Bjarmi - 01.07.1985, Blaðsíða 14

Asfcj0rn Kvalbein:
Bamið,
sjónvarpið
og mvndböndin
.vaða áhrif hefur sjónvarpið á
börnin okkar? Hvernig notum við sjónvarp
og myndbönd á heimili og í skóla? Foreldrar
og uppalendur sem finna til ábyrgðar sinnar
hljóta að spyrja sig slíkra spurninga. Ég
óttast að við séum svo föst í hringiðu
samtímans að við tökum tæpast eftir þeim
hröðu breytingum sem verða í samfélaginu.
Barnið - mjúkur leir
Ég þarf varla að benda á hve áhrifa-
gjörn börn eru. Það er auðvelt að móta
þau. Þau verða fyrir áhrifum, geyma
þau í huga sér og nota þau í leikjum
sínum. Ef börn níunda áratugarins geta
flokkað og unnið úr öllum þeim áhrifum
sem þau verða fyrir, þá eru þau a.m.k.
að því leyti hæfari þjóðfélagsþegnar en
afar þeirra og ömmur. En hætt er við að
það sem þau hafa framyfir í þckkingu,
yfirsýn og hugarflugi, hafi leitt af sér
afturför hvað varðar viðhorf, trú-
mennsku og gildismat. Og hvort er
meira virði?
Rannsóknir
Áhrif fjölmiðla eru svo samtvinnuð
áhrifum frá samfélaginu í heild að erfitt
er að átta sig á því scm er að gerast. En
hvað sem því líður hefur verið sýnt fram
á að áhrif sjónvarps og myndbanda eru
óheppileg miðað við hvernig þorri fólks
notar fjölmiðla nú á dögum.
Þeir sem hafa stundað rannsóknir á
þessu tala um „sljó augu“. Augu sem
horfa of mikið á sjónvarp glata hæfi-
leikanum til snöggra og stuttra hreyf-
inga sem nauðsynlegar eru til að geta
lesið vel. Of mikið sjónvarpsgláp dregur
einnig úr hæfni til að sjá í þrívídd.
Stöðugt hljóðið í sjónvarpinu getur
einnig haft slæm áhrif á heyrnina.
Hæfilcikinn til að greina úr livaða átt
hljóð kemur veikist.
Það sem þó er alvarlegast er að
taumlaus sjónvarpsnotkun dregur úr
hæfni til að nota hugsun og mál. Þegar
við þurfum sífellt að vera viðbúin nýjum
áhrifum gefst okkur ekki tóm til að
hugsa um það sem við sjáum. Ef upp
vex kynslóð sem glatað hefur hæfi-
leikanum til að eiga samskipti við aðra
og heldur að ofbeldi leysi vandamálin,
þá getum við velt því fyrir okkur
hvernig þjóð félagið verður.
Sjónvarp og ofbeldi
í föðurlandi sjónvarpsins, Bandaríkj-
unum, hefur meðalfjölskyldan kveikt á
sjónvarpinu í meira en sjö klukkustund-
ir á dag. Börn á forskólaaldri geta að
meðaltali horft á sjónvarp í níu og hálfa
klukkustund. 17 ára bandarískir ungl-
ingar hafa horft á sjónvarp í 18.000 klst.
en hafa aðeins verið 11.000 klst. í
skólanum. Vinsælasta efnið er spennu-
myndir af ýmsu tagi.
Rannsóknir benda til að börn, sem
horfa mikið á ofbcldismyndir, verði
árásargjarnari en önnur börn. Rann-
sóknir, sem gerðar hafa verið með
gjörólíkum aðferðum, styðja hverjar
aðrár: Ofbeldi í sjónvarpi leiðir til
aukins ofbeldis í samfélaginu.
Sálræn áhríf.
Sálfræðingurinn Magne Raundalen
hefur lýst þeirri þróun sem nú á sér stað
í myndbandamálum, sem hræðilegu
slysi fyrir uppvaxandi kynslóð. Hann
álítur þó að við séum ekki máttvana i
baráttunni gegn þróuninni, en reynsla
hans sjálfs, sem barnasálfræðingur, sýn-
ir að við alvarleg vandamál er að stríða.
Hann segist sjá þrenns konar skaða af
völduni ofbeldis á myndböndum.
í fyrsta lagi eru dæmi um 4-6 ára börn
sem hafi orðið svo skelfingu lostin við
að horfa á ofbeldissenur í sjónvarpi að
þau þora ekki inn í herbergið þar sem
tækið er.
í öðru lagi hefur hann orðið var við
varanlegan ótta hjá eldri börnum. Ótt-
anum fylgir martröð og svefntruflanir.
Loks er um að ræða táninga sem hafa
fengið taugaáfall eftir að hafa horft á
sérstaklega grófar og hrottafengnar
myndir.
14