Vikan - 01.06.1989, Blaðsíða 51

MEIL5A
mestu leyti undir ástandi ónæmiskerfisins
komið, hvernig það bregst við þessari sýk-
ingu. Ef líkami þinn hefur verið veiktur
með sjúkdómi eða einhverri meðferð, til
dæmis lyfjameðferð, er mun líklegra að þú
fáir alvarlegri einkenni af sýkingu af völd-
um HPV.
Hjá um það bil 40% þeirra sem þjást af
einkennum af völdum HPV sýkingar, hefur
komið í Ijós að vörturnar hverfa af sjálfu
sér og hefur þá ónæmiskerfinu tekist að
vinna bug á veirunni á þeim stað. Önnur
40% svara meðferð vel eins og þegar
vörturnar eru brenndar af, beittar ætiefh-
um eða numdar á brott með laserskurðað-
gerð, en það er aðeins gert þegar um
meiriháttar sár er að ræða. Síðustu 20% er
hópur þar sem um erfiðleika í meðhöndl-
un er að ræða og sífellt endurtekin ein-
kenni koma í Ijós. í tilfellum sem þessum
hefur verið notað í tilraunaskyni erlendis
efhið interferon, en það er efni sem notað
er gegn hvítblæði, ásamt 3-Fluorourasil,
sem einnig er notað gegn krabbameini.
Hvort sem þú hefúr einkenni eða ert
einkennalaus en telur að þú hafir sýkst, þá
er það mikilvægt að komast að því hvaða
tegund af veirunni þú gætir verið með. Ef
þú reynist vera sýktur af meinlausu veiru-
afbrigði, svo sem veiruafbrigði 6 eða 11 og
ert með vörtur, þá getur verið nægjanlegt
í flestum tilfellum að fjarlægja vörturnar
og koma í reglulegt eftirlit á eftir. Ef þú
hins vegar greinist með veiruafbrigði, sem
tengist krabbameini, þá þarft þú og rekkju-
nautur(-ar) þinn að koma í skoðun og fá
nákvæmar ráðleggingar. Þetta er erfitt í
ffamkvæmd hér á landi, eins og víðast hvar
annars staðar, þar sem þessi rannsóknar-
tækni er ekki fyrir hendi. Því er reynt að
meðhöndla fólk með það fyrir augum, að
um hættulegri afbrigði veirunnar gæti ver-
ið að ræða.
Mitchell Greenberg læknir hjá Richard
Reid stofhuninni fýrir leghálskrabbamein í
Southfield, Michigan, segir svo frá: „Við
meðhöndlum fólk vegna þess að enginn
vill hafa vörtur. Einnig er mikilvægt að
karlmenn séu meðhöndlaðir til þess að
þeir smiti ekki konur, þar sem legháls
þeirra er mjög viðkvæmur fyrir krabba-
meini. Húð karla er þykkari og þroskaðri
og verður því ekki jafh auðveldlega fyrir
breytingum. Á leghálsi kvenna eru hins
vegar svæði þar sem húðin er stöðugt að
ganga í gegnum ýmis þroskastig. Ef þessi
svæði sýkjast af áhættuveirum, geta þær
breytt þessu eðlilega þroskaferli í óeðli-
legar breytingar. Fólk er einnig meðhöndl-
að til þess að hefja fjölgun veiranna og
minnka álagið á ónæmiskerfið."
Greining og meðferð:
Ef þú hefur eða hefur haft marga rekkju-
nauta og þekkir ekki kynlífssögu þeirra,
þá eru líkurnar á því að þú hafir sýkst af
HPV miklar. Til að ganga úr skugga um
hvort svo sé, er rannsókn nauðsynleg.
Bæði karlar og konur, sem hafa grun um
að vera sýkt, ættu að leita til húð- og
kvensjúkdómalæknis eða leitarstöðvar
sjúkdómalæknis eða til leitarstöðvar
Krabbameinsfélagsins. Karlmenn gætu
einnig leitað til þvagfærasérfræðinga. Þetta
er þó sérstaklega mikilvægt ef fólk hefur
einhver einkenni. Hægt er að gera vefja-
ástungu og skoða þá sérhæfðir læknar í
meinafræði vefinn undir smásjá og leita
að s.k. „halo-frumum“ eða koilocytum,
sem eru einkennandi fýrir HPV sýkingar.
Einnig er hægt að taka skafsýni úr þvagrás-
inni, til að ganga úr skugga um hvort um
HPV sýkingu sé að ræða í þvagrásinni. Ný-
leg þróun innan læknisfræðinnar gerir
rannsóknarfólki kleift að búa til efni sem
kanna erfðaefnið og geta þá sagt til um
með mikilli nákvæmni hvort um HPV sýk-
ingu er að ræða og einnig hvaða afbrigði af
veirunni er á ferðinni.
Sem ástfanginn ungur ís-
lendingur getur þú verið
smitaður aff kynmakaborinni,
mikið útbreiddari og minna
þekktri veiru en AIDS; human
papillomavirus, ffrekar þekkt
undir nafninu kynfæravörtur.
Þessi kynmakaborna veira er
orðinn faraldur í Bandaríkjun-
um. í dag er engin lækning til
við þessu smiti.
Smitið getur leitt til forstigs-
einkenna krabbameins og
jafnvel krabbameins ...
Ef þú greinist með HPU smit, þá fer það
eftir staðsetningu og einkennum, ef ein-
hver eru, hver meðferðin verður, en hún
getur verið með ýmsum hætti. Meðferðin
miðar að því að fjarlægja sýktu ffumurnar,
sem gera fólk að smitberum og þar með
að koma smitinu í hættulaust ástand eða
dvala. En í hve langan tíma? Það er
misjafht. Gilbert Hermann læknir og sér-
ffæðingur í meinafræði segir svo ffá: „Ef
sýking þín er á dvalastigi færðu ekki
vörtur og ekki smituð svæði með sjáan-
legri sýkingu, þú hefúr ekki þessar ein-
kennisffumur HPV, koilocyta og smitar
því ekki aðra. Við höfúm þó séð fólk, þar
sem sjúkdómurinn hefúr verið í dvala í tvö
ár, en fengið svo skyndilega aftur sár.“
Þegar meðferð gegn HPV með lyfjum er
beitt, eru notuð ætiefhi, sem brenna burtu
sýktu svæðin, bæði þau sýnilegu og ósýni-
legu. Eitt þessara efna, Podoben (podo-
phyllin), er að verða úrelt, þar sem það
gagnar aðeins í 50% tilfella og er einnig
mjög eitrað, en annað skylt efni podopyl-
lotoxin er notað í staðinn. Kremið Efudex
(5-Fluorouracil), sem notað er gegn húð-
krabbameini, er mun virkara og gagnar í
um 80% tilfella. Tri-clor ediksýru meðferð
er mjög virk gegn endaþarms- og pung-
HPV-sýkingum.
Brennsla með raffnagni brennir í burtu
sýktu vefina, þar sem notað er tæki sem
gengur fyrir rafmagni. Þetta tæki er einnig
notað í mjög nákvæmum augnaðgerðum.
Þessi aðferð er gagnleg í um 60% tilfella,
þegar hún er notuð eingöngu, en oft er
hún notuð samhliða efnameðferð. Skurð-
lækninga CO-2 laser er hægt að nota í til-
fellum þar sem kynfæravörtur eru mjög
atgangsharðar. Þessi aðferð gagnar í lang-
flestum tilfellum eða 85 til 90% gegn vört-
um á getnaðarlim og 78% gegn vörtum á
endaþarmssvæði og pung. Þegar slíkar las-
eraðgerðir eru ffamkvæmdar þá þarf við-
komandi að leggjast inn á spítaia. Hér á
landi er nær eingöngu um laseraðgerðir að
ræða, í þeim tilfellum, þar sem um fjarlæg-
ingu svæða með einkenni er að ræða.
Nýlega hefúr verið viðurkennd notkun
interferons gegn kynfæravörtum. Þar sem
það er gefið með sprautu, hjálpar það
ónæmiskerfinu við að berjast gegn veir-
unni. Meðferðin er dýr, það getur þurft að
gefa lyfið tvisvar í viku og svo getur hún
líka verið óþægileg. Þessi meðferð er sjald-
gæf hér á landi.
Þótt engin bólusetning sé til í dag, þá
hafa vísindamenn trú á því að rannsóknir á
HPV muni gefa eitthvað af sér. Með bólu-
setningu myndi fást tækifæri til að tak-
marka útbreiðslu þessa sjúkdóms eins og
nú þekkist með syfilis og lekanda, en eðli
veira gerir þetta erfitt.
„í dag,“ segir Gilbert Hermann læknir,
„er HPV ekki aðgengilegur sjúkdómur.
Hann er ekki eins og syfilis, þar sem þú
getur farið í blóðprufú og komist á fljótan
hátt að því hvort þú ert með sjúkdóminn;
þetta er ekki eins og með AIDS þar sem þú
getur einnig látið gera á þér blóðrann-
sókn, þar sem gengið er úr skugga um til-
vist HIV (eyðniveirunnar). HPV er mjög
erfitt að finna.
Lokaniðurstaðan verður víst að vera sú,
að vera á varðbergi fyrir HPV og vera laus
við hana. Sömu ráðleggingar um öruggt
kynlíf gefa heilbrigðisyfirvöld fólki í
sambandi við HPV eins og AIDS og aðra
kynsjúkdóma, að nota smokkinn, takmarka
fjölda rekkjunauta og fara í reglulegt
lækniseftirlit hjá húð- og kynsjúkdóma-
lækni, kvensjúkdómalækni, þvagfæra-
skurðlækni eða öðrum læknum, sem góða
þekkingu hafa á þessum sjúkdómi.
Rosenberg læknir mælir með því að fólk
sem hefúr fleiri en einn rekkjunaut og/eða
sögu um HPV-smit fari í eftirlit með sex
mánaða millibili. „HPV er mjög algengur,
lítið skilinn sjúkdómur sem fólk getur
gengið með án þess að vita af því,“ segir
hann. „Með fræðslu og viðvörunum mun
hættan af HPV vonandi minnka í komandi
framtíð."
Með enga bólusetningu í sjónmáli, er
eina leiðin til að minnka ógn kynfæravarta
sú, að hver og einn sé vel vakandi fyrir
þessum hættulega vágesti.
Stuðst er við grein eftir Barbara Cassani sem hefur tekið
þátt í rannsóknum á HPV í Bandaríkjunum. Viðtöl við
Kristján Sigurðsson lækni á kvensjúkdómadeild Land-
spítalans og hjá Krabbameinsfélaginu og Jón Hjaltalín
Ólafsson húðsjúkdómalækni. Einnig var Guðjón Magnús-
son aðst. landlæknir tekinn tali og hans álit fengið á efninu.
ll.TBL 1989 VIKAN 49