, sem Karl tólfti hafði gert að kóngi í Póllandi, eftir að hann hafði flæmt Ágúst sterka af Saxlandi þar frá ríkj- um. En það varð skammgóður vermir fyrir Stanislás aumingj- ann, því að eftir ósigur Karls í Norðurlandaófriðnum mikla urðu þau feðgin að flýja land, og bjuggu nú við armóð á niður- níddu landssetri í Elsass. Bónorð sjálfs Frakkakonungs var þeim auðvitað sem sending af himn- um, en enginn var ánægðari en Bourbonhertogi sjálfur. Hann gerði ráð fyrir að þessi unga, bláfátæka og landflótta drottning yrði honum svo þakklát að hún yrði þægt verkfæri hans í einu og öllu, og ætti hann þá hægt um hönd að stjórna konungi og ríki í gegnum hana. Þetta mis- heppnaðist þó, því að Lúðvík litli komst fljótt að raun um fyrir- ætlun hertogans og steypti hon- um þá úr ráðherrastóli. smátt tók konungur að láta meira að sér kveða. Sjálfur hafði hann þó mjög takmarkaða gleði af völdunum og ábyrgðinni. Hann var veikgeðja, taugaóstyrkur og þunglyndur, og sannfærðist fljót- lega um að hann væri enginn maður til að stjórna ríkinu. Hann tók sér þetta nærri, og frekar en að drepast alveg niður úr von- leysi og hugarvíli, brá hann á það ráð að slá öllu saman upp í kæruleysi, láta skyldur sínar við land og þjóð lönd og leið og ætla hverjum degi sina þján- ingu. Varð þessi ráðabreytni til að draga mjög úr vinsældum konungs, sem framan af hafði verið ofurvinsæll með þjóðinni og af því lilefni auknefndur le Bien-Aimé, hinn heittelskaði. Framan af voru dýraveiðar að- alskemmtun konungs, en þar kom að hann fékk smekk fyrir annarskonar bráð. Þótt sambúð þeirra Maríu Leszczynsku væri þolanleg framan af, allavega ekki verri en svo að þau eignuðust saman fjölda barna, þá var þar AÐ RÍKJA í REKKJU FR AKKAKONUN GS VAR SAMA OG AÐ DROTTNA YFIR FRAIvK- LANDI ÖLLU — OG ÞETTA TÓKST ÓFÁUM FRÖNSKUM HEFÐAR- KONUM UM LENGRI EÐA SKEMMRI TÍMA. EN ENGRILENGUR OG BETUR EN MADAME DE POMPADOUR, KONIJ AF MIÐUR ÞOKKAÐRI BORGAR AF J ÖLSKYLDU, SEM ÁTTI HUG OG HJARTA KONUNGS SÍNS JAFNVEL LÖNGU EFTIR AÐ HÚN HÆTTI AÐ BYGGJA REKKJU HANS. DAGUR ÞORLEIFSSON TÖK SAMAN borginni. En að sjálfsögðu var það ekki framhjáhaldið sjálft, sem hneykslaði neinn, nema þá kannski aumingja Maríu drottn- ingu, sem var guðhrædd og hafði andstyggð á léttúð og hundingja- legum hugsunarhætti franska að- alsins. Það hafði lengi verið mik- ill siður franskra konunga að hafa hjákonur, en til svo viður- hlutamikilla hlutverka höfðu til þessa aðeins valizt konur af aðli. En því var ekki svo varið um hina nýju maitressu. Faðir hennar vann í banka og hét Poisson, en það heiti hafa Frakkar yfir fisk. Til að drýgja tekjur sínar hafði hann gengið í einhverja sjóði í ríkiseigu og orð- ið að flýja land af þeim sökum. Móðir Jeanne litlu Antoinette - þau voru skírnarnöfn dótturinn- ar — þótti svo mikil á ferðinni að orð var á gert. Engu að síður tókst þeim hjónakornunum að veita dótturinni sæmilegt upp- eldi. Telpukornið þótti þegar á barnsaldri stórlaglegt, og ein- hverntíma kvað móðir hennar HJAKONA ALLRA ALDA Konungsvald Lúðvíks var þó takmarkað lengi framan af, og eftir daga hertogans af Bourbon var Fleury kardínáli lengi vold- ugasti maður ríkisins. En smátt og aldrei um mikinn kærleik að ræða af konungs hálfu. María var ekki úr hófi fögur, barneign- irnar slitu henni snemma út, og henni var mjög ósýnt um þá bráðnauðsynlegu kvenlegu list að bæta upp á það, sem náttúran hafði gefið henni. Ofan á þetta allt var hún sjö árum eldri en eiginmaðurinn. Það má Lúðvík eiga að hann dró óvenjulengi að hafa með öðr- um konum jafnframt drottning- unni, allavega þegar miðað er við hátterni franskra konunga yfirleitt í þeim efnum. En þeg- ar hann fór af stað, þá munaði um það. Kvenhylli hafði hann eins og bezt varð á kosið, því fyr- ir utan þau hlunnindi sem hin hátignarlega staða hans veitti, þá var hann með afbrigðum fríður sýnum og glæsilegur álitum; var haft fyrir satt að hann væri feg- ursti Frakki sem þá var uppi. Framan af lét hann ekki neitt verða sér við hendur fast lengi, en þar kom að hann komst í kynni við kvenmann, sem hafði á hann slík áhrif að upp frá því urðu honum engar konur aðrar kærar, svo nokkru næmi. Árið 1745 eða þar um bil var kona að nafni Madame d'Etioles orðin eitt helzta umræðuefni manna í París. Kvenmaður þessi hafði þá komizt í kynni við kon- unginn og náð hylli hans svo Jeannc Antoinette Poisson, síðar markgreifafrú de Pompadour, þótti óvenju falleg þegar á barnsaldri, og á fullorðinsaldri þótti naumast nokkur hennar jafni. Hún vakti athygli konugns á sér í fyrsta sinn með þvi að þeysa í veg fyrir hann og hirðmcnn hans, er þeir voru á dýraveiðum. skjótt og algerlega, að naumast þótti einleikið. Þótt undarlega kunni að virðast í fljótu bragði vakti þetta gífurlegu hneykslan meðal heldra fólksins í höfuð- hafa komizt svo að orði að hún væri hverjum kóngi boðleg. Og spákona ein sagði Jeanne litlu eitt sinn að hún ætti eftir að Framhald á bls. 45

x

Vikan

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Vikan
https://timarit.is/publication/368

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.