Bjarmi

Árgangur

Bjarmi - 01.03.1999, Blaðsíða 8

Bjarmi - 01.03.1999, Blaðsíða 8
Unglingurinn og samfélagið egar rætt skal um trú, kirkju og unglinga er mikilvægt að beina sjónum að þeim menn- ingar- og felagslegu aðstæðum sem unglingar búa við hverju sinni. Við erum öll og alla ævi næm fyrir umhverfi okkar og mótumst af þvi bæði meðvitað og ómeðvitað. Aldrei erum við þó viðkvæmari í þessu efni en á ungl- ingsárum. í raun má færa fyrir þvi rök að unglingurinn sé bókstaílega skapað- ur af því samfélagi og menningu sem hann býr við. Þar á ég við hinn einstaka ungling sem er fljótt á litið - en bara fljótt á litið - alveg eins og allir hinir unglingarnir en er þó aðeins til í einu eintaki og er þvi ómetanlegur. Ég á þó ekki síður við unglinginn sem slíkan eða hugtakið, fyrirbærið sem orðið vísar til. Unglingur er nefnilega ekki náttúrulegt eða líffræðilegt fyrirbæri. Mannvera á ákveðnu aldursbili (segjum 13-18 ára) er ekki alltaf og alls staðar unglingur. Hér er fyrst og fremst um félags- og menningarlegt fyrirbæri að ræða og það er meira að segja fremur nýtt. Unglingur verður til í samfélögum á borð við það sem hér var við lýði fram um síðustu aldamót og raunar enn lengur víða um land skiptist mannsævin í fá og vel aðgreind aldurs- skeið. Oft eru þau talin Ijögur: Bemska, ungdómsár, fullorðinsár og elli. Þá var litið svo á að bemskunni lyki við fjórtán til fimmtán ára aldur eða um svipað leyti og unglingsárin hefjast nú. Ung- dómsárin stóðu hins vegar mun lengur eða a. m. k. langt fram á þrítugsaldur. Ellin hófst aftur á móti mun fyrr en nú eða um fimmtugt, þ. e. á þeim aldri sem er ugglaust talinn með bestu ámm æv- innar nú á dögum. Hver einstaklingur fetaði sig hægt og örugglega gegnum þetta tiltölulega ein- falda lífshlaup. Þegar að skilum tveggja æviskeiða kom var þessi áfangi á lífs- leiðinni meira að segja markaður með sérstakri, kirkjulegri athöfn. Fæðing og skírn mörkuðu upphaf bernskunnar, ferming upphaf ungdómsáranna, brúð- kaupið var til marks um að fullorðinsár- in væm hafin og ellinni lauk með dauða og kristilegri útför. Einna helst má segja að mörkin milli fullorðinsára og elli hafi verið á floti. Þau voru þó oft líka vörðuð helgiathöfn, þ. e. greftrun eiginmanns eða eiginkonu, en oft leiddi makamissir til þess að fólk brá búi og vék þar með fyrir yngri kynslóð. Þessi „ævisaga" á þó aðeins við um þá sem gengu í hjóna- band. Það átti hins vegar ekki við um alla. Stofnun hjónabands krafðist jarð- næðis og eigna. Það voru þvi hlutfalls- lega mun færri sem giftust í „den tid“ en nú gerist. Þeir sem ekki höfðu bolmagn til þess töldust hins vegar til ungdóms- ins mun lengur en fyrr greinir, jafnvel allt fram undir fertugt. Þeir vom a. m. k. ekki sjálfs sín ráðandi. Ungdómsárin náðu þannig beint eða óbeint yfir alla þá sem lutu stjórn annarra eða voru vinnuhjú. Það var þvi félagsstaðan en ekki aldurinn sem réð úrslitum. Hér er það þvi félagsfræðin en ekki líffræðin sem sker úr um skilgreiningar. Þannig leit ævin út í samfélögum með einfalda innviði og litla yfirbyggingu. At- vinnuvegurinn var raunar aðeins einn, landbúnaður, og menn lærðu til verka með þátttöku í bústörfum. Nú er öldin önnur. Æviskeiðunum hefur fjölgað og mörk þeirra orðið óljósari. Ef til vill er ekki fjarri lagi að skifta ævinni fram til þess er ungmenni verða lögráða niður í eftirfarandi skeið: Yngstu börnin til 3 ára Forskólaaldur 3-6 ára Bemska 6-9 ára „TlT'-aldur 10-12 ára Unglingsár 13-18 ára. í sumum tilvikum er þó óljóst hvenær einstaklingurinn færist af einu aldurs- þrepi til hins næsta. Umfram allt er ein- staklingsbundið hvenær barn verður unglingur og þar ræður lífefnafræðilegt jafnvægi í vefjum líkamans aðeins nokkru um. Það sem meiru veldur eru kröfur umhverfisins til einstaklingsins, væntingar hans til þess og hugmyndir hans um sjálfan sig. Allt leiðir þetta til þess að þegar einstaklingur fer að sýna ákveðna „takta“ eða atferli - fer að hegða sér eins og „gelgja“ - telst hann unglingur. Líkamsþroski getur síðan verið með ýmsu móti. Hann verður síð- an fullorðinn er hann leggur af hegðun- armunstur unglingsins. Breyttar aðstæður Það sem helst skýrir þá miklu Ijreytingu sem orðið hefur á lífsmunstri bama fram til 18 ára aldurs og hefur í raun „skapað" unglinginn í nútímamerkingu eru fýrst og fremst þær þjóðfélagsbreytingar sem gengið hafa yflr s.l. 100 ár eða svo. Fýrr á öldum mynduðu tvær altækar stofn- anir íyrirferðarmikinn ramma utan um gjörvallt líf fólks. Þar á ég við heimilin til hversdags og kirkjuna til spari. Fyrr á tíð voru heimili vissulega mis- stór. Mikill ungbarnadauði, lágur með- alaldur og smæð búa ollu þvi að ilest ís- lensk heimili voru fámenn. Stór heimili voru þó einnig til og samanstóðu þau af hjónum, börnum þeirra, hugsanlega foreldrum eða a. m. k. foreldri annars hvors hjóna, hjúum og hugsanlega öðr- um með óbeinni tengsl við heimilið, húsfólki, niðursetningum eða enn öðr- um. Hvort sem heimilið var fámennt eða

x

Bjarmi

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Bjarmi
https://timarit.is/publication/379

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.