Vikan - 06.08.1992, Side 27

eins og hverju öðru. Málið er að þora að
sleppa því sem gildir ekki lengur og finna
eitthvað sem hentar betur. Þar erum við komn-
ar að öðrum grundvallarvanda fóstra og
kennara; þeim að virðast halda að við þurfum
að fara eftir fyrirmynd annars staðar að. Mín
uppeldisfræði, sem kallast Hjalla-stefnan og
felur að vísu miklu meira í sér en kynjaskipt-
ingu, er heimasmíðuð leið, og einfaldlega
byggð á þeirri reynslu sem fengist hefur hér og
svarar þeim aðstæðum sem hér eru.
Við glímum við okkar þjóðfélag en ekki
ítalskt, amerískt eða franskt en það þykir nátt-
úrlega ekki nógu glæsilegt að geta ekki vísað
í sænska fyrirmynd. Við þorum ekki að viður-
kenna okkar eigin aðstæður og ekki heldur
okkar eigin möguleika á lausnum og meðan
svo er, hvernig endar þetta? Því ekki að skoða
ýmsa möguleika, sjá hverjir fleyta okkur lengst
og velja þá leiðina, í stað þess að hanga á því
í tuttugu ár sem einhver fann einhvern tíma en
er löngu hætt að skila nokkru nema tapi. Það
er ósvífni að sitja fyrir framan mann og segjast
því miður vera búinn að halda uppi ónothæfum
hlutum í tuttugu ár og aö nú skulum við súpa af
því seyðið næstu tuttugu ár til viðbótar."
HAGSMUNIR HVERS?
Við ræðum áfram á kaffistofu Hlaðvarpans og
Margrét Pála minnist á þrýstinginn um að
lengja opnunartíma leikskóla.
„Hagsmunir barna og foreldra fara alls ekki
alltaf saman. Stundum eru það hagsmunir for-
eldra að vinna lengur og útvega meiri peninga
og þannig er lífið. En hverjar eru þá þarfir
barna og hverjir standa með þeim þörfum?
Það eru ekki þarfir barna að vera sótt á leik-
skólann klukkan sjö á kvöldin. Það eru ekki
þarfir barna að vera útkeyrð í hópuppeldi fram
eftir öllum degi. Þaðan af síður þarfnast börn
þess að hoppa inn á leikskólann sinn á þeim
tíma sem foreldrum hentar. Það eru ekki þarfir
barna að vera lögð af stað út á galeiöuna og í
vinnuþrælkunina sex mánaða gömul; þessi
börn hafa aldrei vitað hvað það er að geta and-
að rólega. Þetta eru ekki hagsmunir barna
heldur hagsmunir atvinnumarkaðar. Börnin
hafa ekki kosningarétt en það hafa foreldrarnir,
svo þeirra þarfir sitja í fyrirrúmi því þær sam-
rýmast oftar þörfum atvinnumarkaðar. Þarna
auglýsi ég líka eftir fólki sem vill og þorir að
berjast fyrir því að foreldrar ungra barna séu
ekki í þessari vinnuþrælkun."
75 PRÓSENT AFSLÁTTUR
Það þarf ekki að koma á óvart að fýsilegt teljist
að þýfga þessa pólitískt meðvituðu konu um
stjórnmálaskoðanir hennar. Svar hennar kem-
ur heldur ekki á óvart.
„Ég er frjáls manneskja og kýs það sem ég
vll kjósa. Ég var lengi flokksbundin í Alþýðu-
bandalaginu en eftir að ég gekk út þar fyrir
nokkrum árum hef ég verið á eigin vegum,
kosið það sem mér sýnist hverju sinni og tel
mikið frelsi í því fólgið."
- Hverju finnst þér starf Kvennalistans hafa
skilað?
„Alltaf komum við að dásemdargryfju
stefnuleysisins. Þetta er jú allt saman stefnu-
leysi, þegar upp er staðið. Glufur hér og göt
þar og árangursleysi og gjaldþrot og allt af því
að fólk þorir ekki að taka stefnu og standa viö
hana. Nú er maður farinn að bíða í ofvæni eftir
því að kvennahreyfingin komist upp úr lægð-
inni. Mér finnst við vera búnar að vera í langri
lægð. Við þurfum kynjaskiptingu á mjög mörg-
um sviðum til þess að konur komist áfram með
sín mál. Ég vil til dæmis sjá pólitískt afl kvenna
birtast í andófi. Við skulum ekkert vera að
skokka í veislur hjá ráðherrum eða bankaráði,
víst er að enginn kemur þaðan út nema nokk-
uð kalinn á hjarta.
Mér finnst kvennahreyfingin hafa gengið í
björg og hafa verið þar lengi en ég bíð spennt
eftir því að hún komi út aftur. Hvað höfum við
konur að gera inn í kerfi sem hefur þjónkað
hagsmunum karla númer eitt, tvö og þrjú? Og
hvað höfum við að gera við málamiðlanir?
Málamiðlun eru gryfja stefnuleysis og mála-
miðlun er það sem við höfum ekki efni á.
Stöðugar málamiðlanir gera ekkert annað en
þurrka út þann málstað sem er sitt hvorum
megin við; við fáum út úr þeim blöndun, sukk
hingað og þangað en hví ekki að taka stefnuna
Hvernig vogum við okkur að
láta tilfinningabundnar
skoðanir sitja í fyrirrúmi fyrir
árangri með barnahópinn?
og keyra hana og engar málamiðlanir og eng-
an afslátt, takk! Það versta sem gerðist í þess-
um björgum var að þar gáfu konur afslátt á sín-
um kröfum, mótmælum og andófi. Þegar ég sé
konu i baráttunni með strákunum finnst mér
stundum eins og hún hafi sett sjálfa sig á
brunaútsölu. Afsláttur 75 prósent, gjörið svo
vel, valtið yfir mig. Endilega þurrkaðu af skón-
um þínum á bringunni á mér, ég er titbúin.
Þessar málamiðlanir höfum við ekkert með að
gera. Þeir einir geta gert málamiðlun sem
standa jafnt að vígi, ella verða þær á kostnað
annars til að auka hlut hins.“
- Eru kynin þá svo ólík aö hagsmunir okkar
geta ekki farið saman?
„Vissulega fara hagsmunir okkar saman, við
sjáum bara ekki hvernig. Við sjáum það ekki
fyrr en við erum orðin örlítið sterkari, hvert um
sig. Fyrst verðum við að vinna úr sérstöðunni.
Konur og karlmenn eru ekkert svo óhugnan-
lega ólík en við birtum okkur ólíkt, höfum ólík-
an grunn og svo ólíka möguleika. Þar dugar
ekkert fyrir okkur að fara í blekkingarleik og
segja: „En, þetta er nú ekkert svona
slæmt. . .“ Jú, þetta er svona slæmt. Konur
hafa gengið um og trúað því að þær eigi frem-
ur að þegja; konur skulu ekki tala á samkund-
um, karlmenn hafa gengið um og trúað því að
þeir eigi að vera sterkir og klárir og endalaust
græjandi allt og megi aldrei láta bilbug á sér
finna. Svona skokkum við í gegnum lifið og
fólk er nú ekki mikið samferða upp á þessi býti.
Min trú er að allir eiginleikar séu sammann-
legir og þess vegna gef ég strákunum viðbót-
arskammt af því sem þeir fá venjulega ekki og
stelpunum sömuleiöis."
GNÆGTABORÐ EIGINLEIKA í
DÁSAMLEGU LÍFI
- Hvernig er þín útópía innréttuð?
„Dásamlega. Ég trúi því nefnilega að hér sé
gnægtaborð af eiginleikum í dásamlegu lífi.
Því miður er það þó þannig núna að rétturinn
sem heitir „frumkvæöi" er merktur karlamegin
og það er voða óviðkunnanlegt ef kona laum-
ast þangað. Á hinum enda borðsins eru lítt
spennandi smáréttir og þar er réttur sem heitir
„blíða". Hún telst kvenleg og enginn karlmað-
ur færi að laumast þangað og fá sér af þeim
fyrirlitlega eiginleika. Á meðan borðið er dekk-
að svona upp, þá þurfum við núna að skokka
svolítið sitt í hvoru lagi. Það er strax auðveld-
ara fyrir konur að koma að borðinu ef karlarnir
eru ekki í röð við réttina sem heita „frumkvæði,
sjálfstæði og styrkur“.
Útópían mín er návkæmlega þannig innrétt-
uð að fölk komi að borðinu án þess að gjalda
fyrir kyn sitt, aldur eða sérstöðu. Að því sé
klappað á bakið af öllum sem við borðið
standa og sagt: „En gaman að þú ert nákvæm-
lega eins og þú ert. Ég elska þig svo mikið og
hjartanlega, bæði með kostum og göllum.
Gjörðu svo vel. Komdu að borðinu núna. Við
hin bíðum aðeins á meðan.“
Þess vegna reyni ég þessa leið núna; ég
dekka upp tvö borð, með nákvæmlega sömu
eiginleikum. Ég býð báðum kynjum til veislu,
sínu í hvoru lagi. Það sem er svo dásamlegt
að sjá er að mínar stelpur eru nú orðnar óragar
við að skammta sér af allsnægtaborðinu;
strákarnir eru líka óragir, þeir skammta sér á
diskinn, styrk, blíðu, kjark og umhyggju. Eng-
inn er búinn að klára upp réttinn, það er nóg í
boði. Þegar svo hvort kynið fyrir sig kemur til
leiks á þennan hátt, þá virðist koma meira jafn-
vægi á réttina.
I fullorðinslífinu, í stórveislu bankaráðs, þá
vitum við alveg hverjir sitja við hvaða enda. Við
vitum nokk hverjir taka af réttunum „góð laun,
gnótt og yfirráð". Það er engin kona sem nælir
sér i þessa rétti. Nei, þær eru við hinn enda
borðsins og fá sér fremur svolítið af undanláts-
semi, stóran skammt af fórnfýsi og alltaf þrisv-
ar á diskinn af þolinmæði. Ég nenni ekki svona
veislum. Nennir þú þeim? Núverandi staða
snýr dásamlegum og eftirsóknarverðum eigin-
leikum, ávið umburðarlyndi og þolinmæði, upp
í andhverfu sína. Það verður ekkert skemmti-
leg blanda að fá sér bara fórnfýsi og þolin-
mæði. En að fá sér slatta af styrk og vel af
kjarki með, þá er rétturinn orðinn góður. Eins
og er, eru svokallaðir kveneiginleikar orðnir
hálffyrirlitlegir. Á sama hátt er styrkur, sem við
köllum stundum yfirgangssemi, líka fyrirlitið
mál, svo þetta er að verða hið mesta leiðinda-
samkvæmi, vínlaus veisla og ekki einu sinni
fjör. Skipið er að sökkva og hvað gerum við?
Maulum í okkur rétti sem við erum búin að fá
hundleið á, af því að þeir eru ekkert góðir einir
og sér.
Samkvæmið er orðið svo leiðinlegt að ung-
lingskrakkar eru bara farnir að kála sér þetta
um fimmtán ára aldur. Þá segi ég nú við okkur
þetta fullorðna lið sem teljum okkur bera ein-
hverja ábyrgö: „Hvað þarf til að við tökum
stefnubreytingu? Við vitum það til dæmis að
undanfarin ár hefur sjálfsvígum fjölgað ótrú-
lega hjá ungum krökkum og dugar það ekki
einu sinni til að við stönsum og breytum stefn-
unni? Hvað þarf til?“ Ég nenni ekki að sitja í
svona matarbjóði, ég fer þá frekar og bý mér til
betra matarbjóð. í minni vinnu höfum við
gnægtaborð, blöndum því skynsamlega og
skemmtum okkur reglulega vel í þessu teiti.
“Gjörið svo vel, komið að borðinu og fáið
ykkur. Hér er allt sem er gott fyrir ykkur. Veldu
nú eins og þér hentar, það sem þér sem mann-
eskju líður vel með.“ □
16. TBL. 1992 VIKAN 27