Vikan - 20.04.1989, Blaðsíða 19

LEIKLI5T
Durham á Englandi. Þegar hún fór til náms
sagðist hún ekki hafa gert sér grein íyrir
því hversu umfangsmikið námið var og
kannski aðallega hversu hagnýtt gildi þess
var mikið. Það reyndist nokkuð erfitt að ná
tali af Önnu, því eins og hún segir sjálf: „Ég
er bókstaflega á kafi, þetta er orðið svo
mikið. Það eru námskeið, kennslan í
Æfingaskólanum, Kennaraháskólanum og
svo þarf náttúrlega að halda sér við í fag-
inu, hitta kollegana o.s.frv."
Við hittumst í Æfingaskólanum. Það var
greinilegt að hún var ánægð með að ein-
hver sýndi starfi hennar áhuga. Þegar við
höfðum hreiðrað um okkur, kom það
strax í ljós. Henni lá mikið á hjarta. „Bíddu
nú við hvernig eigum við að hafa þetta. Ég
get sagt þér að þetta er orðið svo umfangs-
mikið, það hreinlega snýst allt um leik-
ræna tjáningu. Mér fmnst líka að það sé
eitthvað að gerast núna, einhver áhugi að
vakna og ýmsir möguleikar að opnast."
Oft rugluð saman við leiklist
— Er leikræn tjáning eitthvað skyld
leiklist?
„Einn aðalkennari minn í Durham, Gav-
in Bolton, segir að leikhúsið sé fyrir áho-
fandan, en leikræn tjáning sé fyrir þátttak-
endurna sjálfa. Það er það sem fer fram í
huga þátttakandans, en ekki látbragðið
sem hann sýnir okkur.
Fólk ruglar leikrænni tjáningu saman
við leiklist. Hún er nátengd leiklistinni, en
hún gerir ekki kröfur um neina leikhæfi-
leika. Sjálf hef ég unnið töluvert í leikhúsi
og mér finnst sú reynsla koma mér að
gagni. Leikræn starfsemi hefur alltaf fýlgt
menntun og skólastarfi. Grískir skólasvein-
ar fengu tilsögn í dansi, raddþjálfun og
framsögn. Sú menntun þótti eins mikilvæg
og þekking í rökfræði, stærðfræði og heim-
speki. Nú, það voru skólasveinar í Skál-
holti, sem settu upp fyrstu leiksýninguna á
íslandi. í grunnskólanum hefúr lengst af
allt leiklistarstarf verið bundið uppfærsl-
um á litlum leikverkum, sem börnin hafa
sjálf tekið þátt í, undir leiðsögn kennara
fyrir jól og aðrar skemmtanir. Þeir sem
taka þátt í þessum sýningum eru mjög oft
þeir sem standa sig vel í námi. Þeir eru
fljótastir að læra texta og koma vel fyrir.
En margir hafa þurft að sitja hjá með
blendnar tilfinningar. Kennararnir sem
hafa haft afskipti af leiklistarstarfeemi
skólabarna hafa margir án efa nýtt sér þá
reynslu í skólastofunni."
Gildi þessarar aðferðar
ótvírætt
— Hvert er gildi þessarar aðferðar í
kennslu?
„Eftir því sem ég vinn meira með leik-
ræna tjáningu sé ég æ betur að þróunin í
þessari grein helst í hendur við þá þróun
sem átt hefúr sér stað í kenningum og
rannsóknum á uppeldis- og kennslufræð-
um. Með nýjum uppgötvunum hefur
áhugi menntunarsérffæðinga og kennara
vaknað fyrir leikrænni tjáningu.
Anna Jeppesen: „Fólk ruglar leikrænni tjáningu saman við leikiist. Hún er nátengd
leiklistinni, en gerir ekki kröfúr til leikhaefileika.“
Þær aðferðir sem leikræn tjáning býður
upp á geta stuðlað að þeim markmiðum,
sem við setjum okkur í dag í sambandi við
menntun. Leikræn tjáning ætti að vera á
færi allra kennara. Gildi þessarar aðferðar
er ótvírætt. það er ekki bara hæfasti náms-
maðurinn, sem er alltaf er með svörin á
reiðum höndum, eins og oft vill verða í
hefðbundinni bekkjarkennslu. Hvert barn
fær að koma fram á sínum eigin forsend-
um, nota sín eigin orð og tjá sína eigin
upplifun. Það er einmitt mjög mikilvægt
að vera viðbúin að taka hverskonar svari
frá börnunum án þess að hafna því þegar í
stað. Leikræn tjáning gerir þá kröfu til
kennarans að hann spyrji opinna spurn-
inga. Spurninga sem hafa ekki eitt rétt
svar. Með leikrænni tjáningu er líka hægt
að færa námsefhið nær nemandanum
þannig að hann skilji það betur.“
Þau setja sig í spor annarra
Á meðan við Anna höfúm verið að
spjalla, hefur hún tínt til fullt af verkeínum
í leikrænni tjáningu, sem bera vott um
auðugt ímyndunarafl. í Æfingadeildinni
vinnur hún mikið með tónmenntakennar-
anum, Soffiu Vagnsdóttur. „Hún er alveg
frábær og alveg hafsjór af hugmyndum,"
segir Anna og það er greinilegt að Soffia
hefur reynst henni betur en enginn.
— Hvernig vinnið þið saman?
„Ég hef fjóra tíma á viku til að ganga inn
í bekki og hjálpa kennurum við að nota
leikræna tjáningu. Soffia hefúr komið mik-
ið inn í það. Þá vinnum við með ákveðið
þema og sýnum svo foreldrum og öðrum
nemendum afraksturinn. Krakkarnir eru
yfirleitt mjög virk og ánægð með þessa
vinnu, sem er mjög fjölbreytileg. Þau
semja t.d. eigin tónlist."
— í skilgreiningunni á leikrænni tján-
ingu segir að nemendur öðlist skilning á
sjálfum sér og umhverfi sínu. Hvernig má
það vera?
„Ein aðferð til þess er hlutverkaleikur,
þar sem nemendur taka að sér hlutverk og
tjá sig í hlutverki. Öll mannleg samskipti
byggjast á því að geta sett sig í spor ann-
arra. Sérhvert hlutverk krefst þess að nem-
andinn taki að sér hin margbreytilegustu
tengsl við annað fólk og koma fram með
skoðanir og viðhorf, sem geta verið alveg
á öndverðum meiði við þeirra eigin.“
— Hvernig gengur þér að fá krakkana til
liðs við þig í þessari vinnu?
„f byrjun þegar hlutverkaleikur er not-
aður, þá eru þau oft mjög yfirborðskennd
og reyna að vera sniðug. Þegar þau eru far-
in að venjast þessum vinnubrögðum verða
þau einlægari og þá kemur oft í ljós að þau
luma á ýmsu, sem þau þora að láta í ljós í
hlutverki. En þessir byrjunarörðugleikar
hverfa oftast fljótt.
Ætti að vera hluti
af skólastarfinu
— Hvað mælir með því að taka leikræna
tjáningu inn í skólastarfið?
„Ég lít meira á hana sem hluta af skóla-
starfmu en ekki sem viðbót. Það eru nú
ekki allir sammála mér um það. Bretar
vilja t.d. gera hana að sér fagi. Ég lít á leik-
ræna tjáningu sem aðferð til að auka fjöl-
breytni, virkni og sjálfetæði nemenda. Mín
hugmynd er sú að nota ætti leikræna tján-
ingu sem aðferð við kennslu hjá 1. up í 6.
bekk. En þegar ofar dregur ætti hún að
vera sérfag t.d. til að styðja við móður-
málskennslu, efla framsögn og þess
háttar."
Það er ljóst að leikræn tjáning lífgar upp
á kennslu, færir námsefnið nær nemandan-
um og eykur skilning. Þess er að vænta í
framtíðinni að fleiri mennti sig í faginu og
aðferðin verði kynnt fyrir verðandi og
starfandi kennurum. Kannski er leikræn
tjáning að komast í tísku núna. Það eru líka
tískusveiflur í kennslu- og uppeldisfræð-
um eins og í öðru. Oft hafa slíkar sveiflur
verið til góðs. Sennilega verður það líka
svo með leikræna tjáningu? En tíminn
mun væntanlega leiða það í ljós!
8. TBL 1989 VIKAN 1 9