Menntamál - 01.04.1972, Blaðsíða 17

Stefán Jónsson:
Vikið að
vandamáli
(Stefán heitinn Jónsson rithöfundur skrifaði þessa
grein árið 1958 í afmælisrit Kennaraskóla íslands
fimmtugs. Ritnefnd Menntamála taldi greinina svo
merkt og tímabært framlag til umræðu um barna-
°g unglingabækur, að ákveðið var að birta hana í
þessu hefti. Er greinin birt óstytt, en millifyrirsagnir
eru ritnefndar).
bókina jafn sjálfsagðan og nauðsynlegan lilut
°g leikföngin. Hlutverk bóka fyrir börn á leik-
aldri er m. a. að auka orðaforða og efla mál-
þroska þeirra, hafa róandi áhrif og veita þeim
ánægju, auka skilning þeirra og víkka sjóndeild-
arhring, styrkja rninni þeirra og örva ímyndun-
araflið og þjálfa þau til þess að hlusta og ein-
beita sér. Má því telja, að lestur góðra bóka fyrir
börn á leikaldri hafi ótvírætt uppeldislegt gildi.
HEIMILD:
^ibeke Stybe: Fra Askepol til Anders And. Bþrne-
bogen i kulturhistorisk perspektiv. Kbh., Munks-
gaard, 1962.
Þann 25. apríl síðastliðinn [1958] átti ég símtal
við Gunnar Guðmundsson, yfirkennara Laugar-
nesskólans, og meðal þess, sem bar á góma, fór
hann þess á leit við mig, að ég skrifaði grein í rit
það, sem liér birtist. Efninu mátti ég ráða. Að
loknu þessu símtali bar svo við, að ég fór að
kenna börnum á tíu ára aldri, og lásum við saman
söguna um karl þann, sem verkaskipti hafði við
kerlingu sína, tók að sér húsmóðurstörfin og
hlaut vafasaman heiður að launum. Sagan er
birt í því liefti Lesbókar, sem ætluð er börnum
á þessurn aldri og ætti því að vera við þeirra
lræfi. Geri ég líka ráð fyrir, að fáum muni detta
í hug, að svo sé ekki. Sjálfum þótti mér þessi saga
spaugileg áður fyrr og hef orðið hins sama var
hjá mörgum ungurn lesanda. Nti brá svo við, að
sárafá og reyndar ekkert þessara barna fann nokk-
uð hlægilegt við söguna. Sögunni var um rnegn
að kalla fram bros á andlitum þeirra. Er þetta
nokkuð frásagnarvert? Út af fyrir sig er það ekki
mjög írásagnarvert, en í sambandi við sjálft sig
og allt, sem því er skylt, er fátt frásagnarverðara,
fátt rneira íhugunarefni fyrir þá, sem skrifa vilja
fyrir fólk á þessurn aldri, þá, sem vilja kenna því,
og þá, sem veita því uppeldi.
Frá sjónarmiði umræddra barna var saga þessi
ekki gamansaga, og þó vissu þau, að eitthvað það
var í lrenni, sem benda átti til þess. Á það komu
þau ekki auga og af mjög eðlilegum ástæðum.
Þau höfðu ekki skilyrði til að sjá það gerast í
sögunni, sem raunverulega gerist þar. Um strokk
höfðu þau heyrt talað, en séð hann höfðu þau
ekki. Þau vissu ekki, hvað þekja var, og þá ekki
heldur, hvað grasigróin þekja var. Þau gátu ekki
séð, hvernig kýrin gat verið á beit á þekjunni,
og ekki heldur það, að hún datt niður, gátu ekki
skilið, hvaða hætta gat verið á því, að hún dytti.
Ekkert þeirra hafði séð hlóðir í eldhúsi, pott
á hlóðum og stromp uppi yfir. Þau vissu ekki,
hvað strompur var, en reykháf þekktu þau. Þeim
var fullkomlega hulin ráðgáta sambandið milli
kýrinnar riti á þekjunni og karlsins, sem stóð við
hlóðin. Ennþá óskiljanlegra var þó hitt, hvernig
karlinn gat dregizt upp að strompinum við það,
að kýrin féll, og hangið þar síðan og loks dottið
niður í pottinn. Undarlegur var sá reykháfur,
MENNTAMÁL
75