Vikan - 15.02.1973, Blaðsíða 15

færslu sinni, svo að sumum
klerkum stóð geigur af honum.
Sr. Jón hafði mikil viðskifti haft
við Finn biskup og voru þeir
jafnan góðkunningjar. Aftur á
móti hafði litið dregið saman til
vináttu með Hannesi biskupi og
honum, þótt alt væri sljett og
felt þeirra á milli. Haustið áður
hafði sr. Jón hitt þá Skálholts-
biskupa. Höfðu þeir þá tekið
honum vel, veitt honum 20
rikisdali af fje fátækra presta og
leyst hann út með gjöfum að
auki. Nú hafði sr. Jón aftur
gengið þangað vongóður. En nú
voru fleiri prestar orðnir illa
staddir, en verið hafði um
haustið, og biskuparnir höfðu i
mörg horn að lita. Hann hafði
þvi orðið fyrir allmiklum von-
brigðum.
Úr Skálholti gekk sr. Jön
suður á Álftanes að hitta
stiftamtmann.
Thodal stiftamtmaður tók
honum ljúfmannlega. Fjekk
hann honum 60 rikisdali af fje
þvi, er honum hafði verið sent til
úthlutunar meðal þeirra, sem
beðið höfðu tjón af jarðeldinum.
Siðan sendi stiftamtmaður með
honum i innsigluðum stokk 600
rikisdali, sem hann átti að
afhenda Lýði Guðmundssyni
sýslumanni i Skaftafellssýslu.
Var það gjafafje konungs og
samskotafje frá
Kaupmannahöfn, og átti að
útbýta þvi meðal bágstaddra
manna þar eystra. Fylgdi
stokknum embættisbrjef til
sýslumanns og annað til
Sigurðar ólafssonar klaustur-
haldara, sem vera átti
sýslumanni til aðstoðar við
útbýting fjárins.
Stiftamtmaður var þá fullur af
þeim visdómi, að Múlasýslurnar
hefðu sloppið að mestu við
harðæri og fjenaðarsýki þetta
ár, og þangað bæri
Skaftfellingum að leita til að
kaupa sjer fjenað að nýju. Úr
öllum öðrum hjeruðum landsins
var sannfrjett um hið sorglega
ástand, þó hvergi eins
átakanlegt og i Þingevjar-
sýslunum, Húnavatnssýslu og
að nokkru ieyti i Eyjaljaröar-
sýslu. I öllum þessum hjeruðum
var fjenaður nærri þvi strá-
fallinn, býli lögðust i eyði, fólk
flosnaði upp, fór á vergang og
hrundi niður unnvörpum.
Á austurleið fór hann um i
Selvogi, þvi að þar átti hann eitt-
hvað örlitið af sjóföngum. Kom
siðan við á Eyrarbakka og gerði
bráðabirgða—ráðstafanir fyrir
matbjörg handa heimili sinu,
sem hann ætlaði að sækja undir
eins og þvi yrði við komið. Þaðan
hjelt hann austur um sveitirnar
og leitaði fyrir sjer um gripa-
kaup. Og eina nótt gisti hann á
Stórólfshvoli.
Þá bjó á Stórólfshvoli Jón
lögsagnari Jónsson,
tengdasonur Þorsteins
. sýslumanns Magnússonar á Mó-
eiðarhvoli, sem þá var enn á lifi
(d. 1785), og væntanlegur
eftirmaður hans. Þar mætti sr.
Jón Sigurði ólafssyni klaustur-
haldara, sem þá var á
vesturleið. Voru þeir þar
samnátta og sVáfu saman.
Sigurður' hafði þær frjettir að
færa, að austur i Múlasýslum
hefði ólyfjanin af eldinum fallið
yfir engu siður en annarsstaðar,
og þar væru hin mestu vanhöld á
skepnum. Þangað væri þvi til
litils að leita i þvi skyni að kaupa
sjer gripi. Auk þess væri annað
hægara en bregða sér þangað
austur, þvi að siðan á skirdag
um vorið, að Skeiðarárjökull
hljóp og eldur gaus upp i
jöklinum, væru Núpsvötnin ófær
með öllu hverri skepnu. Þetta
kollvarpaði þvi gersamlega,
sem stiftamtmaður hafði sagt,
og sannfærði sr. Jón um það, að
ekki væri annað að leita til
gripakaupa en i Rangárvalla- og
Arnes—sýslur.
Það var engin nýlunda, þegar
sr. Jón Steingrimsson var á
ferðinni, að hans væri leitað i
lækningaerindum. Svo fór mikið
orð af lækningum hans. Þennan
morgun, sem hann var á Stór-
ólfshvoli, var hann sóttur til að
skera æxli af manni þar á næsta
bæ. Skildi hann þá malpoka sinn
eftir á svefnloftinu og fól hann á
hendur Sigurði ólafssýni, Þegar
sr. Jón kom aftur, var Sigurður
allur á burtu, en innsigli
stiftamtmanns á peninga-
stokknum brotið. Hafði Sigurður
tekið úr honum 20 rikisdali
handa sjer og 8 handa samferða-
manni sinum. Kvittun hafði
hann lagt i stokkinn i staðinn og
brjef til Lýðs sýslumanns.
Sr. Jóni þótti nú súrt i broti, er
hann f jekk ekki komið stokknum
óopnuðum i hendur sýslumanns.
Nú komu þar fleiri menn austan
að, sem sár—þörfnuðust hjálpar.
Leitaði þá sr. Jón ráða til nafna
sins lögsagnarans. Lögsagnari
fór að visu undan i flæmingi og
vildi engin ákveðin svör gefa. Þó
kvað hann það áð sinu áliti
minstu skifta, hverjir útbýttu
fjenu. Kvað það hagkvæmast
þeim, sem við ættu að táka, að
sr. Jón'gerði það, og aldrei
mundi almúginn hafa þess meiri
not, þó að það kæmist i hendur
þeirra Lýðs og Sigurðar. Þetta
tók. sr. Jón sem fullskýra ráð-
leggingu lögsagnara', og gerði
þeim úrlausn, sem þar biðu, og
öðrum þar á eftir.
Þegar sr. Jón kom austur
undir Eyjafjöll, mætti hann
flestum sóknarbændum sinum,
sem þá voru á vesturleið tilað
kaupa sjer gripi, allir með tvær
hendur tómar. Frjettin um það,
að sr. Jón hefði peninga með-
ferðis frá stiftamtmanni, flaug á
undan * honum með
mannstraumnum austur um
sveitirnar, og sóknarmenn hans
sátu um að ná fundi hans. Hjer
voru góð ráð dýr. Þessum
mönnum reið nærri þvi lifið á, að
geta fengið peningana undir
eins, þvi að gripir voru að hækka
i verði vestur i sýslum og verða
ófaánlegir. Kýr voru nú þegar
seldár á 8—10 dali, sem var
tvöfalt verð við það, sem þær
höfðu áður gengið kaupum og
sölum, þvi að fram að þessu
höfðu 4 rikisdalir i silfri oftast
verið látnir jafngilda lausafjár-
hundraðinu. — Auk þess voru
þessir menn tæplega færir um að
komast austur að Vik i Mýrdal,
þar sem sýslumaðurinn bjó,
FramhalcL á bls.'40.
7. TBL. VIKAN 15