Vikan - 01.06.1989, Blaðsíða 50

HEIL5A
Vdríst kynfæravörtur!
TEXTI: ÞORSTEINN ERLINGSSON
ú veist oft ekki að þú hefur veir-
una sem myndar kynfæravörturn-
ar. Þessi kynmakaborna veira er
orðin faraldur í Ameríku.
Sem ástfanginn ungur íslcndingur getur
þú verið smitaður af kynmakaborinni,
mikið útbreiddari og minna þekktri veiru
en AIDS; Human Papillomavirus (HPV),
frekar þekkt undir nafninu kynfæravörtur.
Talið er að þrjár milljónir Ameríkana
smitist árlega af HPV. Þrátt fyrir heilsusam-
lega lifnaðarhætti þína gætir þú verið
smitaður(-uð).
Samúel Rosenberg, læknir á þvagfæra-
deild Detroit Medical Center í Michigan,
sem hefur meðhöndlað mörg hundruð
manns með kynfæravörtur, skýrir sjúk-
dóminn út á eftirfarandi hátt fyrir
karlmenn: „Margir menn verða ekki varir
við að þeir hafi smitast af þessari veiru. Ef
þeir hafa fengið veiruna í endaþarminn
eða þvagrásina og hafa blæðingar af völd-
um þess og/eða hafa breytingar í þvagfer-
unum, þá þurfa þeir að komast undir
læknishendur. Karlmaður getur mjög auð-
veldlega smitað konu af veirunni, en þær
eru mun næmari fyrir skaðsemi hennar.
Sumar veirur af þessari tegund geta valdið
krabbameini. Á hinn bóginn eru kynfera-
vörturnar ekki til prýði.
í dag er engin lækning til við þessu
smiti. Vísindamenn tala fremur um dvala-
stig veirunnar, þ.e. þegar þeir halda að
hún sé ekki virk. Aðgengilegar kynfæra-
vörtur er hægt að fjarlægja, en það kemur
þó ekki í veg fyrir að þær geti komið aftur
einhvern tíma. Þegar þú hefúr einu sinni
smitast af þessari veiru er hún þín um
ókomin ár, ef ekki finnst leið til að eyða
henni.
Human Papilloma veiran er:
Veira sem smitar við kynmök. Veiran
myndar vörtur, sem finnast í endaþarmi
og svæðinu í kringum endaþarm, á pung, á
getnaðarlimi, skapabörmum, í þvagrás og
í örfáum tilfellum í þvagblöðrunni. Sjö af
56 þekktum afbrigðum þessarar veiru geta
valdið krabbameini. 50% þeirra vefjasýna
sem tekin eru úr krabbameinsæxlum af
getnaðarlim og pung, og 95% af krabba-
meinssýnum úr leghálsi innsendum til
rannsóknastofú innihalda HPV.
Við HPV smit eru oft engin einkenni, að
minnsta kosti ekki sem hægt er að sjá með
berum augum. Á þessu stigi sést ekkert
fyrr en læknirinn hefur borið þynnta lausn
af ediki á sýkta svæðið og koma þá fram
hvítleit svæði, þar sem sýkingin er. Fólk
getur verið einkennalaust í mörg ár eftir
að hafa sýkst, þangað til það fær svo allt í
einu eina kynfæravörtu.
Þegar vörturnar eru orðnar það stórar
að þær eru orðnar sjáanlegar, þá geta þær
verið bleikar, brúnar, gráar eða hvítar. Þær
geta verið upphækkuð þúst eða ef þær eru
ekki meðhöndlaðar, geta þær verið eins og
blómkál að útliti. Kláði getur komið í
vörturnar og jafnvel blætt úr þeim. Einnig
getur komið í þær bakteríusýking og fyll-
ast þær þá af vatni eða greftri, sem getur
vætlað úr þeim.
Sumir komast aldrei að því að þeir eru
sýktir og er það meðal annars ástæðan fyr-
ir því að þetta er orðinn faraldur núna.
Vörturnar þurfa ekki að vera til staðar til
þess að maður sé smitberi, þannig að þú
getur smitað eða tekið við veiru algerlega
án þess að vita af því.
HPV vörtur í munni og endaþarmi hafa
getað komið við kynferðislega snertingu
við munn eða endaþarm. Munnvörturnar
finnast á svæði í kringum neðri vörina og
innanvert á gómnum, sem ójöfnur, sem
hægt er að sjá og þreifa á og í hálsinum, en
þar geta þær haft áhrif á röddina, þar sem
hæsi er mest áberandi, en munnvörtur eru
frekar sjaldgæfar. Ef vörturnar koma á
endaþarmssvæðið er hægt að villast á
þeim og gyllinæð, þar sem einnig getur
verið um blæðingar að ræða lfá þeim.
HPV smitun er óútreiknanleg. Þú getur
verið einkennalaus, en hjá manneskjunni
sem þú smitar getur sjúkdómurinn þróast
upp í það að sýna einkenni. Smitið getur
leitt hann eða hana til forstigseinkenna
krabbameins, og jafnvel til krabbameins,
en það er eingöngu í versta tilfelli. Það er
ekki á neinn einn veg, sem þessi sjúkdóm-
ur hrjáir fólk, heldur er það mjög mismun-
andi fýrir hvern og einn og er það að
48 VIKAN ll.TBL. 1989