Vikan - 22.12.1969, Blaðsíða 16

FRÁ TILSIT TIL ELÍNARE
,,Fáum við aðeins ráðið Erm-
arsundi í sex klukkustundir,
v'erðum við ráðendur heimsins
alls,“ sagði Napóleon skömmu
eftir að hinum skammvinna friði
við Bretaveldi lauk. Hann vissi
fullvel að hann fengi aldrei frið
á sér fyrr en hann kæmi
Bretum á hné, og safnaði því
stórher sínum la grande Ar-
mée saman við Boulogne í
því augnamiði að ferja hann yf-
Horatio Nelson aðmíráll, sem að
sínu leyti var eiris ósigrandi á sjó og
Napóleon á landi. Hann er frægur af
mörgum sigrum, einkum þeim við
Níiarósa, er hann eyddi Egyptalands-
flota Napóleons, og við Trafalgar, er
hann gersigraði herflota Frakka og
Spánverja og útilokaði þar með mögu-
leika þeirra til innrásar i Engiand.
ir sundið. Margan dag stóð sig-
urvegarinn þar í fjörunni með
kíki og horfði yfir á hvítar
klappirnar við Dover og lét sig
dreyma um þann dag er hann
gæti haldið hersýningu í St.
James Park. Hann lét hamra
saman sæg af flatbotnuðum
prömmum til að flytja mann-
skapinn yfir.
Aldrei finnast fleiri hliðstæð-
ur með þeim Napóleoni og Hitl-
Napóleon og María Lovísa af
Austurríki vígð saman. Habsborgar-
ættin var talin tignasta þjóðhöfðingja-
ætt í heimi og aðalsfólk álfunnar var
því óumræðilega hneykslað, er henni
var fleygt í gin ,,Korsíkuskrímslisins“.
En Napóleon var að sama skapi hróð-
ugur.
4 Hluti af hinu fræga málverki Goya
af aftökum Frakka á spænskum upp-
reisnarmönnum í Madrid. í tilefni
spænsku uppreisnarinnar var sagt um
Napóleon: Kóngarnir stóðust honum
ekki snúning, en fyrir þjóðunum varð
hann að þoka.
er en í sambandi við Englands-
innrásir þeirra, sem aldrei varð
neitt úr. Báðir hötuðu þeir
Breta — Napóleon þó miklu
meira — en dáðu þá jafnframt.
Báðir litu þeir á Breta sem sigr-
aða, og ósköpuðust yfir þeirri
ósvífni þeirra að neita að viður-
kenna það. Hinum megin sunds-
ins tóku Bretarnir ástandinu af
sínum venjulega húmor og jafn-
aðargeði — eins og síðar á tím-
um Hitlers, fheir finest hour.
Þeir gerðu grín að Napóleoni —
eins og Hitler síðar, en áttu engu
að síður von á honum yfir sund-
ið á hverri stundu — eins og
Hitler síðar. Þeir stofnuðu
heimavarnarlið — alveg eins og
1940. í dómkirkjunni í Bayeux
í Normandí var varðveittur
frægur refill frá elleftu öld, sem
er skreyttur myndum af síðustu
heppnuðu innrásinni í England,
þeirri er Vilhjálmur bastarður
gerði. Þennan refil lét Napóleon
nú hafa til sýnis fyrir almenn-
ing, svo að hver og einn mætti
sjá að það, sem hann ætlaði að
gera, væri svo sem vel hægt.
Hitler átti eftir að flagga sama
refli í sama tilgangi. Og endir-
inn varð sá sami hjá báðum.
Báða þraut þolinmæði á við hina
þverúðugu Breta og héldu stór-
herjum sínum á sigurbraut í
austurvegi, sem um síðir varð
báðum banabiti.
Þegar allt kemur til alls — ef
við höldum samanburðinum
áfram — þá hafa Bretar líklega
verið öllu hættar komnir árið
1804 en 1940. f síðara skiptið
mátti heita að hvert mannsbarn
í landinu stæði að baki Churchill,
en í upphafi nítjándu aldar var
ástandið í landinu þannig, að bú-
ast mátti við byltingu nálega á
hverri stundu. Iðnbyltingin hafði
gert Bretland að fyrsta stóriðju-
landi heims og veitt því þar með
auð og framleiðslumöguleika,
sem ekkert annað ríki réði yfir,
en hún hafði jafnframt gert þá
ríku í landinu ríkari en steypt
þeim fátæku í enn meiri armóð
en þeir höfðu þekkt áður. Auk
þess var Bretland lýðræðisríki,
með þingdeilum, flokkaþrasi og
öðru sem því fyrirkomulagi fylg-
ir; þar réði ekki einn sterkur
vilji, eins og í landinu sunnan
sunds. Konungur var þá enn
ekki valdalaus með öllu, því mið-
ur, því að þáverandi jöfur Breta,
Georg þriðji af Hannóver, geggj-
aðist á efri árum og gerði þá
hvert asnastrikið öðru verra, unz
þegnar hans mönnuðu sig upp í
að setja hann af og settu í stað
þess á konungsstól son hans, Ge-
org fjórða. En þá tók ekki betra
við, því að þessi Georg var við-
urstyggilegur svallari, hryllilegt
átvagl og vínsvelgur og gífurleg-
ur óreiðumaður í peningasökum.
En sem betur fór voru aðrir
framámenn Breta um þessar
mundir gæfulegri, margir hverj-
ir. Af þeim skal nefna hér Willi-
am Pitt yngri, George Canning,
Castlereagh lávarð og herfor-
ingjana Arthur Wellesley, her-
toga af Wellington, og Nelson
lávarð. Hinir fyrrnefndu, stjórn-
málamennirnir. áttu ekki sína
líka þegar um það var að ræða
að stæla þing og þjóð heima fyr-
ir og spana meginlandsríkin til
nýrra styrjalda gegn Frökkum,
og þeir Wellington og Nelson
voru að sínu leyti sannfærðir
um, að þeir væru sjálfir miklu
snjallari hermenn en litli svarti
Bóni. Wellington bar mjög tak-
markaða virðingu fyrir herfor-
ingjum og hermönnum megin-
landsríkjanna og taldi þá ástæðu
fyrir óförum þeirra helzta, að
þeir hefðu gugnað af hræðslu við
Napóleon löngu áður en á víg-