Vikan - 11.12.1969, Page 18

ÞA HREIFST MAÐUR
FRA HVIRFLI TIL ILJA
Rætt viö frú Huldu Á. Stefánsdóttur, Texti: Dagur Þorleifsson
fyrrv. skólastjóra Myndir: Sigurgeir Sigurjónsson
Frú Hulda Á. Stefánsdóttir.
Þeir sem leggja leið sína í
hina nýju og myndarlegu verzl-
un Heimilisiðnaðarfélags fslands
í Hafnarstræti yfir sumartímann,
sjá þar ekki einungis margt gull-
fallegra muna sem vitna að enn
lifir í glóðum forns þáttar menn-
ingar okkar, sem mörgum er
annars gleymdur hversdagslega.
En viðskiptavinirnir sjá ekki ein-
ungis vöruna, þeir sjá hana verða
til — að nokkru leyti að minnsta
kosti. Því að á efri hæð verzlun-
arinnar spinnur Hulda Árdís
Stefánsdóttir á rokk tvo tíma á
dag. Heimilisiðnaðurinn hefur,
eins og annað sem auðgar ís-
lenzka menningu og þjóðlíf, alla
tíð verið eitt hennar megin-
áhugamála.
Hulda er löngu þjóðkunn sem
einn merkasti menntafrömuður
okkar úr hópi kvenna. Hún var
í fjölda ára skólastjóri hús-
mæðraskólans á Blönduósi og
húsmæðraskólanum í Reykjavík
veitti hún forstöðu fyrstu tólf
ár hans. Eðlilegt mátti kalla að
Hulda veldi þessa braut: hún er
sem alþjóð veit dóttir Stefáns
Stefánssonar, kennara á Möðru-
völlum og skólameistara á Ak-
ureyri. Stefán skólameistari var
einn þessara eldmóðugu vor-
manna aldamótaáranna, sem
vöktu þjóðina frá martröð
margra alda, martröð erlendrar
kúgunar, einokunar og menntun-
arskorts.
Áhugi Huldu á íslenzkum
heimilisiðnaði leynir sér ekki
heldur þegar komið er heim til
hennar í Goðheima 26. íbúðin er
öll dýrlega prýdd gömlum list-
munum. Þar er kvensöðull gerð-
ur árið 1871 af völundi sem hét
Finnbogi Kristófersson, boginn
lagður látúni með ígröfnu jurta-
munstri. Þar eru líka fagurlega
útskorin fjöl eftir Bólu-Hjálm-
ar og askar, þar á meðal einn
sem Ólöf skáldkona frá Hlöðum
gaf Huldu. Askarnir eru allir
með íhvolfu loki.
— í það var bitamaturinn lát-
inn, segir Hulda. — En spóna-
maturinn, eða vætan, eins og það
var kallað, í askinn sjálfan.
Og hérna er lítill askur, einn
af þeim sem börn borðuðu úr.
Þeir voru kallaðir nóar, eða
barnsnóar.
— Ég er fædd á Möðruvöllum
í Hörgárdal á nýjársdag 1897,
segir Hulda þegar við höfum
setzt við borðið í stofunni með
segulband og kaffibolla á milli
okkar og viðtalið hefur formlega
hafizt. — Þá var faðir minn
kennari á Möðruvöllum, en Jón
Hjaltalín skólastjóri. Hann
gegndi þeirri stöðu til 1908, er
hann flutti úr skólanum, en þá
varð faðir minn skólastjóri.
Hversu stór var Möðru-
vallaskóli þá?
dítli nemendur hafi ekki
verið um eitt hundrað. Skólinn
var þá frekar í blóma, en
stundum vegnaði honum verr.
Þegar faðir minn kom í skólann,
voru nemendur ákaflega fáir;
sjö í efri bekk, þar af einn ný-
sveinn, og enginn í neðri bekk.
En þetta lagaðist, og undir lok-
in var skólinn orðinn fjölsóttur.
Heimavist var í skólanum og
foreldrar mínir sáu um matinn.
Var Kristín Jónsdóttir matráðs-
kona. Séð var um þjónustu og
matreiðslu fyrir nemendur, en
þeir lögðu sér til. Margir piltar
komu til dæmis með kindur og
þeim var slátrað þarna á staðn-
um.
— Voru skólapiltar yfirleitt
stutt að?
-— Nei, nei. Þeir voru allsstað-
ar að, alltaf margir úr Þingeyj-
arsýslunum og Múlasýslum, en
auðvitað mjög margir þarna úr
nágrenninu, Eyjafirði, Skaga-
firði og Húnavatnssýslum.
— Hvenær var skólinn stofn-
aður?
Hann var stofnaður 1880.
Þá var enginn framhaldsskóli á
Norðurlandi nema kvennaskóli
Húnvetninga, kvennaskólinn á
Laugalandi var þá raunar til
líka, en hann lagðist niður. Hins
vegar hefur kvennaskóli Hún-
vetninga alltaf haldið velli. Hann
er elzti framhaldsskóli á Norður-
landi. Var stofnaður 1879, varð
níræður nú í haust. Upprunalega
var hann stofnaður á sveitabæ,
á Undirfelli í Vatnsdal, hjá pró-
fastinum þar, séra Hjörleifi Ein-
arssyni, föður þeirra Kvaran-
anna. En aðalhvatamaðurinn að
skólastofnuninni og sá sem
studdi ötullegast að því máli var
Björn Sigfússon á Kornsá. En
svo tók kvenfóikið auðvitað þátt
í þessu, prestskonur og heima-
sætur; þær studdu mjög að þess-
ari kvennaskólastofnun. Það
mátti svo sem segja að þessi
skóli væri ósköp ófullkominn til
að byrja með; hann átti ekkert
húsnæði og var bara í baðstofu-
húsi. En yfir Möðruvallaskóla
var byggt þegar í upphafi. Það
var byggt yfir hann á rústum
Friðriksgáfu, amtmannsstofunn-
ar, sem eyðilagðist í eldsvoða,
eins og skólahúsið síðar.
Hólaskóli lagðist sem kunnugt
er niður um aldamótin 1800, og
þá var enginn skóli í Nnrðlend-
ingafjórðungi.
Það hefur verið upp úr því,
þegar menn fóru að finna til
skólaleysisins, að hafizt var
18 VIKAN 50 tbI