Vikan - 27.11.1969, Blaðsíða 22

í lok ársins 1894 skrifaði Sig-
urður grein, þar sem hann lagði
til, að sett yrði á stofn prófessors-
embætti í þjóðfélagsfræði við
Háskólann í Kristíaníu. Þetta
var sérgrein Sigurðar og í þeim
háskólum þar sem hann hafði
stundað nám, var þetta sjálfstæð
námsgrein. Hann áleit það óhæfu
að þjóðfélagsfræðinni, sem fjall-
ar um mikilvægustu vandamál
líðandi stundar, skyldi ekki sá
sómi sýndur, að hún væri kennd
sem sérstakt fag við háskólann.
Til þess að svo mætti verða, varð
stórþingið að taka ákvörðun og
gera nauðsynlegar ráðstafanir.
Henrik Ibsen tók lifandi þátt í
máli þessu og barðist með oddi
og egg til þess að koma því í
kring.
Málinu lauk á þann hátt, að
þingið samþykkti að veita fé til
þess að unnt yrði að halda
nokkra fyrirlestra í þjóðfélags-
fræði til reynslu veturinn 1896—
97. Sigurður var eini umsækj-
andinn og féllst á að flytja fyrir-
lestrana. En stjórnmál blönduð-
ust inn í mál þetta og óeiningin,
sem ríkti innan flokks Sigurðar
sjálfs, vinstri flokksins, var svo
mikil, að ógerlegt var að segja
fyrir, hvernig færi. Starfsbræð-
ur eru einnig keppinautar, og
margir af samherjum Sigurðar
voru ekkert of hrifnir af því, að
vegur hans og völd færu vaxandi.
Sigurður hafði ekki minnstu
hugmynd um þessa moldvörpu-
starfsemi. Hann var nýkominn
heim frá Monsummano, þar sem
hann hafði dvalizt með móður
sinni á heilsuhæli. Þár hafði
hann samið fyrirlestrana og hóf
flutning þeirra um haustið.
Hverju sinni var viðstödd dóm-
nefnd, sem fimm prófessorar áttu
sæti í, og þeir skyldu dæma um
það, hvort Sigurður væri hæfur
til starfsins. Ef svo reyndist, átti
að stofna nýtt prófessorsembætti
í þjóðfélagsfræði, en annars ekki.
En hvaða prófessorar voru í
dómnefndinni? Nokkrir þeirra
höfðu til að bera nægilega þekk-
ingu til að dæma fyrirlestra Sig-
urðar, en aðrir alls ekki. Þeir
voru valdir í dómnefndina af
pólitískum ástæðum. í þeirra
augum var Sigurður of frjáls-
lyndur og róttækur.
Gífurleg aðsókn var að fyrir-
lestrunum, og mikil eftirvænt-
ing lá í loftinu. Ég fór alltaf með
Sigurði, en enginn gaf sig á tal
við okkur, hvorki þegar við kom-
um eða fórum. Við vorum skelf-
ing utangátta og einangruð.
Þegar S;gurður hafði flutt fyrir-
lestra sína allan veturinn, kvað
dómnefndin upp úrskurð sinn 29.
apríl 1897:
„Dr. Sigurði Ibsen hefur ekki
í fyrirlestrum sínum tekizt að
sýna þá kunnáttu og hæfileika,
að nefndin telji sér fært að mæla
með því, að honum verði veitt
prófessorsembætti í þjóðfélags-
fræði við háskólann.“
Sigurður fór af landi brott
þegar í stað. Hann fór til Ítalíu,
en hvar sem hann kom á leið
sinni þangað, og opnaði dagblöð,
blöstu við honum fyrirsagnir
eitthvað á þessa leið: „Dr. Sig-
urður Ibsen er ekki hæfur til að
vera prófessor". Þetta stóð í blöð-
um í Svíþjóð, Danmörku, Þýzka-
landi og víðar. Sigurður skrifaði
mér: „Frá því að ég sagði upp
stöðu minni í þjónustu ríkja-
sambandsins, hefur mér ekki lið-
ið eins illa og nú.“
Þessi málalok voru mikið áfall
fyrir Henrik Ibsen. Hann hafði
verið viðstaddur alla fyrirlestr-
ana, setið þar stoltur af syni sín-
um og lýst við hvern þann sem
var aðdáun sinni á hugmyndum
hans og framsetningu. Hann var
æfur af reiði og háskólinn fékk
vissulega að vita af því. Þegar
Ibsen var síðar boðið til háskóla-
hátíðar, svaraði hann rektornum
á þessa leið:
„f skóla yðar mun ég aldrei
stíga fæti.“
Bæði innan háskólans og í
þinginu fengu menn samvizku-
bit út af þessum aðgerðum.
Christian Collin, síðar prófessor,
reið á vaðið og skrifaði varnar-
grein fyrir Sigurð í „Verdens
Gang“. Hann sagði þar meðal
annars, að ekki yrði með orðum
lýst því ranglæti, sem Sigurður
hefði verið beittur. Öllum, sem
til þekktu, væri ljóst, að enginn
maður í þessu landi væri betur
hæfur til starfsins en einmitt
hann.
Eftir þessa grein tóku margir
í sama streng og Henrik Ibsen
skrifar konu sinni um þetta leyti:
„Flestir sem ég tala við eru
reiðir og hneykslaðir yfir úr-
skurði dómnefndarinnar. Pró-
fessor Blix kom til mín og ræddi
lengi um málið, kallaði það reg-
inhneyksli og heimsku og trúði
mér fyrir því, að hann og fleiri
vildu blanda sér í málið áður
en það kæmi fyrir stórþingið.
Blaðið „Intelligensen“, sem ég
er áskrifandi að, og sömuleiðis
„Dagbladet“ hafa birt greinar,
þar sem veitzt er harkalega að
dómnefndinni fyrir úrskurð-
inn.
Fær Sigurður daglega þessi
blöð? Ef ekki, þá skal ég senda
honum þau, þegar eitthvað
markvert birtist í þeim. Hægri-
blöðin hafa hingað til þagað. Ég
hef ekki séð eitt einasta orð
dómnefndinni til varnar í þeim
blöðum sem ég les, og hin hafa
varla birt neitt að ráði.“
Faðir minn hafði tekið sér
mjög nærri það ranglæti, sem
Sigurður var beittur. Þess vegna
skrifar hann Henrik Ibsen og
bíður honum að koma til sín og
ræða málið. Ibsen svarar á
þessa leið:
„Kæri vinur:
Ég þakka þér hjartanlega fyrir
boð þitt um að koma og sjá
Aulestad.
En því miður á ég ekki með
nokkru móti heimangengt eins