Vikan - 12.12.1974, Síða 32

1
hjónum, því foreldrar hans voru
barnmörg og fátæk og komu
honum þvl I fóstur. Fóstur-
foreldrar hans voru hjönin Ragn-
heiBur Guömundsdóttir frá
Hróarsholti I Flóa og Stefán
Eirlksson frá Laugum i Hraun-
geröishreppi. Stefán var góður
bóndi og hagur vel, stundaöi
trésmíöi allmikiö fram? eftir
aldri. Ragnheiöur og Stefán
bjuggu góöu biii og voru viö góö
efni. Þau voru hagsýn og
ráödeildarsöm, hyggin og góöir
uppalendur. Þau voru sérstak-
lega þjóöleg og kunnu góö skil á
öllu, er laut aö fornum háltum og
trú, jafnt á huldufólk og aöra
vætti.
Astgeir fékk hjá þeim gott
uppeldi og góöan _ undirbúning
undir lifsbaráttuna. Hann var
f PSr Lagerkvtst
Maríanma
Höfundur bókarinnar Mari-
amne, Pár Lagerkvist,
hlaut bókmenntaverðlaun
Nóbels árið 1951.
Skáldsagan Mariamne er
leitun að svari við sígild-
um spurnum mannanna,
eigin hugmynd höfundar
um Heródes konung og
eiginkonu hans, Mariam-
ne. Hann hefur áður leitað
til biblíuefnis í skáldsög-
um sínum. Má þar nefna
Barrabas, sem er vel þekkt
hér á landi, og líklega
frægasta bók höfundar.
Bókin er þýdd af sr. Gunn-
ari Árnasyni.
vel greindur, næmur, hagoröur,
lagvirkur. Hann var bókhneigöur
og las allt, er hönd á festi. Hann
læröi ungur aö draga til stafs, og
æföi sig I aö skrifa meö þvi aö rita
stafi og orö á svell á vetrin, og
lýsir þaö hvorttveggja hagsýni og
menntalöngun.
Snemma bar á þvi að Astgeir
var dulrænn og varö var ýmissa
fyrirbæra, er aðrir skynjuöu ekki.
Hann lét ekki mikiö á sliku bera,
naut þess aðeins einn, án þess að
gefa öörum hlutdeild i sllku.
Ástgeir sagöi mér eftirfarandi
sögu, er gerðist á uppvaxtarárum
hans:
Svo bar við seinni hluta vetrar,
aö hann þurfti einhverra erinda
út I Langholtshverfi, en það er
bæjarhverfi fyrir utan Sortann i
sömu sveit og Litlu Reykir. Hann
eftir spænska snillinginn
Miguel Cervantes, sem
varð ódauðlegur með
skáldverki sínu um Don
Quijote. Sagan fjallar um
líf afbrotamannanna ,,sem
lifa góðu lífi faldir undir
glæsimennsku heimsborg-
arinnar” — Guðbergur
Bergsson þýddi bókina.
Einnig er útkomin í flokki
smábókanna LJÓÐ OG
SAGNAMÁL, eftir Jón Þor-
leifsson frá Hvammi í Döl-
um. Hann var í tölu efni-
legustu skálda síns tíma,
þegar hann lést, aðeins 34
ára að aldri, árið 1860.
lagöi af stað heiman frá Litlu
Reykjum upp úr hádegi. Gang-
færi var gott, snjóföl nokkurt á
jöröu en fariö var aö blota um
morguninn, er hann lagði af staö,
og var viða orðið autt i þúfum og
imúm. Þaö leit fremur
rigningarlega út, var dimmt I
lofti og drungalegt aö sjá yfir
landiö, vetrardimman var i
algleymingi, er liöa tók á daginn
Ástgeir fór fótgangandi, enda
var leiöin ekki löng út i Lang-
holtshverfiö, klukkutima gangur
aö kalla. Honum sóttist feröin
greiölega úteftir, og bar ekki til
tiöinda á leiðinni. Hann stansaöi
alllengi I hverfinu og kom þar á
flesta bæina, þvi hann var vel
kunnugur fólkinu og átti þar góða
vini og jafnaldra, er hann hitti
sjaldan. Honum var tekiö tveim
höndum, og var fólkinu mikil
gleöi aö þvi aö fá gest til a&
spjalla við.
Ástgeir kunni frá mörgu aö
segja, bæði tiöindum úr sveitinni
og ýmsu, er fréttnæmt var úr
öörum sveitum, þvi uppsveitar-
menn fóru gjarnan á vetrin niður
hjá Litlu Reykjum á leið til og frá
kaupstöðunum á Eyrum, bæöi
Eyrarbakka og Stokkseyri. Hann
kunni þvi aö segja frá tiöindum,
sem voru ný og fersk. Hann kunni
vel aö segja frá, var athugull
og ifór rétt og vel meö almenn
tiöindi. Honum dvaldist þvl furöu
lengi um daginn hjá vinum slnum
I Langholtshverfinu, og var
honum rlkulega veitt I góð-
geröum.
Þaö var fariö aö dimma, þegar
Astgeir lagði af staö heimleiöis.
Veður var eins og um morguninn,
þó öllu drungalegra og þungbúið I
lofti svo ekki sá til tungls. Veður
var aö vlsu þurrt, en fremur var
rigningarlegt. Mátti búast viö
svartamyrkri, þegar liða fór á
kvöldiö.
Astþór óttaðist hvergi að halda
af staö undir nóttina. Þaö var
ekki nema stutt bæjarleiö austur
aö Reykjum. Hann var þaul-
kunnugur leiöinni, enda alinn upp
viö Sortann. Hann kvaddi fólkiö I
Langholtshverfinu, og lagöi slöan
af staö. Honum var boöin fylgd,
en hann afþakkaöi hana og taldi
sér allar leiöir færar eins og væri
um hásumar.
Astgeir gekk hratt fyrsta
spölinn, austur I Hrossaskjólin.
En þegar þangað kom, var komiö
niöamyrkur, svo hann sá ekki
glætu frá sér, og voru ljósin á
bæjunum I Langholtshverfinu
ekki sjáanleg lengur. En hann
lagöi óhikaö á Sortann, þótt átta-
laus væri aö kalla.
Sortinn var samofinn
myrkrinu. Snjórinn haföi sjatnaö
og horfiö um daginn, svo þaö var
ekki lengur birta af honum, þvl
góö hláka haföi veriö daglangt.
Myrkriö var algjört. En ferö
undir slíkum kringumstæöum á
llka slna töfra, heillandi og
framandi og jafnvel skemmtilega
fyrst I staö. Ástgeir var hug-
rakkur ferðamaður, vanur aö
vera einn á ferö I myrkri og
misjöfnu veöri, hugrakkur og
öruggur I hverri raun.
Astgeir var I góöu skapi, kátur
og léttur I spori, endurnærður af
skemmtilegum viöræöum viö
fólkið I Langholtshverfinu.
Myrkriö varö honum ekki til
angurs fyrst i stað. Hann tók
varla eftir þvi, hve dimmt var.
Endurminningin um dvölina dag-
langt I Langholtshverfinu merlaöi
hug hans. Þaö var mikil til-
breyting I gráum hversdags-
leikanum að fara á aöra bæi, fá aö
njóta þess aö vera gestur hjá góöu
og þægilegu fólki, njóta rikulegra
veitinga viö skemmtilegar
viöræöur I sönnum og traustum
vinahópi. Hann lék þvl á als oddi.
Hann hugöist ganga hratt austur
Sortann og verða fljótur heim aö
Reykjum, ná þar háttum.
Astgeir geröi ráö fyrir, aö hann
myndi bráðlega sjá ljósin heima á
Reykjum, þvl hann gekk hratt.
En hann varö bráðlega vis þess,
aö annað var I efni. Hann gekk
lengi, langtum lengur en eölilegt
var. Hann haföi ekki úr, enda var
þaö sjaldgæft á þessum árum aö
alþýöufólk ætti slika hluti. En
hann var rólegur, og hvergi
hræddur, tilbúinn að mæta þvi,
sem aö höndum bar.
Hann sá, aö hér var ekki allt
meö felldu. Timaskyn hans var
gott, óbrenglað eins og algengast
er hjá alþýðufólki. Hann fann vel,
aö hann var búinn aö vera á ferð
sinni að minnsta kosti tvöfaldan
tima viö þaö sem eölilegt var.
Hann átti sem sagt fyrir löngu að
vera búinn að sjá ljósin heima á
Litlu Reykjum.
Hann var fljótlega viss, aö hann
var oröinn villtur og var búinn aö
fara nokkra hringi um Sortann.
Hann fór að skyggnast eftir
einhverjum kennilegum stööum,
dæl, rima eöa þúfum, svo hann
gæti áttaö sig. Hann var þaul-
kunnugur þarna og sérstaklega á
leiöinni milli Langholtshverfis og
Reykja. Hann var búinn aö
stunda þarna heyskap og margs
konar störf viö skepnuleitir og
fleira. Honum þótti þaö undar-
legt, ef hann kæmi ekki bráðlega
auga á eitthvaö, sem hann gæti
áttaö sig á.
Hann eigraði um góöa stund, en
fann ekkert, er hann gæti tekiö til
ákvöröunar. Hann var villtur,
fullkomlega villtur. Honum þótti
þetta furöulegt, en honum bauö
ekki ótti af þessum staöreyndum.
Hann hugsaöi ráö sitt meö yfir-
vegun og athugaöi, hvaö honum
yröi helzt til ráöa. Villan var
honum mest I huga fyrst I staö, en
bráölega varö honum annaö ljóst,
er nlsti hann og skelfdi I fyrstu.
Honum fannst sem hann kenndi
ósýnilegan förunaut I návist sinni,
er reyndi aö tæla hann og fá hann
til aö fara aö sinni vild. Hann sá
ekki þennan förunaut, en hann *
skynjaöi hann I leynd sinni og
ógn. Honum fannst, að hann væri
á undan sér, tælandi um rima og
dælar, heföi seiöandi og lokkandi *>
áhrif og ókennilegt vald. Hann
fann, aö hann seiddi sig um sömu
slóöina aftur og aftur, I eintóma
hringi. Hann fór að seinka för
sinni ganga hægt og rólega. Hann
reyndi aö finna spor sln 1 mýrinni,
en þaö var auövitaö vonlaust,
jafnt af völdum myrkursins og af
hinu aö þau mörkuöu lltt I mýr-
inni. Hann var algjörlega á valdi
BÓKAÚTGÁFA
MENNINGARSJÓÐS
£
Kiljur
Mariamna
Króksi og
Skeróir
32 VIKAN 50. TBL.