Menntamál - 01.04.1972, Qupperneq 43

ÞÆTTIR UM UPPELDISMAL

Stefán Edelstein:
Börn
og
tónlist ► - <
Tónlist og myndrænt nám hafa verið olnbogabörn [
skólakerfi okkar fram að þessu. Að vísu eru ákvæði
' gildandi námsskrá um tónlist og teiknun, en þegar
litið er á raunverulegt ástand í skólunum, þá fer ekki
á milli mála, að staða listgreina er eingöngu í jaðrinum,
en kemur hvergi nálægt kjarnanum. Um hinn mynd-
r®na þátt í skólastarfi, mikilvægi hans í þróun og þroska
formskyns nemenda, svo og þá skapandi krafta í nem-
nndanum, sem slík fræðsla leysir úr læðingi, ef vel tekst
'il. ætla ég ekki að ræða hér, enda ekki mitt sérsvið.
Tónlistin, hvort sem á hana er litið sem skólafag eða
sem þjónustu við þjóðfélagið í formi skipulegs tónleika-
^alds, er enn álitin hálfgerður munaður, sem við höfum
ekki ráð á; [ bezta tilfelli er hún látin fljóta með til að
friSa vonda samvizku okkar. Þessi afstaða mótast aðal-
lega af þeirri staðreynd, að þeir, sem við stjórnunar-
faskin sitja (skólayfirvöld, fjárveitingavaldið, opinþerir
sfefnumótandi aðilar o. s. frv.) hafa hvorki gert sér grein
fyrir því, í hverju hið raunhæfa gildi tónlistarmenntunar
'iggur (sem e. t. v. ekki er hægt að ætlast til heldur),
hé hafa þeir viljað leggja eyrun við ráðleggingum og
----------------------------------------------------♦
kröfum fagmanna um, að betur sé búið að listum í skóla-
kerfinu í heild.
Við lifum ekki lengur á tímum Forngrikkja, þar sem
tónlistin var einn veigamesti þátturinn í öllu uppeldi.
Það hefur litla þýðingu að benda á fortíðina, þegar
byggja verður betri heim í framtíðinni: okkar þjóðfélag
er allt of margþætt og flókið til þess að hægt sé að yfir-
færa líkan fortíðarinnar yfir á samtímann.
Hins vegar verður að gera sér grein fyrir því, að í
síbreytilegu þjóðfélagi, sem stöðugt gerir hærri kröfur til
menntunar einstaklingsins og þá sérstaklega til sveigj-
anleika þessarar menntunar, verða skólarnir að skil-
greina hlutverk sitt á nýjan hátt. Sá tími er liðinn, þar
sem menntun og starfsþjálfun, einu sinni fengin, dugar
fyrir lífið. Þáttur lista í að undirbúa manninn betur undir
lífsbaráttuna með því m. a. að stuðla að þessum sveigj-
anleika þersónunnar hefur verið vanmetinn og vanrækt-
ur.
Tónlistin gerir okkur erfitt fyrir að því leyti, að ekki
er auðvelt að skilgreina hana eða meðhöndla sem „efni“
nema á takmarkaðan hátt. Innsta eðli tónlistar er óorð-
bundin tjáning. Menn hafa reynt að skilgreina heildareðli
tónlistar í margar aldir, en ekki komizt að slíkri niður-
stöðu, að hægt væri að skýra fyllilega atferli þeirra, sem
framleiða tónlist (þ. e. túlka hana), né heldur sálræn við-
brögð þeirra, sem hlusta á hana (neytendur). Hins vegar
liggja fyrir niðurstöður ýmissa rannsókna, sem draga
má þá ályktun af, að áhrif tónlistar á manninn séu mjög
margþætt og flókin, samansett úr vitsmunalegum, til-
finningalegum og hreyfingaþáttum. Fagurfræðilegir geng-
isþættir (verðmæti) gegna hér og miklu hlutverki. Á
síðustu árum hafa einnig farið fram athuganir og rann-
sóknir, sem gefa til kynna, að kerfisbundin og vel skipu-
lögð tónlistarkennsla hafi í för með sér viss yfirfærslu-
áhrif (meðæfingar) á önnur svið, sem eru sameiginleg-
ur grundvöllur fyrir allt nám yfirleitt.
Þessar athuganir og rannsóknir hafa ennfremur stutt
þá tilgátu, að yfirfærsla frá einu námssviði yfir á önnur
gerist einna helzt við kennsluaðstæður, þar sem leik-
rænt og skapandi starf er veigamikill þáttur. Á þetta
því einkum við um tónlistina.
Það er vel þess virði að fylgja þessum hugmyndum
eftir og spyrja sjálfan sig, I hverju það getur legið, að
MENNTAMÁL
101