Vikan - 25.07.2000, Blaðsíða 57

kvöldin, hendir snuðinu í gólfið
og fer að grenja þangað til foreld-
arnir koma inn til þess, á ekki við
svefntruflanir að stríða. Það barn
er bara að sýna hver ræður ferð-
inni. Á íslandi er líka hætt við að
mörg börn ruglist í svefnmynstri
sínu á vorin þegar daginn tekur
að lengja. Gott ráð við því er að
setja dökkar gardínur fyrir glugg-
ann og byrgja ljósið. Þá eru minni
líkur á að það rífi sig upp klukk-
ættu samt að hafa hugfast að
svefnlyf virka einungis í stuttan
tíma í einu. í Lyfjabókinni kem-
ur fram að eftir tveggja vikna inn-
töku svefnlyfja hætta þau að
virka og því verður að gera hlé á
inntöku þeirra í ákveðin tíma ef
það á að gefa þau aftur. Foreldr-
ar ættu líka að prófa ýmsar að-
ferðir áður en þeir grípa til þess
ráðs að fá svefnlyf. Róleg tón-
list, gott nudd fyrir svefninn og
„Sum börn bola líka sýklalyfín illa og fá gríðarlega
miklar aukauerkanir. Þau fá mikinn níðurgang, Ijót út-
brot á bleíusuæðinu og suitna mikið, suo fátt eitt sé
nefnt."
an fimm. Fólk má alls ekki túlka
það sem svo að þessi börn séu
haldin svefntruflunum. Þetta er
fullkomlega eðlilegt og ef gripið
er strax inn í þetta ferli er hægt að
koma í veg fyrir að þessi þróun
verði síðar að vandamáli.
Svefntruflanir barna er það
svefnmynstur þar sem börn eru
að vakna upp alla nóttina, jafnvel
á hálftíma fresti og ná aldrei að
slaka á þess á rnilli. í slíku ferli
verður líkaminn sífellt þreyttari
og svo getur farið að ónæmiskerf-
ið bregðist að lokum. Oft eru
þessi alvarlega svenftrufluðu
börn langveik börn og eru ein-
faldlega föst í ákveðnum víta-
hring og þurfa utanaðkomandi
hjálp til að laga mynstrið. Svefn-
truflanir eru vandamál sem hef-
ur alla tíð verið til staðar var lít-
ið sem ekkert rætt um fyrr en á
undanförnum árum. Nú er svo
komið að margir hafa heyrt um
þennan kvilla og fá einhvers kon-
ar lyf til að takast á við vandamál-
ið. Á Landspítalanum í Fossvogi
starfar fagfólk sem hefur sérhæft
sig ísvefntruflunum barna en þar
eru meðhöndluð börn sem hafa
verið greind með svefntruflanir.
Aðferðirnar sem þar eru notað-
ar eru án lyfja þannig að það er
foreldrunum í sjálfsvald sett
hvort þeir grípi til lyfjanotkunar
samhliða meðferðinni. Á síðasta
ári leituðu foreldrar 389 barna
til deildarinnar og fengu úrlausn
sinna mála.
Þeir foreldrar sem vilja frekar
reyna lyfjagjöf á börn sín sem þau
telja vera haldin svefntruflunum
algjör afslöppun gætu hjálpað til.
Kamillute er talið róandi og því
hægt að ráðfæra sig við lækna um
hvort óhætt sé að gefa barninu
(fer eftir aldri þess) slíkt te.
Öruandi, róandi eða
hressandiP
En svefntruflanir eru ekki eina
vandamál æskunnar. Ofvirkni er
sá sjúkdómur sem er hvað al-
gengstur meðal skólabarna um
þessar mundir. Gríðarlega mörg
börn eru skilgreind sem ofvirk og
þar er hlutfall drengja töluvert
hærra en stúlkna. í mörgum til-
fellum er um að ræða hreina og
klára ofvirkni sem kemur venju-
lega í ljós á þriðja til fjórða ald-
ursári. Stundum ber lyfjagjöf ár-
angur í meðferð ofvirkra einstak-
linga og þá eru gefin lyf sem hafa
örvandi áhirf á miðtaugakerfið,
nánar tiltekið þann hluta heilans
sem stýrir einbeitingarhæfninni.
Of stórir skammtar slíkra lyfja
geta þó leitt til þess að börnin
verðasljóogþreytt. Isumumtil-
fellum og kannski of oft eru börn
það getur haft ýmiss konar auka-
verkanir. Þar stendur að lyfið geti
valdið angist og óróa, svima,
ógleði og svefnleysi. Mikil hætta
er á því að lyfið verði ávanabind-
andi sé það tekið til lengri tíma.
Foreldrar sem ákveða að gefa
börnum sínum lyf ættu alltaf að
„Stundum ber lyfjagjöf árangur í meðferð ofuirkra ein-
staklinga og bá eru gefín lyf sem hafa öruandi áhrif á
miðtaugakerfið, nánar tíltekið bann hluta heílans sem
stýrír einbeítíngarhæfnínni. Of stórir skammtar slíkra
lyfja geta bó leítt til bess að börnin uerðí sljó og
breytr
sem eru ekki haldin ofvirkni sett
á slík lyf, bara til að róa þau og
kannski stundum til að auðvelda
foreldrunum að eiga við þau.
Ritalin er þekktasta ofvirknilyf-
ið en í Lyfjabókinni má lesa að
vera á verði gagnvart þeim lyfj-
um sem barnið tekur inn. Heilsa
og velferð barnsins er í þeirra
höndum en þegar verið er að
ákveða að gefa því lyf ættu for-
eldrar ætíð að afla sér þekkingar
um lyfið ásamt aukaverkunum
og hvað það geri í raun og veru
fyrir barnið. f mörgum tilfellum
er líf og heilsa barnsins í veði og
því má alls ekki hika við lyfja-
gjöf og treysta verður orðum
lækna. Með önnur lyf, sem kalla
mætti hjálparlyf, ættu foreldrar
að vera örlítið meira á varðbergi
og gera það upp við sig hvort
barnið þurfi virkilega á lyfinu að
halda. I hraðanum sem einkenn-
ir þjóðfélögin í dag er tímaskort-
ur oft aðalmeinið. Ef við finnum
til eða sjáum að það er eitthvað
athugavert við heilsu barnanna
okkar, hættir okkur til að vilja fá
eitthvað við því og það strax, svo
við þurfum ekki að hafa áhyggj-
ur af því lengur. Tíminn getur í
svo mörgum tilfellum verið besta
lækningin.
Vikan
57