Vikan - 08.07.1971, Blaðsíða 26

SAUÐÁRKRÓKUR100 ÁRA
verða gróðrarstía drykkjuskapar og lauslætis, ef þar risi
þorp. Ekki mun sú spá hafa rætzt. Á þessu tímabili í sögu
staðarins mun drykkjuskapur ekki hafa verið mikill. Að
vísu bar oft mikið á vínnautn í kauptíð, og átti utanbæjar-
fólk mestan hlut að. Nokkuð bar á lauslæti, en Skagfirð-
ingar áttu um langt skeið þjóðarmet í þeirri grein, að því
er talið er. Brögð voru að því, að syndgað væri upp á út-
lenzku. Það þóttu firn. Hagyrðingarnir kepptust við að
yrkja um stúlkúrnar i Sauðárhreppi, sem varð tíðförult í
kaupstaðinn:
Danska hróka að hitta senn,
holdsgirnd jók það stríða,
nærskjólsbrókar eyjur enn
ofan á Krókinn ríða.
Svo orti Baldvin skáldi. Sigvaldi Jónsson kvað af sama
tilefni:
Ætlar að fara o‘n á Krók
eyjan mundar jaka.
Fengi hún að faðma hrók
færi hún glöð til baka.
Mikið hlaupa meyjarnar,
mikils þær ég virði;
undir þær sjást eyjarnar
út‘á Skagafirði.
Báðir þessir menn voru kunnir að kvenhylli og höfðu
gerzt brotlegir oftar en einu sinni — en með íslenzkum
Sóð yfir bæinn og Kirkjutorg. Myndina tók Einar Baldvin Sveins
son.
konum þó. Fyrri vísurnar höfða til stúlku einnar, sem
syndgaði upp á dönsku með assistant og beyki á Sauðár-
króki, Larsen og Kristensen. Gekk illa að feðra, meðal ann-
ars vegna þess, að annar hvarf skjótt úr landi, eins og Skúli
á Meyjarlandi kvað í ljóðabréfi:
Eitt ég fram skal enn til gamans færa:
Fljóðin hér sem fékk í lén
flúinn er nú Kristensen.
Hér segir ekki frá „léttbærum amordansi" eins og Skúli
orðaði það, en í fásinninu virðist þetta „ástand“ hafa verði
kærkomið yrkis- og umræðuefni.
Áður er að því vikið, að drykkjuskaparorð hafi ekki
farið af neinum Sauðárkróksbúa á þessu tímabili. Búða-
ráp og staupagjafir við krambúðardiskinn var sjálfgerður
sili í ■ kauptíð. Kunnasti fulltrúi þessarar brennivínshefðar
var Baldvin skáldi. Hann var að vísu ekki heimilisfastur
í bænum, en tíður gestur, ýmist við sjóróðra fyrir hús-
bændur sína eða á fylliríi fyrir sjálfan sig. Þegar hann
rölti á milli verzlananna, hafði hann röndóttan þverbaks-
poka undir hendinni. í öðrum enda hans var tveggja potta
tunna, en í hinum vænn munntóbaksbiti. Baldvini var gott
til staupagjafar og þurfti aldrei að lúta lekabyttunni, sem
kallað var. En búðarsveinum var hins vegar nokkurt ang-
ursefni, að hann hafði oft um sig hirð háværra, ölteitra
aðdáenda, sem vildu fá að sitja við' sama borð og skáldið,
sýndu þeir búðarþjónum derring, svo segjandi: Hvað er
þetta? Býður hann ekki staup?
Það var á þeim árum, er Hallur Ásgrímsson og Jón Stein-
dór Norðmann frá Barði störfuðu við Jakobshöndlun, að
Baldvin svifaði inn með tunnuna í þverpokanum. Var búð-
argólfið forarsvað, og lagði brennivínsdamp upp af; ölteiti
og háreysti við diskinn. Þá kvað Baldvin:
Faktorsþjónar fylla glös,
færist tjónið svínum.
Hér er dóna drukkin kös
dimm fyrir sjónum mínum.
Baldvin fékk vel í staupinu að kvæðalaunum. Það var
gott að vera skáld í þá daga.
Baldvin setti mikinn svip á bæinn. Þrátt fyrir áberandi
vínhneigð var hann í miklum metum. Ef til vill má rekja
til hans, hve mikið var ort á Sauðárkróki síðar og hve
mikillar hylli vísnagerð naut þar.
Þess er áður getið, að Árni klénsmiður hafi komið upp
veitingastofu í húsi sínu. Ekki er með vissu vitað, hvenær
hann hóf greiðasölu, en byrjaður er hann að hýsa gesti og
veita beina árið 1877. En þau hjón gerðu enn betur: Þau
skutu skjólshúsi yfir sjúklinga, ein kompan í bæ þeirra
var sjúkrastofa. íbúð, drykkjustofa, sjúkrahús undir sama
þaki. Merkilegt þríbýli! Hjónin munu hafa ráðizt í þetta
fyrir tilmæli Boga læknis Péturssonar, sem um skeið var
á Sjávarborg, og síðar Árna læknis Jónssonar, sem átti
heima á Sauðá, fyrst eftir að hann kom til héraðsins.
Séð frá Kirkjutorgi inn eftir Skagfirðingabraut. Bifröst er á hsgri
hönd. Myndina tók Stefán Petersen.
Sigríður húsfreyja annaðist sjúklingana og hlynnti að þeim
eftir fyrirsögn læknis og er því raunar fyrsta hjúkrunar-
kona á Sauðárkróki. Þegar dætur hennar stálpuðust, hjálp-
uðu þær henni við hjúkrunarstarfið . . .
Gestaherbergin voru kompur uppi á loftinu yfir drykkju-
og sjúkrastofu. Stóð Sigríður einnig fyrir veitingasölunni.
Hún var hinn mesti skörungur, mikil til geðs og gerðar,
og enginn skapbætir bónda sínum, enda nefndu gárungar
hana Sigríði stórráðu. Brennivínsberserkir töldu sig stund-
um ofurliði borna af húsfreyju. Aðrir kvörtuðu um, að hún
væri dýrseld. Þeir munu þó hafa verið flestir, sem kunnu
að meta rétt viðleitni hjónanna. Vel lætur Sigurður frá
Balaskarði að vistinni þar, sér ástæðu til að geta hennar
í ævisögu sinni áratugum síðar. Fæði og gisting var ein
króna, og var oftast goldið í gjaldvöru; ull, skinnavöru eða
sláturafurðum, einnig í prjónlesi. Því sagði Baldvin skáldi,
er Claessen spurði hann í gamni, hvernig Sigríður í Verts-
húsinu tæki honum, er hann kæmi þangað ofurölvi:
Fjötur slítur harma hún
hýrri með ásjónu,
þegar lítur reflarún
rönd á bjartri krónu.