Vikan - 22.10.1987, Page 23

KJOL-
Fomleifefræðingar láta
ekki deigan síga austur í
Grikklandi. Þar moka menn
upp fortíðinni og srníða um
hana kenningar frá morgni til
kvölcLs. Um daginn grófti menn
upp leifar konu sem mun hafa
hvílt 2300 ár í gröf sinni og
fullyrtu fræðingamir að kvinn-
an sú hefði verið föðuramma
Alexanders mikla, þess sem
ætlaði sér að vera kóngur yfir
allri heimsbyggðinni.
Giovanni Pampiglione
heitir ítalskur leikstjóri
sem mun leggja leið sína út
hingað á útmánuðum til að
leikstýra í Þjóðleikltúsinu. Pam-
piglione ætlar að setja á svið
farsa eftir landa sinn Carlo
Goldoni. Goldoni var uppi
1707—1793 og stundum
nefhdur Jiinn ítalski Moliére".
Hann skrifaði hvorki meira né
minna en yfir 300 farsa Hér á
landi hefrir hingað til aðeins
einn fkrsi eftir Goldoni verið
sýndur, „Tveggja þjónn" sem
Leikfélag Reykjavíkur sýndi
fyrir 20 ámm.
Þrjú hundmð fársar? Ætli
það sé ekki heimsmet? Þegar
Carlo Goldoni var á hátindi
ferils síns sarndi hann eitt árið
sextán stykki — ella hefði hann
lent í skuldafangelsi. Líf skálda
er sjaldan dans á rósum.
Þorvarður
Helgason.
orvarður Helgason á
enn nokkuð í land, ætli
hann að skrifa jafiimörg leikrit
og þessi Goldoni. Enda hefúr
það trúlega aldrei staðið til.
Það em gæðin sem öllu skipta,
ekki ntagnið. En væntanlega
mun Þjóðleikltúsið ffumsý’na í
vetur nýtt verk eftir hm^irð
Hann kallar það „Kvennafár"
og Andrés Sigurvinsson verður
leikstjóri. Nafhið vekur
óneitanlega forc’itni unt inni-
haldið.
/festan
Bergman elskali Hitler
Ævisaga Ingmars Berg-
mans kom út í Svíþjóð í
haust. Leikstjórinn nefnir bók
sína „Laterna magica", sem
útleggja mœtti sem „dulda
töfra" ó íslensku.
Margur sænskur sperrti eyrun
þegar fréttist að Bergntan játaði
í sögu sinni að hafa um eitt
skeið elskað Hitler og dáð.
„Ég elskaði hann líka,“ segir
Bergman. „Arum saman stóð ég
með Hitler og kættist þegar
stríðslukkan var honum hliðholl
og ég varð sorgmæddur þegar
hann fór að bíða lægri hlut...
Þegar ég svo stóð frantmi fyrir
vitnisburði um einangrunarbúð-
irnar náði skilningur minn ekki
að greina það sem augun sáu.
Eins og svo margir aðrir, þá kall-
aði ég myndirnar áróðursbragð
og lygi. Þegar sannleikurinn á
endanum braut á bak aftur and-
stöðu mína, fylltist ég örvinglan
og sjálfsfyrirlitningu, sem hafði
íþyngt mér fyrir og nálgaðist nú
hið óbærilega. Ég skildi það ekki
fyrr en löngu seinna að ég var
þrátt fyrir allt tiltölulega sak-
lausý
Minnisleysi
Ýmsir hafa undið sér að Ingm-
ari Bergmani fyrir ofanskráð orð
og spurt með þjósti hvort hann
sé hættur að ntuna. Meðal þeirra
sem hávært hafa gagnrýnt
Bergman, er Jan Myrdal, víð-
frægur rithöfundur, sonur
Gunnars og Ölvu Myrdals. Hann
spyr Bergman hvað hann hafi
verið að hugsa öll stríðsárin
þegar allir hugsandi menn hafr
þegar árið 1940 gert sér grein
fyrir glæpurn nasistanna þýsku.
Bergman trúði á þá til ársins
1945.
„Við vissum um einangrunar-
búðirnar fyrir stríð,“ segir Jan
Myrdal. „En sænska upplýsinga-
stjórnin hélt því leyndu fyrir
okkur þar til í stríðslok að til
voru líka útrýmingarbúðir."
Jan Myrdal krefst þess af
Bergmani að hann skýli sér ekki
á bak við minnisleysi ellegar
gleymsku okkar daga, því ef við
ekki gerum upp reikningsskil
við fortíðina, þá munum við
heldur ekki skilja framtíðina,
segir Myrdal.
Lífið heldur áfram
Myrdal segir að nútildags
skrifi þeir margir svona, gömlu
nasistarnir: í fyrstu dáðu þeir
Adólf og flokk hans, en svo luk-
ust upp augu þeirra og þeir
sneru við blaðinu ellegar misstu
áhugann á pólitík. „Þetta virðist
satt og rétt. Og minnir á ærlegar
skriffir. Hann viðurkennir mis-
tök sín. Það var erfitt að vera
ungur, trúaður nasisti á þessum
tíma,“ hæðir Myrdal Ingmar
Bergman. „Þeir voru hjálparlaus
fórnarlömb. Þegar svo Þúsund
ára ríkið var fallið og sannleikur-
inn opinberaðist, fylltust jteir
sem áður trúðu örvæntingu,
þeir spurðu sjálfa sig um sína
eigin sekt. Á eftir fylgdi tauga-
áfall, andleg laxering. Svo hélt
lífið áfrant. Þeir skrifa svona
núna í Múnchen og í Stokk-
hólmi. Þetta er alvanalegt. Og
virðist hreinskiptið. En er þetta
sannleikurinn?"
Ekki svo einfalt
Jan Myrdal færir síðan rök að
því að Bergman og skoðana-
bræður hans, þ.e. sænskir nasist-
ar, hafl á árunum eftir 1939 haft
ótal tækifæri til að opna augun
og gera sér grein fyrir villi-
mennsku þýsku nasistanna.
Myrdal er yngri en Bergman.
Hann var fimmtán ára þegar
Bergntan var tuttugu og fjög-
urra. Samt segir hann að hann
og félagar sínir í gagnfræðaskóla
í úthverfl í Stokkhólmi hafl áttað
sig á lilutum sem Bergman nú
haldi fram að ómögulegt hafi
verið fyrir háskólastúdenta (og
aðra) að átta sig á.
„Nú eru liðin bráðum 45 ár. í
aðalatriðum met ég stríðið á
sama hátt nú sem þá. Hitlerism-
inn var hin mikla hætta,“ segir
Jan Myrdal. „En eftir því sem
tíminn líður einfalda menn hina
opinberu sögu. Umræðurnar
fjara út og hið liðna stækkar og
fegrast í minningunni. Og í leið-
inni getur einhver Ingntar
Bergman skrifað eins og hann
hafi ekkert vitað. Það er ekki svo
alvarlegt að hann skuli nú afsaka
sína brúnu tíð, heldur er hitt al-
varlegt — að honum er trúað."
Margir borgaralega þenkjandi
Svíar stóðu nasismanum nærri
fyrir stríð og í styrjöldinni. Þau
mál eru enn óútkljáð meðal
frændþjóðar okkar — og verða
trúlega aldrei til enda rædd. Við
þekkjum ofúrlítið til þessarar
umræðu hér á íslandi, þótt raun-
ar hafl menn kappkostað að
sópa hér sem mestu undir mott-
una. —GG.
Hinn ungi Ingmar Bergman
elskaði Hitler og nasismann.
VIKAN 23