Vikan - 01.06.1989, Blaðsíða 44

Hvað er Hminn?
ÆVAR R. KVARAN
■Þótt undarlegt megi
virðast, þó var það hvorki
heimspekingur né
vísindamaður sem best
tókst að skilgreina tímann,
drauma, framtíðarskyggni
eða spádómsgáfu.
Rithöfundurinn C. J. Witrow skrif-
aði bók, sem bar sama titil og
þessi grein. í henni segir höf-
undur írá því, hvernig heimspekingur
nokkur við Cambridge-háskólann notar
dauða drottningarinnar bresku árið 1714
til þess að sýna dæmi um það, hvernig
ffamtíðin sé í núinu. Heimspekingurinn
kemst svo að orði: Á síðasta andartaki
tímans, ef tíminn hefúr þá nokkurt síðasta
andartak - verður ennþá dauði drottning-
arinnar. Og það breytist ekki neitt, nema
að einu leyti. Petta var eitt sinn atburður
langt inni í framtíðinni. Og með hverju
andartaki varð það atburður í nálægri
ffamtíð. Að lokum var það atburður í nú-
tíðinni. Síðan tilheyrði atburðurinn fortíð-
inni og heldur alltaf áfram að tilheyra for-
tíðinni."
Hér er tímanum líkt við hluta af filmu,
þar sem myndirnar birta okkur framhaldið
eftir því sem á líður.
Andstæð skoðun heldur því fram, að
menn geti haft áhrif á ffamtíð sína með
því að fara að aðvörunum um það sem
koma skal.
Þessi skoðun felur það í sér, að maður-
inn sé ekki bara peð, sem hægt sé að fiera
eftir vild og svo að lokum fórna á taflborði
ffamtíðarinnar.
Þessi afstaða kemur glögglega fram í
skáldsögu eftir bandaríska rithöfundinn
Jack Kerouac, sem út kom um 1960. Höf-
undurinn leggur einni persónu sinni þessi
orð í munn: „Mannkynið mun komast að
raun um það einn góðan veðurdag, að við
erum í raun og sannleika í sambandi við
hina látnu, og við annan heim, og okkur
væri nú þegar innan handar að segja fyrir
um hvað gerist á næstu hundrað árum, ef
við beittum bara til þess nægilegri hugar-
orku, og þá gætum við jafhframt gert ýms-
ar ráðstafanir til þess að forðast hvers kon-
ar slys og hættur."
Verkfræðingur
með dulræna gáfu
Þótt undarlegt megi virðast, þá var það
hvorki heimspekingur né vísindamaður,
sem best tókst að skilgreina tímann,
drauma, framtíðarskyggni eða spádóms-
gáfú. Það var breskur flugvélaverkfræðing-
Frh. á bls. 44
DULFRÆÐI
42 VIKAN ll.TBL. 1989