Vikan - 19.11.1981, Qupperneq 4

Texti: Þórey
Lengi hafði staðið til að kvikmynda
merka bók sem kom út í Englandi árið
1969 og hefur verið á metsölulista um
árabil. En The French Lieutenant’s
Woman eftir John Fowles er ekki
bók sem hlaupið er að að kvikmynda.
Nokkrum sinnum hafði verið tilkynnt
að nú ætti að hefjast handa en jafnoft
var hætt við allt saman og menn voru
farnir að álíta verkið óframkvæmanlegt.
En í haust var loks frumsýnd i Banda-
ríkjunum og Bretlandi kvikmynd með
þessu sama nafni og víst er að margir
biðu hennar með mikilli eftirvæntingu.
Leikstjóri myndarinnar er Karl Reisz,
handritshöfundur Harold Pinter og aðal-
hlutverk eru i höndum Meryl Streep
(Sara/Anna) og Jeremy Irons
(Charles/Mike).
Margslungið listaverk
Sagan er margslungin og fyrst og
fremst listaverk orðs og stíls. Sögu-
þráðurinn er 19. aldar ástarsaga.
Höfundurinn leitast við að draga upp
raunsanna mynd af þjóðfélagi þessa
tíma, uppgangi borgarastétcarinnar,
áhrifum stéttaskiptingarinnar svo og
hræsni og yfirdrepsskap Viktoríutímans.
Bókin er samt sem áður nútímasaga.
Höfundurinn skrifar um tímabilið frá
sjónarhóli nútimans. Inn i söguna flétt-
ast ýmsar þær hugmyndir sem litu fyrst
dagsins ljós á öldinni sem leið en hafa
haft ómæld áhrif á þeirri sem er að líða.
Þar ber hæst tilgátu Darwins um úrval
náttúrunnar, hugmyndafræði Marx um
sögulega efnishyggju og stéttaskiptingu
þjóðfélagsins, og frjálshyggju 19. aldar.
Aðalþemað grundvallast á hugmyndum
um rétt og skyldur einstaklingsins til
þess að ráða eigin lífi og spyrna við
áhrifum samfélags og ríkjandi
hugmyndafræði sem leitast við að móta
hann í einu og öllu frá vöggu til grafar.
Höfundurinn kemur æ ofan í æ fram í
bókinni sjálfur og ræðir um sjálfan sig
og sögupersónurnar og um skriftirnar.
Þannig fjallar bókin ennfremur um
hvað það er að skrifa bók og setur fram
ýmis bókmenntaleg og heimspekileg
vandamál þar að lútandi. Hann boðar
frelsi einstaklingsins til þess að ráða
eigin örlögum, en sem höfundur hefur
hann örlög sögupersónanna á valdi sínu
og getur ekki skorast undan því.
Engir aukvisar að verki
Það var því ekki á færi neinna aukvisa
að gera bókinni skil á hvíta tjaldinu.
Einn þeirra leikstjóra sem vildu spreyta
sig var óskarsverðlaunahafinn Fred
Zinnemann og með honum sjónvarps-
leikritahöfundurinn Dennis Potter. En
Meryl Streep (gervi leikkonunnar önnu, ásamt leikstjóra myndarinnar Karl Reisz.
Lagskona
franska sjó-
liðsforingjans
Árið 1867 — Sars og Charles elskast ó ástríðufullan hátt og það gjörbreytir Iffi
þeirra.
þá fannst engin aðalleikkonan. Fowles
vildi fá Vanessu Redgrave í hlutverkið
en aðrir voru ekki á sama máli. Ekki
varð úr framkvæmdum í það sinnið.
Fleiri vildu reyna og sagt er að einn
handritshöfundurinn hafi fengið tauga-
áfall eftir sex vikur. Það var því ekki fyrr
en leikstjórinn Karl Reisz, sem Fowles
hafði lengi haft augastað á, féllst á að
leikstýra verkinu að skriður komst á
málið. Reisz fékk til liðsinnis engan
minni mann en Harold Pinter sem er án
efa virtasti leikritahöfundur Breta um
þessar mundir. Pinter hefur einnig skrif-
að nokkur kvikmyndahandrit sem þótt
hafa aldeilis frábær.
I margar vikur kúrðu þeir Reisz og
Pinter yfir bókinni til þess að finna leið
til að koma hinum tvíþætta sögutíma og
listrænum hugleiðingum höfundar til
skila á einhvern hátt í myndinni. Reisz
sagði: „Bókin er vísindaskáldsaga —
viktoríönsk saga og nútímahugleiðing
um eðli skáldsögunnar. Ef þáttur 20.
aldarinnar í verkinu er tekinn burt
gengur sagan ekki upp.”
Kvikmynd í kvikmyndinni
Þeir tóku það ráð að skrifa nýjan
söguþráð jafnframt hinum, það er að
segja nútímaástarsögu sem hæfist í
rúminu og þróaðist þaðan í frá öfugt við
það sem gerist í bókinni. Kvikmyndin er
þannig uppbyggð að látið er sem svo að
verið sé að taka upp kvikmyndina „The
French Lieutenant’s Woman” og aðal-
persónurnar, sem jafnframt eru aðal-
leikararnir, Anna (Meryl Streep) og
Mike (Jeremy Irons) eiga í ástarsam-
bandi sem er að sumu leyti hliðstætt því
sem er í bókinni, en að sumu leyti and-
staett.
4 Vikan 47. tbl.