Vorið - 01.12.1972, Blaðsíða 10

Flórsleikir, Þvengjaleysir (úr Mývatns-
sveit), Pönnuskuggi, Guttormur, Banda-
leysir, Lampaskuggi, Klettaskora (Allra-
handa 19). Iíér eru þá komin 27 nöfn á
jólasveinum, en a. m. k. 4 þeirra, Kerta-
sleikir, Pottaskefill, Bandaleysir og Pönnu-
skuggi eru naumast annað en afbrigði
annarra. Er þá komið skemmtilega nærri
þeim fjölda, sem fæst, ef hinar umdeildu
tölur 9 og 13, eru lagðar saman. Verið
gæti, að um væri að ræða tvo hópa af jóla-
sveinum. í öðrum hópnum væru þá 9, og
líklegast, að þeir ættu heima á Norður- og
Austurlandi, en stærri hópurinn á Vestur-
og Suðurlandi. Talsverður munur er á
nöfnum mathákanna annars vegar og nöfn-
um eins og Moðbingur, Illöðustrangi,
Móamangi, Ellettaskora, hins vegar. Ef
reyna ætti að skipta þeim í tvo hópa, yrði
að hafa hliðsjón af þessu, en það mun
ekki gert hér, þótt þetta sé vissulega rann-
sóknarefni.
Um útlit jólasveinanna fer fleirum en
tvennum sögum. Elzta heimildin, Grýlu-
kvæði Stefáns Ólafssonar, segir, að þeir
séu „jötnar á hæð“. En þeir eru vitaskuld
þróun háðir, eins og allt annað í veröld-
inni. Jón Arnason lýsir þeim ekki, en
Jónas Jónasson segir þá sögu frá Austur-
landi, að „þeir séu að vísu í mannsmynd.
nema þeir séu kloíjiir upp í háls“. Fæt-
urnir séu kringlóttir. Aðrir hafa sagt, að
þeir væru klofstuttir, en búklangir, og enn
aðrir, að þeir væru tómur búkur niðrúr.
Öllum ber um þetta leyti saman um, að
þeir séu stórir, ljótir og luralegir, hversu
svo sem þeir eru vaxnir. Þeir eru í rönd-
óttum fötum með stóra, gráa húfu á höfði,.
og hafa með sér gráan poka. Önnur sögu
segir þá hafa með sér stóra kistu til að láta
í óþæg börn og guðlausa menn, og er „illt
að komast í kistu jólasveina“, sbr. söguna
af Steini á Þrúðvanga (J. Á. I 121). Um
og eftir aldamót síðustu munu menn al-
mennt hafa ímyndað sér þá í mannsmynd,
þótt ekki væru þeir smáfríðir í andliti, og
klædda í gömul íslenzk bændaföt, líkt og
þeir eru sýndir í bók Jóhannesar úr Kötl-
um: „Jólin koma“: En þá er líka farið að
telja þá klædda í rauða skyrtu, grænar
buxur, bláa sokka og gula skó, með rauð-
röndótta skotthúfu, eða í rauðar buxur,
hvíta kápu, bláa treyju og skotthúfu, og
með skegg niður á tær. Eru þeir þá teknir
að líkjast frænda sínum, hinum evrópska
heilaga Nikulási, en • í hans gervi birtast
þeir jafnan á jólatrésskemmtunum.
Þegar líða tók á 19. öldina, hafa þeir
eitthvað verið farnir að miidast, en lengi
voru þeir þó vísir til að taka börn, sem
hrinu mikið og voru óþæg, löt og keipótt,
eða a. m. k. hrekkja þau. Veit ég meira að
segja um mann, sem fæddur er 1935 á
10
VORIÐ