Heima er bezt - 01.04.1951, Blaðsíða 15

Nr. 2
Heima er bezt
47
halda því reyndar fram, að Fin-
galsljóðin írsku hefðu ekki ver-
ið til fyrr en á 8. öld. Á 11. öld
voru sögurnar og sýngvarnir um
Fingal á margra vörum í ír-
landi.
Ossían, sonur Fingals, er lát-
inn vera höfundur þessara ljóða.
Frá hinu keltneska írlandi bár-
ust Ossíans- og Fingalsljóðin
til hinna keltnesku mælandi
byggða í hálöndum Skotlands.
Þjóðsagnahetjur þessara ljóða
urðu vitaskuld að Skotum. Ensk-
ir fræðimenn, sem áhuga höfðu
á keltneskum fræðum, fóru á 18.
öld að veita þessum einkenni-
lega og frumstæða skáldskap
hinna keltneskumælandi gael-
isku Skota athygli.
Mest af þessum keltnesku
þjóðkvæðum og þjóðsögum
höfðu öldum saman lifað í
munnmælum hinna gaelisku-
mælandi Há-Skota, en ofurlítið
var þó prentað.
Á árunum 1760—65 komu út í
óbundnu máli á enskri tungu
miklar þýðingar á Ossíansljóð-
um í óbundnu máli. Þýðandinn
hét Macpherson.
Sjaldan hefur nokkurt verk
farið aðra eins sigurför um Ev-
rópu og Ossíansljóðin. Ossíans-
ljóðin voru þýdd á flest Evrópu-
mál og fóru að lokum sigurför
um allan hinn menntaða heim.
Allir dáðu ljóð Ossíans, blindu
hetjunnar, sem sagði frá afrek-
um Fingals föður síns og Ósk-
ars sonar síns. Hann sagði frá
orrustum þeirra, köppum þeirra,
vígaferlum, sigrum og dauða.
Inn í hetjuljóðin voru ofnar
fagrar skozkar náttúrulýsingar,
svo töfrandi, að allir lesendur
hlutu að hrífast með, af snilld
hins keltneska barða.
Fólk víða um lönd las sem í
dáleiðslu þessi ísmeygilegu og
hálfdulrænu ljóð um kappana,
sem hljóðir hlusta á óma hörp-
unnar, á undan orrustunni, um
orrustugnýinn, þar sem glumdi
í sverðum og spjótum, og blóðið
streymdi og hetjur hnigu í val.
Um meyjarnar hvitörmuðu, sem
elskuðu kappana. Landslag og
náttúrulýsingar frá hinum
skozku Hálöndum juku hiö
tröllaukna seiðmagn þessara
ljóða. Fólk las sem í draumi um
það hve náttúran hér er látin
vera nátengd frásögninni um
hið forna hetjufólk í lífi, stríði
og dauða. Náttúran virtist vera
orðin mönnum svo nálæg, að
það var eins og hún hefði fengið
mál. Stormurinn af hafi, sem
kom hörpunni til að hljóma,
vindarnir, sem næddu í greni-
skóginum, þokur, sem svifu yfir
stöðuvötnunum, pólstjarnan,
sem ljómaði yfir hinum æðandi
og kveinandi öldum írlands-
hafs, vofur, sem reikuðu í
skuggalíki á skýjum himinsins.
Allt þetta hafði fengið mál, og
yfir öllu þessu hvíldi töfrandi og
fjarrænn annarlegur blær.
Harmljóð yfir föllnum hetjum
blandaðist hér hinum kveinandi
stormum, sem geisa á hamra-
ströndum Skotlands, þar sem
brimið ólgar og hvín við klett-
ana, og aldan raular raunaljóð
við fjörusteinana.
Ossían var fyrsta rómantíska
stórverkið, sem sigraði heiminn.
Ossían hafði mikil áhrif á flest
stórskáldin um aldamótin 18-
hundruð, t. d. Goethe og Byron.
Alla leið til íslands bárust ómar
Ossíansljóða, áhrifa þeirra gæt-
ir bæði í Hulduljóðum Jónasar
Hallgrímssonar og í sumum
kvæðum Gríms Thomsens.
Mikið hefur verið deilt um
uppruna Ossíansljóða. Margir
samtímamenn Macphersons
sögðu að Ossian væri hans eigið
verk frumsamið. Þeir töldu það
fölsun að kalla það þýðingu.
Rannsóknir síðari tíma hafa
leitt í ljós, að Ossían, Fingal,
Óskar og hin eðallynda Mal-
vína, sem fylgdi hinum blinda
Ossían, svo og aðrar persónur
Ossíansljóðanna, hafa lifað í
heimi þjóðsagna og þjóðkvæða
öldum saman meðal Kelta á ír-
landi og Skotlandi.
Ossían Macpersons er að ýmsu
leyti mjög ólikur hinum upp-
runalegu gelisku Ossíansljóðum
og Fingalskviðum. En Macper-
son hefur, þegar hann samdi
verk sitt, Ossían, notað mikið
fyrirmyndir úr hinum geliska
ævintýraheimi þjóðkvæða og
þjóðsagna. En verk Macpersons
er fyrirmyndunum langtum
fremri, það er varla hægt að
kalla það stælingu, og sízt af
öllu þýðingu. Macperson samdi
upp úr fátæklegum þjóðkvæð-
um og þjóðsögum, sem hann
hafði sem fyrirmynd eitt af ljúf-
ustu snilldarverkum mannsand-
ans, og verður því að reiknast
með velgerðarmönnum mann-
kynsins.
Baldur Bjarnason.
Ný útgáfa af biskupasögum
TORFHILDAR HOLM:
Brynjólfur biskup
Sveinsson
Jón biskup Arason
I—II
Sögur um stórbrotna menn,
glæstar konur og mikil ör-
lög, runnar af rammís-
lenzkum rótum. Þær voru
um langt skeið aufúsugest-
ir á nálega hverju íslenzku
heimili. íslenzk alþýða hef-
ur bókstaflega slitið þeim
upp til agna og á þeim líka
marga góða og glaða stund
að gjalda.
Brynjólfur biskup Sveins-
son, 253 bls., kr. 60.00 í
vönduðu skinnbandi, Jón
biskup Arason, I—II, 636
bls., kr. 135.00 í vönduðu
skinnbandi.
Bókaúfgáfan NORÐRI
Pósthólf 101, Reykjavík.

Heima er bezt
1 kemur út mánaðarlega. Út-
söluverð hvers blaðs er kr.
!;7.00. Þeir, sem gerast fastir
; áskrifendur, fá 20% afslátt
frá útsöluverði blaðsins. —
; Þannig kostar árgangurinn
(12 blöð, samtals 384 bls.) kr.
67,20. — Gjalddagi blaðsins er
1. maí.
Heima er bezt pósthólf 101,
!; ReykjavíJc. ;»