Vikan - 03.07.1986, Page 16

LÆKNISVITJUN
Hér á síðunni birtast svör læknanna Gests Þorgeirssonar, Helga Krist-
bjarnarsonar, Jóhanns Ágústs Sigurðssonar, Leifs Bárðarsonar, Óttars
Guðmundssonar og Sigurðar Guðmundssonar við spurningum lesenda.
Nú eru liðnar nokkrar vikur síðan við hófum þetta nýmæli og hefur
það mælst afar vel fyrir. Við biðjum fólk að vera þolinmótt þó að svör
við spurningum þess birtist ekki strax. Við reynum að sinna öllum.
Við bjóðum lesendum bæði að senda bréf með vandamálum sínum
og hringja. Hringja má á þriðjudags- og miðvikudagsmorgnum frá níu
til tólf. Bréfin, sem við fáum, verða að vera stutt, skýr og málefnaleg.
Við birtum þau gjarnan undir dulnefni en nafn og heimilisfang verður
að fylgja.
Utanáskriftin er:
Læknisvitjun
Vikan
Frjáls fjölmiðlun hf.
Pósthólf 5380
125 Reykjavík
HITI
OGMEÐUL
SPURNING:
Tveggja ára sonur minn fékk
flensu um daginn, með 40 stiga
hita. Læknirinn sagði að ég skyldi
fara varlega í að gefa honum hita-
lækkandi meðul, til dæmis
magnyl. Hvernig stendurá þessu?
SVAR:
Hiti er algengasta einkenni
hvers konar sýkingar. Við sýkingar
örvast hvít blóðkorn til dáða og
elga þau þátt í því að vinna bug
á sýkingunni. Um leið framleiða
þau efni sem berst til hitastjórn-
stöðvar í heilanum og veldur þvi
að líkamshiti hækkar. Það er lík-
legt að aukinn líkamshiti eigi þátt
I því að hemja þann sýkil sem sýk-
ingunni veldur. Til dæmis er vitað
að algengar veirur, sem valda
kvefsóttum og flensu, vaxa mun
hægar I tilraunaglösum við 40 stig
heldur en við 3 7 stig sem er venju-
legur líkamshiti. Þessu er einnig
svo farið með flestar bakteríur.
Þess vegna er ekki víst að líkaman -
um sé verulegur greiði gerður með
þvi að lækka hita. Lyf sem inni-
halda asperín, til dæmis magnyl,
geta einnig aukið hættu á svo-
nefndum reyessjúkdómi hjá
börnum. Þetta er mjög sjaldgæft
en kemur helst i kjölfar veirusýk-
inga, inflúensu og hlaupabólu,
einkanlega hjá börnum. Einkenn-
ist það af meðvitundarleysi,
krömpum og lifrarskaða og leiðir
oft til dauða. Ýmislegt bendir til
að lyf, sem innihalda asperín, geti
aukið þessa hættu lítillega. Þess
vegna er óráðlegt að gefa börnum
asperíninnihaldandi lyf við hita.
Annað lyf, sem heitir parasetamól,
kemur að sömu notum. Kaupa má
það í apótekum án lyfseðils en
fara þarf nákvæmlega eftir ráð-
leggingum um skömmtun.
Líkamshiti manna getur verið
mjög mismunandi og er eðlilegt
að hann getl verið 36-38 stig.
Margir hafa 38 stiga hita á kvöld-
in og er það i flestum tilvikum
ekki sjúklegt ef fólki líður að öðru
leyti vel. Hiti getur einnig hækkað
þó ekki sé sýking á ferðinni. Hann
hækkar oft við áreynslu, áverka,
til dæm/s skurðaðgerðir og bein-
brot hjá þeim er hafa of virkan
skjaldkirtil. Loks fá flestar konur
lítillega hitahækkun i tengslum við
egglos í miðjum tiðahring. Það
fyrirbrigði er þó óáreiðanlegt, sér-
staklega eigi að nota það sem
getnaðarvörn.
ÁFENGIOG
MEÐGANGA
SPURNING:
Hefur áfengisneysla einhver
skaðleg áhrif á fóstur ef þunguð
kona drekkur á meðgöngutíma?
SVAR:
Árið 1748 skrifaði sænski
grasafræðingurinn Carl von
Linné: ,,Guð forðisérhverri mann-
eskju frá því að gefa börnum
sínum brennivín, sem enn eru að
vaxa. Finir lífsþræðir, sem eru að
vaxa, þorna við það og harðna
langt um aldur fram." Um aldir
hafa menn gert sér hugmyndir um
skaðleg áhrif áfengis á fóstur, en
það var ekki fyrr en á sjöunda ára-
tugnum sem læknar lýstu þeim
skaða sem áfengi getur valdið á
börnum. Fyrirbærið var nefnt
áfengiseinkenni fósturs og hefur 3
þætti sem eru:
1. Lítill fæðingarþungi:
Börnin vaxa verr en önnur, bæði
fyrir og eftir fæðingu, og eru því
oft stuttvaxin og grönn miðað við
aldur.
2. Vanskapnaður:
Þessi börn geta haft ýmiss konar
vanskapnað eins og hjartagalla og
galla á miðtaugakerfi og þvag-
færum, en þekktastur er van-
skapnaður á andliti, það er lítil
augu, eyru sem Hggja lágt á höfð-
inu, stutt nef og þunn efrivör.
3. Heilaskaði:
Börn með áfengiseinkenni fósturs
eru oft heilasköðuð, þau eru óró-
leg og æst og eiga erfitt með alla
einbeitingu. Þessi börn eiga erfitt
með að samræma hreyfingu
augna og handar, erfitt með að
teikna myndir og fleira.
Þessi einkenni finnast hjá börn-
um mæðra sem drekka meira en
80 g af áfengi daglega (ca 25 cl
af sterku áfengi eða 1 flösku af
léttu vini) meðan á meðgöngu
stendur. Þó er haldið að minni
áfengisnotkun en þessi geti leitt
til þess að börnin séu léttari en
önnur. I þessu tilliti er enginn
munur á vintegundum eða á skað-
legum áhrifum bjórs, víns og
sterks áfengis. Talið er að tíðni
einkennisins sé 1 á hver 300 börn
i Frakklandi, i Sviþjóð 1 á 600
fædd börn og i Bandaríkjunum 1
á 750 fædd börn.
Ekki er vitað hvernig áfengið
skaðar fóstrin á þennan hátt. Einu
sinni var álitið að mæðurnar borð-
uðu lítið og þess vegna yrðu
börnin lítil en börn mæðra, sem
einungis þjást af næringarskorti,
vaxa mjög hratt og ná jafnöldrum
sínum eftir fæðingu en börn alkó-
hólista halda áfram að vaxa illa
eftir fæðingu. talið er að áfengið
valdi því að eggjahvita flyst verr
yfir legkökuna og auk þess hefur
áfengið hemjandi áhrif á upp-
byggingu eggjahvitu sem mögu-
lega gæti skýrt truflun á vexti í
heila, hjarta og lifur, sem sýnt
hefur verið fram á i rottum sem
gefið hefur verið mikið áfengi.
Áfengi hefur auk þess áhrif á
svefninn og þar sem fóstrið sefur
mikinn hluta af veru sinni i móður-
kviði og svefn er nauðsynlegur
fyrir þróun heilans er hugsanlegt
að áfengi hafi áhrif á vöxt heilans
með truflun á svefninum. Alkóhól-
istar hafa oft sinkskort og sýnt
hefur verið fram á samband milli
sinkskorts og vanskapnaðar I
fóstrum. Ef þungaðri apynju er
gefið áfengi í æð verður þegar i
stað truflun á blóðrásinni i nafla-
strengnum. Apafóstrið fær auk
þess mikla sýrumyndun og súrefn -
isskort. Það hefur því verið talið
að mikil áfengisdrykkja á með-
göngutíma valdi súrefnisskorti i
fóstrinu og þar með heilaskaða.
Þessa hluti er erfitt að meta en
þungaðar, drykkjusjúkar konur
hafa oft skýrt svo frá að eftir mikla
drykkju hætti fósturhreyfingar I
um það bil sólarhring. Alkóhól fer
yfir i fóstrið með legkökunni og
yfir í legvatnið. Frásog alkóhóls frá
legvatninu er hægt og talið er að
alkóhóláhrifin sitji í legvatninu
mun lengur en i blóði móðurinn-
ar. Þetta þýðir að fóstrið verður
fyrir mun lengri og alvarlegri
áfengisáhrifum gegnum legvatnið
heldur en móðir þess. Það er því
mjög mikilvægt að ganga úr
skugga um við mæðravernd
hversu mikið áfengi þungaðar
konur drekka og teiða þeim fyrir
sjónir að öll áfengisneysla sé
mögulega skaðleg fyrir fóstrið.
16 VIKAN 27. TBL