Heima er bezt - 01.04.1952, Qupperneq 24

120
Heima er bezt
Nr. 4
móðurbræður hans, Guðmundur
í Nýjabæ og Níels, er bjó víða,
voru ágætlega hagorðir, og
frændi hans, Björn Jónsson, var
þeirra ekki síztur, en þeir voru
systkinasynir. Eitt sinn orti
Björn þessa meinlegu vísu:
„Eru á flökti all-víða —
aura- prýðast -safni:
Veysill, Sigga vitlausa,
Villi, Páll og nafni.“
JÞess verður að geta, vegna ó-
kunnugra, að Veysill og Sigga
töldust til umrenninga, en „Páll
og nafni“ voru helztu höfðingj-
ar héraðsins. Var sneið þessi að
þeim rétt og þótti ónotaleg, og
var það í meira lagi, þegar það
er haft í huga, hversu lítilsmetn-
ir umrenningar og förumenn
voru á þeim árum.
Á þessum árum höfðu yfir-
völdin í hverri sveit vakandi
auga með því, að enginn maður
yrði þar „sveitlægur“, sem átti
að lögum annars staðar sveit.
Gekk þetta svo lai^gt, að jafn-
vel hinir ólíklegustu menn voru
hraktir burt úr dvalarsveit sinni,
áður en þeir voru búnir að vera
þar í 10 ár, ef þeir áttu sveitfesti
annars staðar. — Maður skyldi
nú ætla, að Villi hafi ekki verið
líklegur til þess, að hann þyrfti
á sveitarstyrk að halda í Öxar-
firði. Hann var með hraustustu
mönnum, alveg einhleypur, eft-
irsóttur smiður og vel efnaður,
eftir því sem þá gerðist. En
hreppsyfirvöldin voru vel vak-
andi. Þegar Villi kom til Sigurð-
ar í Ærlækjarseli og bað hann í
tíunda sinn að lofa sér að eiga
þar heimilisfang, sem að undan-
förnu, þá neitaði hann því á-
kveðið og kvaðst ekki með
nokkru móti geta orðið við bón
hans, en tilgreindi ekki ástæðu.
Sá fiskur lá hér undir steini, að
hreppstjóri sveitarinnar hafði
nokkru áður aðvarað Sigurð, svo
að hér varð engu um þokað. Eft-
ir þetta reyndi Villi víðar í sveit-
inni, en fékk hvarvetna sama
svar. Hreppstjóri hafði gætt vel
skyldu sinnar. Þegar Villi sá,
hvar hundurinn lá grafinn, lagði
hann á hest sinn, dapur í huga
og hugðist leita fyrir sér úti í
Núpasveit eða norður á Mel-
rakkasléttu. — Næsti bær aust-
an við Ærlækjarsel heitir Hróa-
staðir, og átti Villi þar leið um.
Þar var að byrja búskap ungur
bóndi, sem hét Jón Snorri Jóns-
son, og var hann hálfbróðir sr.
Þorleifs á Skinnastað. Unnusta
hans, Sigríður Tómasdóttir, þá
seytján ára, var fyrir hjá hon-
um, en þau giftust nokkru síð-
ar. Jón Snorri var greindur mað-
ur og glöggskyggn. Hann sá, að
Villi var óvenju daþur og spurði
um ástæðuna. Sagði Villi þá allt
hið sanna um mál þetta. Þá sagði
Jón Snorri: „Þú skalt ekki setja
þetta fyrir þig, Villi minn. Þér
er velkomið að telja þér heimili
hjá mér næsta ár, ef þú vilt.“
Varð Villi þá harla glaður við og
þáði boðið með þökkukm. En
hreppstjóra varð ónotalega við,
er hann heyrði fregnina, því að
honum hafði sízt komið til hug-
ar, að fátækur einyrki, sem var
aðeins að byrja búskap, yrði
þannig til að raska hans ströng-
ustu áætlun.
Næsta vetur minntist Sigurð-
ur á það við Villa, að hann
skyldi flytja heimilisfangið aft-
ur að Ærlækjarseli. Þessu boði
tók Villi og átti þar heima eftir
það, að undanskildu einu ári, sem
hann var annars staðar. Tók
hann svo mikla tryggð við heim-
ilið og fjölskylduna þar, að hann
arfleiddi sonarson Sigurðar að
eignum sínum. Sumir álitu, að
hann hefði gert þetta af grá-
glettni og kaldhæðni. En því fer
víðs fjarri. Hann var einstæðing-
ur, en þetta heimili var sá griða-
staður, sem honum þótti gott að
eiga, þegar ellin nálgaðist. Göml-
um mótgerðum var hann fljótur
að gleyma. Hann var sáttfús,
svo sem venja er um drengskap-
armenn.
Frá þessum árum er það helzt
í frásögur færandi, að Villi seldi
Evu sína kringum 1890, og sakn-
aði hann hennar æ síðan. Með
hverjum atburðum þetta hefur
átt sér stað, er nú ekki lengur
kunnugt, en víst er um það, að
Villi taldi þetta mesta glappa-
skotið, sem hann hefði gert á
ævinni. Litlu síðar keypti hann
sér reiðhest, er hann nefndi
Svip. Var hann steingrár á lit,
með dekkri dropum um allan
bolinn. Var þetta nefndur mós-
óttur litur í þá daga. Svipur hans
var gjörólíkur Evu. Hann var
ofsafjörhestur og brokkari mik-
ill, langur og hlaupalegur. Eftir
að hann var búinn að fá gott
eldi hjá Villa, svo og hæfilega
þjálfun, kom í ljós, að hann var
hlaupahestur með fádæmum.
Munu allir, er þekktu hestinn,
hafa verið sammála um, að hér
var einn mesti hlaupahestur,
sem uppi hefur verið á íslandi.
Meðal þeirra, er til hans þekktu,
voru hestasölumenn úr Eyjafirði
og Skagafirði og jafnvel víðar að,
og kváðust þeir aldrei hafa heyrt
getið um þvílíkan hlaupagamm.
í þá daga voru í hverri sveit
margir gæðingar og enn fleiri
hlaupahestar, því að þjálfunin
var mikil, þegar allt var ferð-
azt á hestum. Var þá algengt, að
hestar væru reyndir, bæði í
kirkjuferðum um helgar, kaup-
staðarferðum, svo og við hvert
tækifæri, sem gafst. Oft og
mörgum sinnum var Villi þá
viðstaddur slíkar kappreiðar, og
er skemmst af því að segja, að
Svipur hans bar ávallt sigur af
hólmi og sýndi svo mikla yfir-
burði, að enginn annar hestur
nálgaðist hann nokkru sinni, frá
því fyrsta að hann kom fram á
sjónarsviðið og til hins síðasta.
Vorið 1901 var haldin héraðs-
hátíð mikil í Öxarfirði og voru
kappreiðar eitt aðal skemmtiat-
riðið. Voru þar reyndir flestir eða
allir mestu hlaupagammarnir í
sýslunni, og þótti það tilkomu-
mikil sjón. Þar var Svipur vitan-
lega fljótastur. Hann bar' svo
langt af öðrum hestum þar, að
slíkan mismun hefur sá, er þetta
ritar, aldrei séð á kappreiðum.
Hann var aldrei minna en 20 til
30 metra á undan næsta hesti,
og ef sprettfærið var langt (t. d.
350—400) m.), þá gat munað allt
að 100 m. á honum og næsta
hesti. Markúr voru þá óþekkt,
svo að enginn veit, hvað hann
var í raun og veru fljótur. En
um það eru allir sammála, er til
þekktu, að hann ætti fáa eða
enga sína jafningja á íslandi, og
hlaupaþol hans var meira en
nokkurs annars hests, er ég hef
haft spurnir af.
Nú er þar til máls að taka, að
á 10 ára afmæli Kaupfélags
Norður-Þingeyinga var haldið
hóf mikið á Kópaskeri vorið
1904. Þar var mikill mannfagn-