Vikan - 02.01.1976, Page 38

STRANGT
VARÐHMD
eftir Vilhelm Moberg.
Flestir muna eftir Vesturförunum, sem sýndir voru í
sjónvarpinu ekki alls fyrir löngu, en höfundur þeirra
var einmitt sænski rithöfundurinn Vilhelm Moberg. Þegar
Moberg var ungur, gegndi hann herþjónustu eins og þá
gerðist og gekk með unga menn, og um hermennskuna
skrifaði Moberg bókina I vapenrock och linnebyxor (i
hermannajakka og léreftsbuxum), sem kom út árið 1921
undir höfundarnafninu Ville i Momála. i bókinni segir
Moberg í léttum tóni frá vistinni í hernum, og er þar
aó finna margar skemmtilegar lýsingar eins og kaflinn, sem
hér birtist, er gott dæmi um.
Ekki veit ég, hve margs konar
refsingum herlögin gera ráð fyrir,
að hægt sé að beita varðliða, en
ég hcld ég hafi reynslu af þeim
flestum. Allar hafa refsiaðgerðirnar
það markmið að gróðursetja ótta
og skrckk í hjarta dátans, og flestar
gera það líka, þótt í misjöfnum
mæli sé. Ég er þaulkunnugur þessu
þar sem ég hef sjálfur töluverða
reynslu af áhrifum refsinganna.
Fyrst er rétt að geta búðastraffs-
ins. Því er oftast bcitt fyrir minni
háttar yfirsjónir, en stundum þó
einnig fyrir alvarlegri brot eins og
ef manni af misgáningi verður það
á að snúa annarri stórutánni þuml-
ungi lengra út en hinni í leik-
fiminni, ef maður gleymir að fara
úr léreftsnærbuxunum á kvöldin,
eða ef byssan manns virðist hafa
tilhneigingu til að fara að ryðga.
Svensson 78 fékk fjórtán daga búð-
arstraff fyrir að hrópa ,,ójafnt”
fáeinum tónum of hátt. þegar rót-
inni var deilt út. Hann misskildi
refsinguna, og áður en lcið á löngu,
rakst kapteinninn á hann inni í
borginni.
— Er 78 í borginni? spurði
hann. — Hann er í búðastraffi.
— Já, kaptcinn, svaraði 78. — Ég
hef hcldur ekki verið í búðunum
I margar nætur.
Hann hélt semsé, að hann mætti
ckki koma í skálana.
Ég var í cldhúsinu. þegar ég
hlaut umrædda refsingu. Ég átti
að hafa til matínn handa dagvakt-
inrú, og eins nærsýnn og ég er,
ríndi ég skemmdu kartöflurnar úr.
Dagkorpórallitjn skammaði mig
rækilcga, og ég fékk viku búða-
straff. Þctta var lítil refsing, en ég
hafði hcldur ekki brotíð af mér vilj•
andi.
Þetta var í ágúst, og það var stór-
kostlegt tunglskin laugardagskvöld-
ið, sem ég var I búðastraffi. Ég lá
aleinn heima í skálanum — allir
hinir höfðu fengið leyfi. Máninn
skein svo fagurlega inn um glugg-
ann og sló silfurbjarma á hvers-
dagsjakka Anderssons visikorpórals,
sem lá á kojunni hans. Einhvers
staðar langt að bárust harmoniku-
tónar og skvaldur í stúlkum, já,
utan búðanna var allt fullt af freist-
ingum. Þess vegna fannst mér
búðstraffið mjög þvingandi. Að
það skyldi nú þurfa að vera fullt
tungl cinmitt þetta kvöld! Min
venjulega óheppni!
Þcgar undiroffíserinn kom að
!;ta eftir klukkan kortér í tíu um
kvöldið, tók ég mér stöðu af þvi-
líkum krafti, að járnkojurnar skulfu
eins og við jarðhræringar, og hvers-
dagsjakkinn hans Anderssons vísi-
korpórals datt niður á gólf. Ég
var nefnilega argur og lciður, og í
þeim anda gaf ég eftirfarandi
skýrslu:
— Korpórall, skáli númer 1: einn
maður viðlátinn; fjórir í heimsókn
hjá kærustunum, tveir í gilli, tveir
í bíó, niu á óþekktum brautum,
sannast rétt!
— Ég fékk ekki alls fyrir löngu
bréf frá fyrrvcrandi varðliða, sem
var mjög óheppinn í þjálfunarbúð-
unum. Hann óskaði mér til ham-
ingju með að hafa losnað við þá
refsingu, scm fólgin er í að þurrka
leirtau á sunnudögum. Sjálfur varð
hann að þola þessa sýslan, ,,sem er
svo niðurlægjandi fyrir karlmann”
á sjálfan uppstigningardag, og á
meðan beið stelpan hans fyrir utan,
skrifaði hann.
En ég hef líka verið í sunnudaga-
þjónustu og það tvo sunnudaga í
röð. Auðvitað var það ekki á upp-
stigningardag og mín beið engin
stúlka — slíkt gerist ekki á hverjum
sunnudegi — en mér fannst það
nógu slæmt fyrir því. Ég gat þó
huggað mig við það, að ég lærði
eitthvað eins og dagkorpórallinn
sagði. Nú get ég þjónað til
Jaorðs I veislum, sama hve fínar þær
eru, þegar ég kem heim.
Reyndar eru refsingar fyrst og
fremst varðhald, og þau eru tvenns
konar — gæsluvarðhald og strangt
varðhald. Hið fyrra hef ég þcgar
reynt eins og komið hefur fram.
Hvað átt er við með hinu síðara fékk
ég á hinn bóginn ekki að vita fyrr
en núna um daginn, að ég varð mér
úti um nokkra sólarhringa af slíku.
Ég vil nefnilcga ekki, að mér sé
neitt ókunnugt í þjónustu krún-
unnar.
Því var það, að ég reis upp- í
rúmi mínu kvöld eitt stuttu eftir
að kyrrt var orðið. Ég mundi allt
í einu, að ég átti erindi til borgar-
innar, sem hæglega mátti reka þetta
kvöld.
Plommondahl korpórall hraut
svo allur skálinn lék á reiðiskjájfi,
og skálafélagi minn, sem ég hef
ekki sem bestan bifur á, svaf
svefni hinna réttlátu, það var semsé
cngin áhætta.
Ég klæddi mig, og í flýtinum
og myrkrinu fór ég í léreftsbuxurn-
ar í stað gráu, röndóttu buxnanna.
Svo stikaði ég af stað og tók
ekki eftir mistökunum, fyrr en ég
var kominn niður í bæinn og hafði
gengið næstum hálfa Stórgötuna.
Þá mætti ég góðglöðum, sterk-
legum lautinant, reglulegum Her-
kúles. Við höfðum ekki verið
kynntir hvor fyrir öðrum, og ég
þckkti hann ckki. Ep lautinantinn
þekkti mig af myndinni, sem feng-
in eröllum offíserunum.
— Þú mátt ekki fara t bæinn
í léreftsbuxunum, sagði hann.
— Farðu heim og leggðu þig,
og lestu reglugerð hersveitarinnar.
— Buxurnar eru heilar og hreinar
svaraði ég, því að ég hafði ekki haft
þær til afnota nema í mánuð.
—Það eru bara þrjár bætur á rass-
inum, og þær sjást ekki fyrir jakk-
anum.
— Snáfaðu heim, svo sveitin
þurfi ekki að skammast sín
fyrir þig, sagði lautinantinn ákveð-
inn.
Hann meinti vel — það gera
allir lautinantar — og ég hlýddi.
Lautinantinn gat samt sem áður
ekki þagað um þetta mót okkar,
heldur sagði yfirmanni mínum frá
því, og daginn eftir kallaði hann
mig fyrir til að yfirheyra mig um
ólöglega notkun mína á lérefts-
buxum krúnunnar.
Núverandi kapteinn minn er ekki
nærri eins strangur og sá, sem áður
var yfir mig settur. Ætíð hefur
farið vel á með okkur og aldrei
komið til vandræða. Rannsóknin
var því hin þægilegasta og tók ekki
nema sex mínútur. Enginn hlýddi
á yfirheyrsluna, nema skrifari, sem
bæði var lítill og magur.
Kapteinninn spurði mig, hvort
ég hefði nokkurn tíma áður farið I
bæinn I lércftsbuxum og her-
mannajakka, sem ég sannleikanum
samkvæmt svaraði, að ég hefði ekki
gert. Þá fannst honum, að ég væri
óheppinn að vera nappaður I þetta
eina skipti, sem ég féllst á af hcilum
hug.
Þá komu í Ijós nokkur atriði,
sem bættu gráu ofan á svart, til
dæmis, að þrjár bætur voru á rass-
38 VIKAN 1. TBL.