Vikan - 17.07.1980, Blaðsíða 6

Ær og kýr
Það eru fleiri
fegurðarsamkeppnir
i gangi en hjá
mannfólkinu. T.d.
eru til lýsingar á
dætrahópum ein-
stakra nauta. Það
er ekki vitað til
þess að hliðstæð
samkeppni hafí
farið fram hjá
mannfólkinu, en
hugmyndin er at-
hvglisverð.
Hér er lýsing á
dætrum Hersis
73003: Ýmsir litir
fínnast hjá þessum
dætrum en rauðar,
einlitar eru al-
gengastar. Höfuð er
vel lagað eða svip-
lítið, háls vel
gerður. Bógar
sæmilega gerðir.
Hryggur fremur
beinn. Bolrými gott
eða sæmilegt. Malir
þaklaga og aftur-
dregnar. Afturfóta-
staða góð. Júgur
yfirleitt vel borin,
hnattlaga og jafn-
byggð, en margar
með afturþungt
júgur. Vottar fyrir
skiptingu milli júg-
urhluta. Gleiðir
framspenar áber-
andi. Spenar eru
sívalir, jafnsverir
eða keilulaga.
Spenaoddur er yfir-
leitt ávalur en
einnig algengt sýld-
ur eða stýfður.
Nokkuð um auka-
spena eða nástæða
dvergspena. Mjölt-
un góð en skapgerð
misjöfn, margar
harðlyndar.
uppruna sinn, aðrar fá mannanöfn, rétt
eins og kartöfluafbrigði. Það þekkja allir
hollenska kartöfluafbrigðið bintje, það
eru ekki mörg ár síðan hún Bintje var í
fullu fjöri enn í Hollandi. Og hér heima
eigum við ólafsrauð, kenndan við Ólaf
Jónsson á Akureyri. Og svo getur komið
að þvi að nöfnin fari hringinn, samanber
nafnið sem hús Grænmetisverslunarinn-
ar i Reykjavík gengur undir, Gullaugað.
Mannanöfn eru talsvert algeng á
nautum. Fyrir utan algeng nöfn eins og
Smári og Trausti eru líka söguleg nöfn,
jafnvel goðsöguleg, valin á tarfa. Þar
mætti t.d. líta á nútímasöguna, Stalín og
Jósef voru til og Mussólini reyndar líka.
Stalín á Setbergi við Hafnarfjörð var
meira að segja fæddur á dánardægri
Stalíns í Rússiá. Hann hefur væntanlega
unað sér sæmilega i félagsskap þeirra
Silkilínar og Randalínar, kýrnöfn á Set-
bergi enduðu nefnilega oft á -lín. Nú svo
voru það Snoddasarnir. Nú er Snoddas
hinn sænski sjálfsagt gleymdur, sá sem
kom sá og ... best að fara ekki lengra út
i þá sálma, en hann kom sem sagt til Is-
lands fyrir mörgum árum og söng sitt
Faddería Faddera og hefur orðið líf-
Hluti starfsins að
leita nýrra leiða
Sveinn Hallgrímsson er nú eini ráðu-
nautur Búnaðarfélags Islands í sauðfjár-
rækt. Til skamms tíma voru þeir.tveir og
skiptu með sér verkum þannig að Sveinn
lagði aðaláherslu á kynbótaþátt starfsins
og hafði umsjón með fjárræktarfélögum
um land allt en Árni G. Pétursson, sem
starfaði við hlið Sveins, sinnti einkum
því sem snýr að fóðrun og hirðingu
sauðfjár. Sveinn hefur nú bæði þessi
starfssvið á sinni könnu og hann taldi að
starfið væri einkum fólgið í þrennu: 1.
Leiðbeiningarstarf í ræðu og riti, þ.e. að
skrifa greinar í landbúnaðarrit og koma
fram á fundum bænda, auk þess að veita
héraðsráðunautum leiðbeiningar. 2. Að
koma fram út á við fyrir hönd Búnaðar-
félagsins og kynna islenska sauðfjárrækt
í öðrum löndum. 1 þessu felst m.a. að
skrifa um íslensk málefni í erlend tíma-
rit. Hann hafði nýverið fengið eintak af
Nordiskt Lantbruk, þar sem einmitt er
grein eftir hann um islenska sauðfjár-
rækt. Þar leggur hann m.a. áherslu á
þýðingu ullar og ullariðnaðar fyrir ls-
lendinga. 3. Vaxandi þáttur í starfi sauð-
fjárræktarráðunauta er skýrslugerðir af
ýmsu tagi og seta i nefndum þar sem
fjallað er um sauðfjárrækt. Sveinn Hall-
grímsson sagði að sér þætti þessi þáttur
starfsins orðinn full tímafrekur og tæki
tíma frá þeim þætti starfsins sem fæli í
sér þein tengsl við búskapinn í landinu.
Hluti starfs Sveins er svo að leiða
sauðfjárræktina í landinu á nýjar braút-
ir. Á þessu og siðasta ári hefur verulegur
tími farið í að undirbúa ýmsar nýjungar,
s.s. framleiðslu páskalamba, enn sem
komið er hefur sú framleiðsla miðast við
erlendan markað en í ráði er að gefa ís-
lenskum neytendum kost á að fá nýtt
lambakjöt um páskana líka og væntir
Sveinn þess að íslenskir bændur jafnt
sem neytendur taki þessari nýjung vel.
Feldfjárrækt er önnur ný búgrein sem
tilraunir eru hafnar með. Eins og komið
hefur fram í öðrum fjölmiðlum er þetta
starf bæði mjög timafrekt og mikið starf
liggur í öllum slikum nýjungum. Þar er
mikið ræktunarstarf fyrir höndum ef vel
á að takast. Og nú eru hafnar tilraunir
með að hirða skinn af unglömbum.
Áður fyrr voru þessi skinn reyndar hirt
svo hér er varla um nýjung að ræða, en
aðstæður allar hafa nú reyndar breyst og
nú er svo komið að 40—60 þús. ung-
lambaskinnum er fleygt á ári hverju.
Sveinn taldi eitt mikilvægasta starf
sitt vera að geta kynnt ný framleiðslu-
svið vel fyrir héraðsráðunautum og
bændum um land allt. I sjálfu sér væri
hlutverk Búnaðarfélags Islands ekki að
sjá um framkvæmdahlið einstakra verk-
efna en i reynd þyrfti þó oft að sinna
þeirri hlið mála ef vel ætti að rækja
rannsóknar- og kynbótahlutverk stofn-
unarinnar.
seigur í þjóðarsögunni, a.m.k. meðan
bolakálfar, sem eru notaðir heima við,
eru nefndir Snoddasar. Það fer litlum
sögum af atgervi þessara kálfa. Skuddar
hafa slíkir kálfar verið nefndir.
Svo eru líka nöfn sem þykir sómi að,
það er leitað til Islendingasagnanna,
Sturla og Víga-Skúta hafa báðir verið til
í Mývatnssveit, sá síðarnefndi var reynd-
ar fluttur til Akureyrar. Það hefur verið
haft á orði að Mývetningar hafi ekki
verið hræddir við að fara rétt.með þessi
nöfn, sem virðast reyndar marga hræða.
Og til er nautsnafnið Kiljan, norður i
Kinn, að ógleymdri Sölku-Völku. Skáld-
sagnapersónur hafa gefið fleiri kúm
nöfn og það er ýmislegt sem lesið er til
sveita eins og annars staðar, eins og t.d.
Kapitóla. Úr goðafræðinni fáum við
Óðin og Þór og einhverjum varð á að
stinga upp á því að kalla naut, sem
reyndar hét Rauður fyrir, Frigg, en þvi
var snarlega breytt í Frey. Og þeir í Mýr-
dalnum voru fyrir mörgum áratugum
svo vel að sér i egypskri goðafræði að
þeir skirðu eitt nauöð Apis, reyndar var ís-
lenska útgáfan Abis. Ekki fylgir sögunni
hvort hann hafi uppfyllt útlitsskilyrðin
sem farið var eftir við val þessara háheil-
ögu nauta í Egyptalandi hinu forna né
heldur hvort lífdagar hans voru tak-
markaðir við 20 ár, eins og þar var
venja, og síðan leitað nýrra nautkálfa
eins útlítandi. Úr norrænni goðafræði
nægir að nefna Auðhumlu.
Enn er hægt að finna nöfn sem segja
sögu, Frekja, Blíð og Frenja segja sitt af
hverju um skapgerð kúnna, sem nöfnin
bera, og sé litið í skrá yfir islensk hesta-
nöfn er ekki siður um auðugan garð að
gresja. Blíða, Einurð, Flumbra, Flenna,
Hugljúf, Kergja, Prúð og Röskva, upp-
talningin gæti orðið endalaus á lýsandi
nöfnum. Sum nöfnin segja reyndar
meira um eigandann en hrossið: eða
hvað segir þið um Viskí-Brúnku? Og
nautiðKlaufi.þaðgetur nú sagt sögu um
eigin verðleika og eigendanna. Og á bæ
þar sem heldur hart joótti við kýrnar virt-
ust eigendurnir þekkja ástandið því
þaðan var tarfurinn Klakabítur. Það
þarf ekki litla hugmyndaauðgi til að
finna jafnmörg og fjölbreytt nöfn og til
eru á nautpeningi hér á landi. Þó eru víst
enn fleiri nöfn til á ám þessa lands. Það
er ekkert smáverk að skíra allar þessar
ær. Sauðfé í landinu, það sem sett var á
síðastliðið haust, er næstum 800 þúsund
og meirihluti þess á sér nafn en ekki bara
númer. Á Gilsbakka í Hvítársiðu er 700
fjár og allt nefnt, 500 í Holti í Þistilfirði
og á Hjarðarfelli á Snæfellsnesi, og þar
eru kindur líka skírðar. Glöggir fjár-
menn þekkja svo hverja og eina með
nafni og það sem okkur virðist sviplaus
hjörð er í augum annarra mörg hundruð
mismunandi einstaklingar með sín ein-
kenni og misjafna skapgerð. Ærnöfn eru
svo mörg að þau hafa iðulega verið rím-
uð, þetta dæmi er frá árinu 1935 og geri
aðrir betur:
6Vikan29. tbl.