Vikan - 21.12.1972, Blaðsíða 38

hei&skiru lofti: þetta var eigin-
lega smábær, þegar ég fór i
burtu, en i dag er þetta orðin stór-
borg með Uthverfum. I gamla
daga var rúnturinn hérna i öllu
sinu veldi, þá gekk prúðbúið fólk
hér um með börnin sin á kvöldin,
kynlegir kvistir, virtir listamenn
og allskonar fólk. Þarna mæltu
piltar og stúlkur sér mót, sem
sagt, miðbærinn var þá miöstöð,
einskonar hjartastaður
Reykjavikur. En nú, þegar ég
áttaði mig á að rúnturinn var ekki
lengur, þá hugsaði ég nú, þetta er
orðið eins og stóru borgirnar i
Mið-Evrópu, þar sem allt er
komið i úthverfin, eiginlega inn á
heimilin, farið að dreifast frá þvi
sem einu sinni var miðpunktur.
Þessi einkenni smábæjarins, sem
Reykjavík hafði enn þegar ég fór,
voru mörg ákaflega hrifandi, en
nú eru þau horfin og sjálfsagt
komin önnur gæði i staðinn.
— Kom þér þessi breyting á
óvart?
— Hún er sjálfsagt eðlileg, i
samræmi við þá heildar-
breytingu, sem hefur verið að
verða á þessu þjóðfélagi, frá
fiskimanna- og bændaþjóðfélagi
inn i marga aðra þætti, eins og
iðnað og stóraukna verzlun.
— En hvernig var að byrja
aftur á þvi að leika á móður-
málinu?
— Það var stórkostleg upplifun.
Og að mega tjá sig á þvi yfirleitt.
Það var feykilega erfitt fyrstu
dagana, ég var þá stöðugt að þýða
af þýzku yfir á islenzku. En eftir
aö þessir fyrstu erfiðleikar voru
yfirunnir, var það eitt að tala
málið mikil hátið fyrir mig. Og
það var mjög ánægjulegt hvernig
tekið var við mér, bæði félagar
minir og fólkið yfirleitt, áhorf-
endurnir. Það hafði mikil áhrif á
mig að fá slíkar móttökur og
verða aðnjótandi slikrar hlýju, fá
viðurkenningu fyrir það sem ég
gerði og verða var eftirvæntingar
vegna þess, sem til stóð hjá mér.
Og einu verð ég að bæta við: það
var alveg stórkostleg uppgötvun
að átta sig á að Islendingar eru
liklega áhugamesta leikhúsþjóð,
sem til er. Ég býst ekki við að það
þekkist neinsstaðar annarsstaðar
i heiminum, að tvö hundruð
þúsund manns fari i leikhús á ári.
Að hugsa sér ef til dæmis færu
sextfu milljónir manna i leikhús i
Vestur-Þýzkalandi árlega, þá
væri nú sætanýtingin einhver
önnur en hún er þar i landi. Ég
held að þetta komi dálitið til af
þvi, að þessi mikli áhugi okkar
tslendinga fyrir bókmenntum,
hann viröist tengjast leikhúsinu.
— Þú hugsar þér að vera til
frambúðar i Zurich?
— Já, ég hef þaö i huga. Ég
kann vel við mig þar, og vil ekki
sieppa sambandinu við þann stað,
fremur en ísland. Annars hefur
það alltaf verið þannig með mig,
að ég hef átt heima þar sem ég
hef veriö að vinna. Ég hef gaman
af aö vinna, og það hefur gert að
verkum að heimþrá hefur aldrei
hrjáð mig að ráði, hvar sem ég
hef verið.
Eins og vikið er að I viðtalinu,
eru þeir félagar að þýða Dómínó
á þýzku með sýningar i sjónvarpi
og leikhúsum fyrir augum. Þá er
Jón að mestu búinn að snúa
Dúfnaveislu Laxness á þýzku.
Þeir félagar vinna saman að
þýðingunum þannig, að Jón
„hráþýðir”, eins og hann orðar
þáð sjálfur, en siðan fara þeir
báðir yfir verkin og lagfa ra mál
og stil. Þess má að endinju geta,
að þeim Hadrich og félögum hans
frá . Þýzkalandi hefur komið til
hugar að festa kaup á húsi hér-
lendis, til að eiga hér athvarf og
geta haft hentisemi sina með
sem minnstum fyrirvara þegar
að þvi kemur að leið þeirra liggur
hingað aftur, sem full ástæða er
til að ætla að verði.
dþ.
„EKKI AÐEINS
ENGLARNIR .. “
Framhald af bls. 17.
borgin var ofurlitið afskekkt, og
meistaraverk hans, „Saga
krossins”, féll i gleymsku. Það
var ekki fyrr en i byrjun þessarar
aldar, að menn uppgötvuðu á ný
snilldarverk hans. Gagnrýnendur
nú á dögum telja Piero della
Francesca oft nýtizkulegastan
gömlu meistaranna og fyrir-
rennara Cézanne og Picassos.
En Piero sýndi meiri trúarhita
en nútimamálarar og einlægara
hjartalag. Manngæzka hans
kemur berlega i ljós i „Fæðingu
Krists”. Yfir myndinni hvilir
þægilegur og heimilislegur blær,
þar sem heilög guðsmóðir sker
sig úr hinni hversdagslegu
heildarmynd.,
Jesúbarnið, sem liggur i einu
horninu á skikkju heilagrar guðs-
móður, þarfnast móður sinnar,
eins og venjulegt barn þarfnast
móður, og teygir sig eftir henni.
Englakórinn gæti átt fyrirmyndir
sinar meðal barnanna. Asninn
rymur, uxinn starir sljóum
augum á Jesúbarnið: óheflaðir
fjárhirðar fá ekki augun af
þessari ójarðnesku sýn: og Jósep,
sem gengið hefur hina erfiðu leið
frá Nazaret til Betlehem, hallar
sér lúinn upp að söðlinum á baki
asnans.
Sérhvert smáatriði samsvarar
sér snilldarlega vel. Hrörlegir
veggir og þak gripahússins sýna á
meistaralegan hátt afar sann-
færandi fjarvidd. í bak-
grunninum til hægri má sjá turna
og spirur i Arrezzo. Það hlykkjast
dalur með ökrum, skógum. og
kalksteinshúsum eins og Piero
þekkti svo vel i þorpi sinu, San
Sepolcro. Allt er þetta undir heið-
skirum himni, sólargeislarnir
brotna I bláleitri móðu, og virðist
myndin forboði fyrstu upp-
götvana impressionista i
málaralist.
„Ekki aðeins englarnir, heldur
litirnir virðast syngja,” segir
hinn frægi sérfræðingur i lista-
sögu, Sir Kenneth Clark, sem
kunnur er orðinn hér á landi fyrir
sjónvarpsþætti sina um sögu sið-
menningarinnar. Litir Pieros og
litabeiting hans frá dökkum litum
til ljósra til að ná nákvæmari
fjarvidd, varð til þess að lita-
meðferð á Italiu tók miklum
framförum. 1 „Fæðingu Krists”
má greinilega sjá þessa snilldar-
legu litameðferð, þótt myndin sé
nú nokkuð farin að fölna. Það
mætti kalla myndina „sinfóniu i
bláu” — allt frá sterkbláum lit
skikkju Mariu meyjar og blá-
gráum klæðum englanna og
myrkbláum skuggunum i gripa-
húsinu til hinna veikfjólubláu lita
i landslaginu og hinum sól-
bakaða, veikbláa himni. öll þessi
litabeiting var þaulhugsuð hjá
Piero. Hann trúði þvi, að
alheimur gúðs væri byggður upp
á strang stærðfræðilegan hátt.
En þegar við stöndum frammi
fyrir þessari mynd af fæöingu
Krists, gleymum við, að Piero
della Francesca var „bezti'
rúmfræðingur sinnar tiðar”.
Okkur hættir jafnvel til að
gleyma þvi, aö við erum að horfa
á málverk. Við bókstaflega
skynjum móðurástina. Eins og
móðirin, erum við full undrunar
og aödáunar. Við heyrum næstum
trúarhitann i söng englanna:
„Dýrð sé guði i upphæðum og
friður á jörðu með þeim
mönnum sem hann hefur
velþóknun á.”
EILÍF ÆSKA
Framhald af bls. 22.
— ó, Michael . . . . Og meðan
hún var að festa á sig eyrna-
lokkana, sá hún i speglinum að
hann opnaði flauelsöskju og tók
upp hálsfesti, sem var i stil við
lokkana. Hann festi hana um háis
hennar.
— En Michael, hvislaði hún og
starði á þessa stórkostlegu
skartgripi. — Þetta hlýtur að hafa
kostað ofsalegar fúlgur. Er þetta
hægt . . . .ég á við núna . . . ég
meina að þegar þú þarft að borga
svo mikið til ferðarinnar, og eftir
það sem þú tapaðir á oliunni ....
Hann sneri henni við og brosti,
vafði hana svo að sér og sagði: —
Þegar eiginmaður kaupir ein-
hverja vitleysu handa konunni
sinni, þá er hyggilegast fyrir
hana að þakka honum vel fyrir
og hafa engar áhyggjur af
reikningnum.
Hún kyssti hann. — Þetta er
dásamlegt og ég elska þig.
— Þú getur skartað með þessu,
þegar við komum til Sviss og
gengið I augun á lafði de Ross.
Hún er rik, gömul nöldurskjóða
og hún verður þar um sama leyti
og viö. En meðal annarra orða,
hvernig ætlarðu að þakka mér
rækilega fyrir þetta.......
Hún brosti, tók I hönd hans og
dró hann með sér að rúminu.
Ungi maðurinn var með þykkt,
svart hár, sem náði niður á axlir.
Hann vó sig upp á laugarbarminn
og þaðan glapsaði á sterklegan,
sólbrúnan likama hans.
Lafði Kitty de Ross leit á hann
yfir brúnina á sólgleraugunum.
— Farðu og náðu I Blóðmariu
handa mér.
Hún lá og teygði úr sér i
hvilustól við laugina fyrir utan
einbýlishúsið i Tangier, húsið,
sem hafði kostað hana hundrað og
tuttuguþúsund pund fyrir gengis-
fellinguna.
Hugh Barstow nuddaði siða
hárið með baðhandklæði. — Ég
hélt þú ætlaðir að biða með það
fram yfir hádegi. Hefirðu
nokkurn tima prófað að drekka
ekki neitt fyrir hádegisverð? Það
gæti verið sniðugt, svona til til-
breytingar.
— Ef það hentar mér aö verða
drukkin fyrir morgunverð,
hádegisverð eða i skini mánans,
þá er það mitt mál en ekki þitt,
vinur minn.
Laglegur er hann, hugsaði lafði
Kitty, en háttvisinni er ekki fyrir
aö fara. Reyndar var ekki við
öðru að búazt af svona pop-
söngvara frá New Jersey, sem
hún hafði fundið fyrir hálfum
mánuði á Casino d Ariquie. Hún
haföi reyndar stundum gaman að
ruddaskap hans. A þriöja og
fjórða tug aldarinnar hafði lafði
Kitty verið einn kunnasti
skemmtikraftur I London á álitin
ein fegursta kona Evrópu. Nú var
hún orðin sextiu og sex ára,
hörundiö gróft og ljósa háriö stri-
legt af sifelldum litunum. En
ennþá var hún vel vaxin. Um 1947
þegar hún giftist hinum vell-
auðuga Henry de Ross lávaröi,
hafði hún veriö ódrukkin við og
við, en eftir aö hann dó, fyrir
fimm árum, hirti hún ekki um að
draga neitt af sér viö drykkjuna.
Hugh fleygöi handklæöinu I
stól. — Og hvaö á aö gera I
dag?spurði hann. — A að fara
eitthvað með hommunum hérna
niöurfrá aftur?
— Góði Hugh, ég vildi óska að
þú hefðir ekki svona ruddalegt
orðbragð, þegar þú minnist á
Georg og Archibald. Georg er'
greindur rithöfundur og ég er alls
ekki viss um að Archibald sé kyn-
viltur.
— Hversvegna notar hann þá
varalit?
— Ja, hvað sem þvi liður,þá
38 VIKAN 51. TBL.