Vikan - 23.07.1992, Page 54

hræöslu vera? Er hér ef til vill
um að ræöa dauðahræðsluna
sem flestir glíma við einhvern
tíma á ævinni? Eða var það
óttinn við að missa sem gerði
það að verkum að við það að
verða mæður urðu tvær fyrr-
verandi flugfreyjur svo flug-
hræddar að þær fengust vart
til að fljúga stuttar ferðir? Þær
óttuðust hvort tveggja, að
fljúga einar og einnig með
börn sín. Hræddastar voru
þær um að eitthvað illt henti
þær og börnin yrðu móðurlaus
eftir.
Vikan ákvað að velta fyrir
sér orsökum flughræðslu og
leita mögulegra úrræða til bóta
og hafði því samband við
nokkra aðila sem eru vel kunn-
ugir þessum málum. Fyrst var
rætt við Helgu Möller flug-
freyju, síðan flugstjórana Rún-
ar Guðbjartsson og Þorstein
Guðjónsson og að lokum við
Önnu Valdimarsdóttur sál-
fræðing.
ÞEKKING ÞAÐ EINA
SEM HJÁLPAR
„Það sem er langáhrifaríkast i
baráttunni við flughræðslu er
þekking á hljóðum og hreyf-
ingum flugvélarinnar," sagði
Helga Möller flugfreyja. Flug-
hræðsla leynir sér yfirleitt ekki
þó flestir reyni hvað þeir geta
að fela hana. Helga hefur fyrir
vana að hjálpa flughræddu
fólki í upphafi flugferðar með
því að tala rólega við það. Út-
skýrir hún þá öll hljóð vélarinn-
ar og segir frá þeim breyting-
um sem von er á. Man hún
sérstaklega eftir einu tilviki þar
sem einn farþeginn, kona á
miðjum aldri, var gjörsamlega
stjarfur af ótta þegar gengið
var um borð I vélina.
„Ég gekk til hennar og þeg-
ar ég spurði hana hvort hún
væri hrædd brast hún í grát.
Það vildi svo vel til að það var
laust sæti við hlið konunnar og
ég settist hjá henni eins oft og
ég gat og útskýrði fyrir henni
allar breytingar sem urðu á
hljóðum vélarinnar. Konunni
leið, að hennar sögn, mun bet-
ur og var mjög þakklát. Eftir
þetta reyni ég að gefa mér
tíma til að tala við flughrætt
fólk á þennan hátt. Ég ráðlegg
öllum sem eiga við flug-
hræðslu að stríða að sækja
námskeið hjá Flugleiðum
enda hafa þau reynst mjög
vel,“ sagði Helga Möller að
lokum.
UNDIRRÓT HRÆÐSLU
ER VANÞEKKING
Flugmennirnir Rúnar Guð-
bjartsson og Þorsteinn Guð-
jónsson voru á svipaðri skoð-
un og Helga. Þeir töldu undir-
rót hræðslunnar vera van-
þekkingu og eina svarið væri
að læra eins mikið um flugvél-
ar og unnt væri. Þeir mæltu
með því að flughrætt fólk færi
á námskeið Flugleiða eða
lærði jafnvel sjálft að fljúga.
Báðir höfðu þeir kennt flug-
hræddum flug og töldu það
hafa borið mjög góðan árang-
ur.
Þeir Rúnar og Þorsteinn
buðu tíðindamanni Vikunnar,
sem lengi hefur verið með
flughræddara fólki, að sitja
frammi við lendingu ( Ham-
borg. Á meðan á aðflugi og
lendingu stóð útskýrðu þeir allt
sem fram fór. Þetta var tví-
mælalaust lærdómsrík stund
þar sem hræðslan vék fyrir
forvitni. Það var ótrúlega fal-
legt að horfa yfir borgina og
síðar flugbrautina framundan
án þess að vera utan við sig af
ótta. Þessi reynsla hefur strax
borið þann árangur að þótt
enn eimi eftir af flughræðsl-
unni hefur hún lagast hvað
varðar aðflug og lendingu. Það
er ótvírætt merki þess aö Rún-
ar og Þorsteinn hafi rétt fyrir
sér hvað varðar að þekking sé
það eina sem sigri hræðsluna.
FLUGHRÆÐSLA EIN
TEGUND AF FÆLNI
Til að forvitnast um orsakir
flughræðslu og mögulegar
leiðir til úrbóta leitaði Vikan til
Önnu Valdimarsdóttur sál-
fræðings.
„Þegar um er að ræða
hræðslu við ákveðnar aðstæð-
ur, sem í raun er ekki ástæða
til að óttast, þá er það kallað
fælni. Einkenni fælni eru
þrenns konar:
Lífeðlislegar breytingar sem
geta birst í hröðum hjartslætti,
svita, skjálfta, vöðvaspennu,
máttleysi, of hraðri öndun eða
köfnunartilfinningu.
Hugræn viðbrögð: Þau koma
fram í hugsunum eins og „nú
missi ég stjórn á mér“ - „ég er
að verða brjáluð" - „allir sjá á
mér hvernig mér líður“.
Hegðun: Helstu einkenni eru
þau að fólk forðast þær að-
stæður sem það er hrætt við,
jafnvel þó slíkt trufli daglegt líf
þess.
VIÐHALDA FÆLNINNI
Ofangreind viðbrögð stuðla öll
að því að viðhalda fælninni.
Sem dæmi má nefna mann
sem þjáist af flughræðslu án
þess að hafa nokkru sinni lent
í óhappi eða flugslysi. Vegna
hræðslunnar forðast hann að
fljúga og missir þar með af
tækifæri til að læra að flugferð-
ir eru ekki eins hættulegar og
hann hélt. Jafnvel þó maður-
inn fljúgi verða áðurnefnd ein-
kenni fælninnar til þess að við-
halda flughræðslunni þótt flug-
ið sjálft gangi vel. Kviði fyrir
flugi nær tökum á honum og
um leið kvíðir hann því að líða
illa.
VÍTAHRINGUR
Vanlíðanin, sem fylgir fæln-
inni, skapar því nýjan ótta og
þar með er þetta orðið víta-
hringur sem nauðsynlegt er að
komast út úr. Óraunhæfar
hugsanir ná oft tökum á flug-
hræddu fólki. Dæmi: Nú geri
ég eitthvað óvart og veld því
að flugvélin ferst eða nú ferst
flugvélin og allir deyja nema
ég og allt er mér að kenna.
EKKI DAUÐAH RÆÐSLA
Margir halda að flughrætt fólk
óttist mest af öllu að deyja.
Það þarf ekki aö vera því ó-
raunhæfnin í hugsun þess
flughrædda kemur oft fram í
hugsunum um óbærilegan
sársauka. Flughrætt fólk er oft
mun hræddara við slys og
sársauka en við sjálfan dauð-
ann.
MEÐFERÐ
Það eru til ýmis sérhæfð með-
ferðarform við flughræðslu.
Einn liður í slíkri meðferð get-
ur verið að fá einstaklinginn til
að gera sér meðvitaða grein
fyrir óraunhæfum hugsunum
sínum og temja sér raunhæf-
ari hugsunarhátt til að draga úr
kvíðanum. Slíkt er ekki eins
einfalt og kann að virðast þar
sem óraunhæfar hugsanir eru
oft svo ósjálfráðar og hraðar
að erfitt er að ná taki á þeim.
Flestir reyna líka að bægja frá
sér slíkum hugsunum og vilja
hvorki tala um þær né muna
þær. [ þessháttar tilfellum þarf
að koma til hjálp sálfræðings
eða annars meðferðaraðila.
EKKI FORÐAST FLUG
Mjög veigamikill þáttur í með-
ferð er að fá einstaklinginn til
að hætta að forðast það sem
hann er hræddur við. Ein leið
að því marki er kerfisbundin
ónæming. Þá er viðkomandi
kennt að slaka á og gerður listi
yfir þær aðstæður sem vekja
honum kvíða og hræðslu. Að-
stæðunum er síðan raðað eftir
vægi, byrjað á þeim sem vekja
minnstan kvíða og haldið á-
fram stig af stigi að þeim sem
valda mestum kvíða. Sem
dæmi um slíkan lista er oft
neðst kaup á flugmiða en efst
flugferðin sjálf. Með hjálp sál-
fræðings er þeim flughrædda
kennt að sjá sjálfan sig við
þessar aðstæður á meðan
hann er í slökunarástandi.
Einnig er fólki ráðlagt að lesa
um flug, fara á flugvelli, hugsa
um flug og síðast en ekki síst
að fara í flugferðir. Mergur
málsins er nefnilega sá að
með þvi að horfast í augu við
óttann getum við sigrast á
honum.“ □
54 VIKAN 15. TBL. 1992