Heima er bezt - 01.04.1952, Side 15

Nr. 4
Heima er bezt
111
sína með sér inn í helli, þar sem
vatn var ríkulegt. Auðvitað voru
þeir allir naktir. Er hann hafði
lokið prédikun sinni, sýndi hann
áheyrendum sínum fram á, hve
tækifærið til að láta skírast
væri tilvalið á þessum stað. Svo
fór, að öll ættkvíslin, „konung-
urinn, gæðingar hans og allt
fólkið“, lét þvo erfðasyndina af
sér í hellinum.
Það er táknrænt fyrir vald
trúarbragðanna yfir hugum
manna í býzantínska keisara-
dæminu, að meira en helming-
ur allra bókmennta þeirra tíma
er af kristilegum toga spunninn.
Sumt er sálmaskáldskapur, en
margt er líka af guðfræðilegum
ritgerðum. Og loks er svo list-
in — list leikmanna og sú list,
er munkarnir í klaustrum rík-
isins framleiddu. Merkilegast og
fegurst í list þeirra er hinn mikli
fjöldi mósaik-mynda, sem finn-
ast enrí þann dag í dag á hinu
gamla yfirráðasvæði Mikla-
garðskeisara. Það er sjaldgæf
tign og ró yfir þessum myndum,
hvort sem þær eru af Frelsaran-
um meðal postulanna eða Maríu
mey með barnið á örmum sér.
Úr augum hinnar býzantínsku
madonnu lýsir alvörugefni og
hamingja, sem engin önnur
kirkjulist hefur megnað að lýsa
á svo einfaldan hátt.
Þrátt fyrir það, sem áðúr er
sagt, myndi það þó ekki hafa
tekizt kirkjunni að halda ríkinu
saman, ef því hefði ekki verið
stjórnað af voldugum einvalda,
er hélt öllum þráðum í hendi
sér. Býzantínsku keisararnir eru
næstum því eins alþjóðlegir og
þegnar þeirra. Einn af hinum
fyrstu og dugmestu keisurum,
Jústínían (518—565) var bóndi
frá Makedóníu. Ríkið átti mik-
inn blómatíma á áttándu öld, en
þá sat að völdum isauriska keis-
araættin (717—867), og á eftir
henni komst makedonisk ætt
aftur til valda (869—1081) með
Basilíusi II., „Búlgaradráparan-
um“. Ætt Komnenanna (1081—
1204) og ætt Paleologanna (1261
—1453) voru líka duglegir ríkis-
stjórnendur. Styrkur ríkisins lá
eigj minnst í því, að keisararnir
fengu ekki tækifæri til að úr-
kynjast — það komu alltaf nýir
menn, þegar mest lá á. Og meira
að segja þeir keisarar, er voru
fæddir til valdanna („Porfyro-
genetoi") í Purpurahúsinu1)
voru enganveginn óduglegir.
Ráðuneytin voru undir stjórn
„hins mikla Logothet“, þ. e. for-
sætisráðherrans. Tveir ráðherr-
ar fóru með fjármálin og her-
málin. í skrifstofum þeirra sátu
margir nafnlausir, sem ekki
höfðu annað að gera en að
hlýðnast skipunum yfirboðara
sinna. Eitt af þýðingarmestu
ráðuneytunum var „Barbara-
skrifstofan“, en það svarar til
utanríkisráðuneyta vorra tíma.
Frá þessum stað var sendimönn-
um ríkisins stjórnað. Fulltrúar
„hins hæst-hamingjusama róm-
verska ríkis“2) voru víðsvegar í
hinum menningarsnauðu ná-
grannaríkjum. Munu þeir ekki
hafa verið hinu fræga franska
diplomati á vorum dögum síðri.
Þeir slógu serbneskufn og búlg-
örskum höfðingjum óspart gull-
hamra, þó að þeir byðu þeim
ekki að verða meðlimir heiðurs-
fylkingar, eins og Frakkar, þá
voru þeir ósparir á fínar nafn-
bætur, sem veittu þeim rétt til
að sitja nálægt keisaranum og
klæða sig í sérstaklega bróder-
aðan búning, næst er þeir kæmu
til keisaraborgarinnar. Hlutverk
utanríkisþjónustunnar var að
láta útlendinga verða fyrir á-
hrifum frá Konstantínópel og
leggja lönd þeirra undir keisar-
ann, sem leppríki. Mönnum
voru ljósar þær kröfur, sem gera
verður til manna í utanríkis-
þjónustunni og ein þeirra er að
leggja lönd og ríki undir sig, án
þess að grípa til vopna. Aðferð-
irnar til þess voru hinar sömu og
Evrópumenn nota í sama skyni
á 20. öldinni. Grófasta aðferðin,
mútur, voru notaðar á öllum
tímum og gagnvart öllum þjóð-
flokkum. Þannig voru Húnar á
Krím undirokaðir, arabisku em-
írarnir, sem höfðu völdin í verzl-
unarstöðum Sýrlands, og Berb-
ar í Norður-Afríku. Utanríkis-
þjónusta keisarans gekk ætíð út
frá því sem gefnu, að allir væru
til sölu og gerði því engan mun
!) Þangað voru drottningarnar flutt-
ar, er þær eignuðust böm.
2) Hið opinbera heiti ríkisins langt
fram eftir öldum.
á menningarsnauðum Húnum
og foringja hinna kristnu kross-
fara, Gotfred af Bouillon. Sögu-
ritarinn Nicetas frá Cone kvart-
ar yfir því, að Manuel Komnenos
keisari jós peningum í barbar-
ana, og þyngdi með því skatta
borgaranna í ríkinu. Annað á-
hrifamikið meðal til að ná aukn-
um völdum var að vekja fjand-
skap og öfund milli andstæðinga
keisaraveldisins. Þannig ritar
Jústinían til eins af foringjum
Húna: „Ég hef sent hinum vold-
ugasta meðal ykkar gjafir, það
er að segja þér, því að ég álít þig
voldugastan. En einhver annar
hefur með valdi hrifsað gjafirn-
ar til sín undir því yfirskini, að
hann væri voldugri en þú. Sýndu
honum, að þú sért sterkari, taktu
frá honum það, sem hann hef-
ur rænt frá þér, hefndu þín.
Gerir þú það ekki, mun öllum
verða ljóst, að hann er foring-
inn, vér munuð þá líta í náð til
hans og þú munt missa þau fríð-
indi, sem vér höfum veitt þér.“
Á svipaðan hátt kom Byzants á
sundurþykki milli menningar-
ríkjanna í Vestur-Evrópu, þar
sem keisarinn studdi Þýzkaland
í baráttunni við Frakkland og
Sikiley, ítölsku borgirnar gegn
Friðriki Barbarossa, Feneyj ar
gegn norrænum víkingum o. s.
frv.
Til styrktar þessari ágætu ut-
anríkisþjónustu var sterkur og
vel skipulagður her. Útbúnaður
hans stóð á margfalt hærra stigi
en andstæðinganna. Til var
meira að segja varnarvopn, sem
gæti minnt á hugmyndirnar um
eiturefnastyrjaldir nútímans.
Þetta var „gríski eldurinn“ svo-
Frh. d hls. 122.
\
Sparið peningana
Gerizt áskrifendur að
HEiM A
ER BEZT
|J )