Vikan - 21.06.1979, Blaðsíða 27

ins kreppan gerist. Konu á fimmtugsaldri
án menntunar og atvinnumöguleika getur
t.d. fundist skilnaður miklu meira ógn-
vekjandi en 25 ára stúlku með menntun og
atvinnumöguleika.
Ytri félagslegar aðstæður skipta miklu
máli fyrir þann sem lendir í sálrænni
kreppu. Ef lifskjör fólks eru slæm getur
sálræn kreppa haft alvarlegar afleiðingar.
Fjögur stig sálrænnar kreppu
Johan Cullberg hefur skipt sálrænni
kreppu í fjögur stig sem hver sá þarf að
reyna sem í henni lendir. Dæmi um þessi
fjögur stig eru eftirfarandi.
1. „Sjokkstigið”
Fyrsta viðbragðið við kreppunni er það,
að sá sem verður fyrir henni reynir að
komast hjá því að skilja það sem hefur
gerst. Hann getur ekki almennilega skilið
hvað hefur gerst. Viðbrögðin geta verið
misjöfn. Sumir geta virst alveg rólegir og
yfirvegaðir á yfirborðinu en skynjað
mikinn óróleika og truflun innra með sér.
Aðrir geta orðið líkt og steinrunnir og
þunglyndir.
eru erfiðleikar með svefn, þunglyndi,
lystarleysi og þreyta. Sállíkamleg einkenni,
eins og t.d. magaeinkenni, geta gert vart við
sig, og í sumum tilvikum hefur maðurinn
brenglað raunveruleikaskyn. Sjálfsmorð
geta komið fyrir á þessu stigi.
3. Viðgerðar- og úrvinnslustigið
Þetta tímabil getur varað frá nokkrum
mánuðum upp í ár. Það felur í sér að
einstaklingurinn byrjar smám saman að
losa sig við hið liðna og átta sig á lífinu og
framtíðinni. Ef reynt hefur verið að vinna
úr því sem gerðist er möguleiki á því að
manneskjan geti metið ábyrgð sína og sök á
því sem gerðist. Þannig er hægt að meta
aðstæðurnar á raunhæfari hátt. Þeim sem
getur unnið sig í gegnum slíka kreppu
finnst oft að hann sé reynslunni ríkari og
þroskaðri en áður en kreppan skall yfir.
4. Uppbyggingarstigið
Ef einstaklingnum hefur tekist að
komast vel yfir úrvinnslustigið er mögulegt
aðkomastút úr kreppunni án þess að hljóta
ævarandi skaða. Kreppan getur skilið ör
2. Viðbragðsstigið
Viðbragðið kemur þegar maðurinn getur
ekki lengur haldið því frá sér sem hefur
gerst og neitað þýðingu þess. Maðurinn
byrjar að skynja raunveruleikann og
hleypa óttanum að innra með sér.
Á þessu stigi fer sá sem hefur lent í
kreppunni að fást við sorg sína, og hann
reynir að koma einhverju lagi á þann
rugling sem hann skynjar innra með sér.
Þegar hér er komið er algengt að maðurinn
sveiflist á milli þess að vilja að einhver sé
góður við sig og sjái um sig og þess að vilja
vera einn og óháður öðrum. Spurningin um
hvers vegna þetta gerðist kemur upp og
algengt er að viðkomandi ásaki umheim-
inn. Önnur algeng viðbrögð á þessu stigi
eftir sig. En þegar best lætur finna menn í
henni styrk sem veitir innsæi í nýja og áður
óþekkta krafta. Einstaklingurinn getur þá
byrjað að byggja sér upp nýja tilveru.
Lögfræðileg slagsíða
Allt það sem sagt hefur verið í ofan-
greindu getur verið dæmi um hvernig
einstaklingar bregðast við í kreppu. Atriðin
snerta þá sálfræðilegu þætti sem geta kom-
ið upp þegar kreppa eins og t.d. skilnaður á
sér stað.
Skilnaður hefur lögfræðilega slagsíðu.
Það merkir að aðallega er fengist við fjár-
hagsleg mál fólks og hagnýt atriði út af
börnum við skilnað en ekki við þau tilfinn-
ingalegu atriði og þá sálrænu kreppu er
skilnaðaraðilarnir verða fyrir.
25* tbl. Vikan 27