Vikan - 23.07.1992, Síða 59

Elskulegu vinkonur!
Þaö er augljóst aö ekki veitir af aö svara ykkur og
þaö í hvelli. Þakka ykkur hlýju og áhuga á því sem
ég er aö gera meðal annars hér í „Sálrænum sjón-
armiöum" á síðum Vikunnar. Þaö er ekki auðvelt að
svara ykkur vegna þess að til þess að gera sér fulla
grein fyrir hvers kyns fyrirbæri eru þarna á ferðinni
þyrfti maöur einfaldlega aö upplifa þau sjálfur. Best
væri sennilega að ég sæi sjálf hvað er í gangi með
skyggni- og dulargáfum mínum. Við reynum samt
og vonandi verður svar mitt ykkur einhver léttir og
um leið og það verður dálítil leiðsögn fyrir ykkur,
verður það vonandi gagnlegt fleirum. Því miður eru
svona fyrirbæri eins og þið eruð að kljást við í gangi
annars staðar í bænum.
FIRÐHRÆRINGAR EÐAÆRSLANDAR
Það er kannski ekkert óskynsamlegt með tilliti til
þess hvað er í gangi heima hjá ykkur stöllum að
íhuga til að byrja með fyrirbæri sem stundum er
kallað firðhræringar eða einfaldlega sem er kannski
betra orð yfir nokkurn veginn sama fyrirbærið og
það er „ærslanda-fyrirbæri". Með því er ég mögu-
lega að svara spurningu ykkar um það hvað ég telji
að sé að gerast þarna í þessu að öðru leyti ágæta
timburhúsi. Orðið „poltergeist" er sennilega þýska
heitið yfir orðið ærslandi. „Polter" þýðir frjálslega
þýtt, fyrirgangur, ólæti, umbrot, hávaði eða atgang-
ur. Aftur á móti þýðir orðið „geist" andi, vera,
vætttur, hugur eða sál. Eitthvert kröftugt og óbeislað
afl sem er óefniskennt en veldur oftar en ekki fyrir-
gangi og furðulegheitum sem oftast tengjast dauð-
um hlutum og hinum ýmsu hræringum og sérkenni-
legheitum þeim tengdum.
I stuttu máli má því segja að ærslanda-fyrirbæri
sé atburðarás atvika og óláta sem hafa framkallast
í framhaldi af óbeislaðri, ókunnugri, andlegri orku
og leiðir til og virðist þess megnug að framkalla
furðulegustu fyrirbæri svo sem hávaða sem getur
legið í dynkjum ýmiss konar eða höggum sem ýmist
heyrast í húsgögnum eins og stólum og borðum
eða banki á hurðir og jafnvel veggi.
BARNASKAPUR OG HREKKVÍSI
Það sem er hvað mest einkennandi fyrir svona fyrir-
bæri er að það er engu líkara en það sé ákveðinn
barnaskapur í gangi eða stríðni sem jaðrar við að
vera eins og hver annar óvitaháttur á mælistiku
þeirra sem eru kotrosknir og grandvarir. Ekki er
laust við að það geti jafnvel verið broslegt í aðra
röndina þegar þessi leyndardómsfullu öfl fara eins
og að gera sig heimakomin með þeim hætti að
breyta kannski myndum á veggjum og færa til
húsgögn. Það er ekki ósjaldan í tilvikum ærslanda
að skótau er fært úr stað og reimar fjarlægðar auk
nauðsynja eins og tannbursta og greiðu. Ekkert er
eðlilegra en manni detti fyrst í hug að þarna sé á
ferðinni ósýnilegur andi, jafnvel látinn einstaklingur
eða vera sem stundum á niðrandi máta er kallaður
draugur. Svo þarf alls ekki að vera þó undarlegt
verði að teljast, heldur óbeisluð andleg orka sem
virðist snúast um hvers kyns ærsl og ólæti.
Þó bóli á ákveðnum barnaskap í þessu fyrirbæri
er alveg augljóst að í vissum tilvikum er alls ekki um
skynsemisskort að ræða og atburðarásinni eins og
stýrt af vitsmunaveru, þó andleg sé og hugsanlega
bæði hrekkvís og barnaleg. Eitthvað sem, þó ein-
kennilegt sé að segja það, þarf alls ekki að flokkast
undir dulrænt fyrirbæri. Þetta getur þess vegna átt
upphaf sitt og tilvist í orku og sálarlífi lifandi mann-
eskju sem er einhverra hluta vegna ekki með sjálfa
sig á hreinu sálarlega en telst þó ekki þjást af geð-
rænum kvillum beint þó ósjálfráð hegðun hennar
geti komið svokölluðu ærslandafyrirbæri af stað.
Frekar að hún sé heltekin af tímabundnum, sálræn-
um vanda sem má auðveldlega uppræta og vinna
bug á ef rétt er á haldið. Það er eitthvað I gangi sem
er óvenjulegt og hefur I för með sér ólæti og undar-
legheit eins og þið stöllur hafið svo sannarlega
fengið að kynnast á liðnum mánuðum. Það getur
einfaldlega ekki verið um einhvern misskilning að
ræða eða ímyndun þegar fleiri en einn og tveir
verða eins og þið vitni að hegðun og framkvæmd
fyrirbæra af þessari tegundinni.
VOFUR OG SVIPI VANTAR
Eins er ágætt að það komi fram að rannsóknir vis-
indamanna benda til að sjaldan eða aldrei sér fólk,
sem fyrir þessum fyrirbærum verður, vofur eða
svipi. Þau gerast við allar aðstæður mismikið náttúr-
lega og valda margþættum vanda á meðan á þeim
stendur. Séu þau á annað borð I gangi í kringum
eina tiltekna persónu eða i ákveðnu húsi gerast þau
ekkert síður I dagsbirtu en að nóttu til. Fyrirbærin
gera sjaldan boð á undan sér en eru oftast mögnuð
á meðan á þeim stendur. Þess vegna er ekkert
skrýtið þó að þið stöllur séuð lafhræddar og á annan
hátt miður ykkar vegna þessara ókunnu afla sem
leika lausum hala í kringum ykkur.
Enginn sérstakur tilgangur virðist liggja á bak við
svona fyrirbæri. Sá sem upplifir þau fær engin skila-
boð eða tilfinningu þess huglæga eða sálræna um
að eitthvað gott eða göfugt sé í gangi og stendur
oftast ráðþrota frammi fyrir vandanum sem hann
telur sig vera í. Sumir efasemdarmenn, og þar eru
vísindamenn engin sérstök undantekning, vilja jafn-
vel meina að ekki sé útilokað að i að minnsta kosti
flestum þessara firðhræringa-tilvika sé alls ekki um
að ræða neina veru og allra síst að handan.
SÁLARFLÆKJUR OG
INNIBYRGÐ REIÐI
Heldur geti meira en verið að kraftur sá eða afl sem
fyrirbærinu veldur sé tilkominn vegna einhvers sem
er viðstaddur fyrirbærin. Sá eða sú sama eins og
veldur vandanum gjörsamlega ómeðvitað eða
ósjálfrátt með tilvist einhverra þeirra sálrænu afla
sem innra með okkur geta búið og leysast úr læð-
ingi við vissar aðstæður. Og þá jafnvel einmitt við
erfiðar tilfinningalegar eða sálrænar aðstæður sem
þrífast þá á þessum tíma innra með viðkomandi.
Meö þessu er átt við að möguleiki er á því að alls
kyns sálarflækjur og reiði, sem ekki fá útrás hjá til
dæmis ungu fólki í samskiptum þess við þá sem
hlut eiga að máli, geti tekið á sig og fundið sér þenn-
an einkennilega farveg. Sem sagt fengið nokkurs
konar ómeðvitaða útrás á dauðum hlutum aldeilis
ómeðvitað af því að aldrei er talað um vandann.
Flonum fylgja kannski svo ótrúlega kröftugar og
sterkar tilfinningar sem varla geta rúmast fyrir í sál-
arlífi viðkomandi. Tilfinningar sem verða að brjótast
út og fram þó ekki væri nema til að létta eilitið á
innra kerfinu svo geðheilsunni stafi ekki skaði af
þessum innibyrgðum og viðkvæmu tilfinningum.
MANNSSÁLIN ÓÚTREIKNANLEG VIÐ
VISSAR AÐSTÆÐUR
Einhvers staðar verður vont út að ganga og ekkert
er ómögulegt í þessum sérstöku málefnum sálartet-
ursins þegar kemur að því að vernda sjálfa sig fyrir
óbærileika sársaukafullra tilfinninga sem alltaf
verða á endanum að fá einhvers konar útrás, með-
vitað eða ómeðvitað. Þó þannig útrás kunni að tengj-
ast framkvæmdum sem eru ómeðvitaðar er engin
ástæða til að efast neitt sérstaklega um að þær geti
fengið hið furðulegasta líf þrátt fyrir allt raunsæi og
annars konar og ögn viðkunnanlegri framrás
bældra tilfinninga. Meðvituð framrás er nokkuð sem
er sem betur fer algengari framrás þeirra en sú út-
rás sem fæst i gegnum firðhræringar eða ærsl-
anda-fyrirbæri á stundum, þvi miður.
Ærslanda-fyrirbærin virðast til dæmis að einu
leyti vera ólík venjulegum yfirskilvitlegum fyrirbær-
um og þá að því leyfi til að þau viröast oftast vera
bundin vissum fjarlægðum við viðstadda. Ef um er
Frh. á bls. 62
15. TBL. 1992 VIKAN 59